Ngày 12/5, Ban Quản lý Đường sắt đô thị TP HCM và Cơ quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản tại Việt Nam (JICA) phối hợp tổ chức hội thảo “Mô hình phát triển đô thị theo định hướng giao thông công cộng (TOD) và quan hệ đối tác công - tư (PPP) cho Hệ thống đường sắt đô thị của thành phố”.
Ông Bùi Xuân Cường, Phó Chủ tịch UBND TP HCM cho biết, đầu tư TOD theo hình thức PPP là chủ đề đang được chính quyền các địa phương. TP HCM quan tâm và áp dụng hình thức này nhằm phát triển mạng lưới giao thông công cộng, đặc biệt là đường sắt đô thị. Đây là thế mạnh của Nhật Bản - đất nước đang triển khai thành công mô hình này.
Theo Phó Chủ tịch UBND TP HCM, thành phố đang đề xuất Quốc hội thông qua một số cơ chế, chính sách thí điểm phát triển thành phố. Trong đó có đề xuất thí điểm phát triển đô thị theo định hướng TOD, tập trung vào hệ thống đường sắt đô thị như tuyến Metro số 1 Bến Thành - Suối Tiên và tuyến Metro số 2 Bến Thành - Tham Lương.
Khi được Quốc hội thông qua, thành phố sẽ là địa phương đầu tiên thí điểm mô hình TOD, trong đó hệ thống đường sắt đô thị là hạt nhân trong mô hình này.
Ông Bùi Xuân Nguyện, đại diện Ban Quản lý Đường sắt đô thị TP HCM cho biết, theo Quyết định số 568 ngày 8/4/2013 của Thủ tướng Chính phủ về điều chỉnh quy hoạch phát triển giao thông vận tải TP HCM đến năm 2020 và tầm nhìn sau năm 2020, hệ thống đường sắt đô thị của thành phố bao gồm 8 tuyến xuyên tâm và vành khuyên kết nối các trung tâm chính của thành phố.
Tổng chiều dài của toàn bộ hệ thống đường sắt đô thị của thành phố vào khoảng 220 km với tổng vốn đầu tư ước tính 25 tỷ USD.
Tuy nhiên, tính đến hiện tại, theo thống kê của Ban Quản lý đường sắt đô thị TP HCM, nguồn vốn huy động theo hình thức ODA cho các dự án đầu tư xây dựng đường sắt đô thị tại thành phố, bao gồm các dự án đang triển khai và sẽ triển khai trong tương lai gần là khoảng 6.544 tỷ USD, mới đạt khoảng 25% so với tổng mức đầu tư ước tính.
Tổng số vốn huy động từ nguồn ODA giai đoạn 2016 - 2020 giảm 51% so với giai đoạn 2011 - 2015 và được dự báo sẽ tiếp tục giảm trong giai đoạn 2021 - 2025.
Tổng kinh phí cho dự án đầu tư trọng điểm phát triển cơ sở hạ tầng dự kiến cho giai đoạn 2022 - 2025 ở TP HCM là 243.000 tỷ đồng. Riêng dự án đầu tư xây dựng metro ước 103.000 tỷ đồng, chiếm khoảng 43%.
Trong khi đó, ngân sách được phê duyệt hằng năm cho các dự án hạ tầng nội đô chỉ khoảng 30.000 tỷ đồng. Vì vậy, theo ông Bùi Xuân Nguyện, cần thiết lựa chọn phương thức PPP cho các dự án đầu tư xây dựng metro tại TP HCM.
Mô hình giao thông công cộng sẽ tạo nên sức sống mới cho TP HCM
Hội thảo đã thảo luận và chia sẻ kinh nghiệm về mô hình TOD với mục tiêu lấy định hướng phát triển giao thông công cộng. Trong đó, hệ thống đường sắt đô thị đóng vai trò chủ lực, làm cơ sở cho quy hoạch, phát triển đô thị, nâng cao hiệu quả sử dụng đất, công trình công cộng, giảm ùn tắc giao thông và ô nhiễm môi trường.
 |
Chia sẻ về tổng quan về TOD và kinh nghiệm của Nhật Bản, bà Ayako Kubo, đại diện JICA cho rằng, có thể phát triển TOD theo mô hình dọc tuyến và TOD theo mô hình đô thị.
Cụ thể, TOD theo mô hình dọc tuyến là phát triển dọc tuyến cùng với hệ thống đường sắt, bảo đảm khả năng di chuyển của người dân sinh sống dọc theo tuyến đường, hạn chế sự tập trung quá mức ở trung tâm TP.
TOD theo mô hình đô thị là tận dụng tối đa đất và không gian tại các nhà ga đầu mối để phát triển đô thị, nâng cao giá trị của khu vực quanh nhà ga.
Bà Ayako Kubo nhận định, hiệu quả của việc phát triển hình thức này là có thể sử dụng giao thông công cộng với giá thấp, mọi người đi lại dễ dàng. Các chức năng đô thị được tích hợp gọn nhẹ, nâng cao tính tiện ích cho người dân, tạo nên sự sầm uất.
Qua đó, TP HCM có thể tạo ra đường phố dễ dàng đi bộ, cải thiện sức khỏe cho người dân, giảm lượng ô tô, giảm tắc nghẽn giao thông. Hình thức giao thông này hướng tới một thành phố mà mọi người có thể chủ động đi lại, tạo nên sức sống cho thành phố.
Ngoài ra, các bài học từ quá trình phát triển của các đô thị lớn trên thế giới như Tokyo (Nhật Bản), Seoul (Hàn Quốc), Singapore, London (Anh) cũng được chia sẻ tại hội thảo. Kinh nghiệm các nước cho thấy TOD gắn với khai thác quỹ đất là giải pháp căn cơ và dài hạn, nhất là tạo nguồn lực đầu tư để phát triển mạng lưới đường sắt đô thị.
