Ông Nguyễn Quốc Mạnh, Trưởng phòng Cây công nghiệp - Cây ăn quả, Cục Trồng trọt phát biểu tại Diễn đàn. Ảnh: Lê Hồng Nhung - Mekong ASEAN

Chia sẻ tại Diễn đàn “Thực trạng sản xuất, kinh doanh, đăng ký lưu hành và tự công bố lưu hành giống cây trồng nông nghiệp, giải pháp phát triển hiệu quả, bền vững ngành hàng giống cây trồng Việt Nam”, ông Nguyễn Quốc Mạnh, Trưởng phòng Cây công nghiệp - Cây ăn quả, Cục Trồng trọt cho biết, sản xuất cây ăn quả tại Việt Nam đã và đang là trụ cột quan trọng trong nền nông nghiệp với sự gia tăng đáng kể về diện tích và sản lượng.

Năm 2023, tổng diện tích trồng cây ăn quả đạt 1,26 triệu ha, trong đó sầu riêng, cam, bưởi là nhóm có diện tích và sản lượng lớn nhất.

Về xuất khẩu, ông Mạnh cho biết từ năm 2015 xuất khẩu của rau quả bắt đầu có tín hiệu tốt, giai đoạn 2020 – 2022 luôn duy trì ở mức trên 3 tỷ USD. Tính đến ngày 15/12/2023, xuất khẩu rau quả đạt 5,3 tỷ USD. Dự kiến cả năm 2023 xuất khẩu rau quả ước đạt 5,6 tỷ USD, trong đó 600 triệu USD cho mặt hàng rau.

Như vậy, năm 2023 là năm có mức kim ngạch xuất khẩu cao nhất thập kỷ và cũng là năm chạm mốc xuất khẩu 5 tỷ USD trong giai đoạn 2013 – 2023, theo số liệu từ Tổng cục Hải quan.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, ngành cây ăn quả của Việt Nam cũng phải đối mặt với nhiều thách thức lớn, bao gồm vấn đề về giống.

“Cơ cấu giống chủ lực chủ yếu là cây địa phương, nhưng chỉ có 32 giống được công nhận từ năm 2008 - 2019. Mặc dù đã có sự tăng cường với 120 giống từ 2020 - 2022, nhưng nhìn chung, số lượng giống được công nhận còn rất ít”, ông Mạnh nhận định.

Theo ông Mạnh, cây ăn quả đặt ra hai điều kiện chính về sản xuất giống. Bao gồm, giống cây trồng phải đạt yêu cầu, vườn đầu dòng cây ăn quả phải được thẩm định và công nhận. Một số địa phương vẫn chưa nắm bắt đầy đủ các điều kiện cần thiết, dẫn đến chất lượng cây trồng chưa đảm bảo.

Công tác kiểm tra, thanh tra cũng cần được cải thiện. Năm 2022, chỉ có 9% đơn vị đạt yêu cầu về giấy phép kinh doanh, minh chứng nguồn gốc cây giống và điều kiện đảm bảo sản xuất kinh doanh.

Cùng với đó, tình trạng cây giống kém chất lượng, thiếu kiểm soát về chất lượng, và nghiên cứu chọn tạo giống cây ăn quả chưa có công nghệ đột phá đều là những thách thức lớn.