Ảnh minh họa: EVN.

Điện mặt trời mái nhà giá 0 đồng nhằm ngăn trục lợi chính sách

Trong những ngày vừa qua, kể từ khi Bộ Công Thương công bố bản dự thảo lần một Nghị định về quy định cơ chế, chính sách khuyến khích phát triển điện mặt trời mái nhà tự sản, tự tiêu để lấy ý kiến hoàn thiện, đã nhận về nhiều ý kiến trái chiều với nội dung: "Các cơ quan, tổ chức, cá nhân được quyền phát hoặc không phát sản lượng điện dư thừa (nếu có) của điện mặt trời mái nhà tự sản, tự tiêu vào hệ thống điện quốc gia.

Trường hợp tổ chức, cá nhân lựa chọn phát sản lượng điện dư vào hệ thống điện thì đơn vị điện lực ghi nhận sản lượng điện với giá không đồng và không được thanh toán".

Trao đổi với Mekong ASEAN, ông Nguyễn Đỗ Nam, kỹ sư tư vấn lắp đặt điện mặt trời mái nhà CTCP IDCo cho rằng, mua điện mặt trời mái nhà giá 0 đồng sẽ không khuyến khích được người dân, doanh nghiệp hay công sở lắp đặt và sử dụng mô hình năng lượng này; làm lãng phí nguồn vốn đầu tư hay thu nhập của các khách hàng năng lượng mặt trời; tăng thời gian thu hồi vốn khi đầu tư hệ thống.

Đối với vấn đề này, tại hội thảo tham vấn kỹ thuật về điện mặt trời mái nhà tự sản, tự tiêu vừa được Bộ Công Thương tổ chức chiều ngày 4/5, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cho rằng, việc khuyến khích phát triển điện mặt trời mái nhà tự sản, tự tiêu nhằm mục đích tự sử dụng, tự cung tự cấp cho nhu cầu của chính mình, giảm bớt mua điện từ hệ thống điện quốc gia, giảm áp lực cho hệ thống điện.

Chính vì mục đích tự sản tự tiêu, Bộ Công Thương đã đề xuất với Chính phủ cho phép điện mặt trời mái nhà tự sản, tự tiêu được đấu nối với hệ thống điện quốc gia, miễn trừ giấy phép hoạt động điện lực; công trình xây dựng có lắp đặt điện mặt trời mái nhà tự sản, tự tiêu không phải thực hiện điều chỉnh, bổ sung đất năng lượng và công năng theo quy định của pháp luật; thủ tục thực hiện đơn giản…

"Phát triển điện mặt trời mái nhà tự sản, tự tiêu được miễn giảm thực hiện một số quy định, tiêu chí khắt khe của pháp luật và có nhiều ưu đãi về chính sách… Do đó, sẽ không có hoạt động mua bán điện mặt trời mái nhà, bởi nếu có hoạt động mua bán điện, doanh nghiệp, chủ đầu tư sẽ phải tuân thủ đầy đủ các quy định của pháp luật hiện hành"Bộ trưởng Công Thương Nguyễn Hồng Diên

Đối với lý do Bộ Công Thương đưa ra mức giá 0 đồng, Bộ trưởng cho rằng cần đặt ngược lại vấn đề là "nếu cho phép phát điện điện mặt trời mái nhà được mua bán điện thì điều gì sẽ xảy ra?".

Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên khẳng định, điều đó sẽ gây ra tình trạng phát triển ồ ạt, khó kiểm soát công suất nguồn, đặc biệt sẽ dẫn tới tình trạng mất cân đối nguồn điện, gây áp lực lên hệ thống truyền tải điện quốc gia, mất an toàn lưới điện.

Khi tình huống này xảy ra, điện mặt trời phụ thuộc vào bức xạ mặt trời và yếu tố thời tiết, khi không có bức xạ mặt trời (mây, mưa hoặc ban đêm), lưới điện quốc gia vẫn phải bảo đảm cấp đủ điện.

"Điều này dẫn đến thay đổi, tăng giảm nhanh của hệ thống, khiến nguồn điện chạy nền không ổn định. Do vậy, những nhà đầu tư điện chạy nền (điện than, điện khí, thủy điện…) có chịu hi sinh lợi ích mà họ đang có không?", Bộ trưởng Công Thương nói. Ông cũng nhắc lại, nếu cho phép mua bán điện mặt trời mái nhà có thể dẫn đến tình trạng trục lợi chính sách, bởi đối tượng này không phải tuân thủ các quy định của pháp luật hiện hành.

Tuy nhiên, với tính toán hệ thống điện hiện nay, ông Nguyễn Hồng Diên cũng bày tỏ trong phạm vi của nghị định thì thời điểm này ghi nhận sản lượng giá 0 đồng, nên mong muốn nhà đầu tư hiểu rõ mục tiêu, còn thời điểm khác sẽ có tính toán hợp lý.

Cần thời gian áp dụng giá 0 đồng cho điện mặt trời mái nhà

Khi chưa tính toán được toàn bộ lợi ích, chi phí và các hệ lụy của việc các hộ điện mặt trời mái nhà tự sản tự tiêu bán điện vào lưới, ông Nguyễn Anh Tuấn, Phó chủ tịch Hiệp hội năng lượng Việt Nam đồng tình với Bộ Công Thương về quy định "ghi nhận sản lượng điện với giá 0 đồng.

Các lãnh đạo, chuyên gia tại hội thảo đều đồng tình với phương án điện mặt trời "giá 0 đồng". Nguồn: Bộ Công Thương.

Theo ông Tuấn, "giá 0 đồng" là có tính chất thận trọng, tạm thời, chống trục lợi chính sách trong khi chưa có những kinh nghiệm thực tế áp dụng. Tuy nhiên, đại diện Hiệp hội năng lượng Việt Nam cho rằng, nghị định cần có quy định về thời gian áp dụng mức giá 0 đồng này, nên chăng chỉ ở giai đoạn ba năm từ 2024-2027, còn sau năm 2027 cần có cơ chế giá khác trong bối cảnh đang rất cần bổ sung thêm nguồn điện, mà điện mặt trời mái nhà là nguồn điện có thể triển khai nhanh.

Ông Tuấn cho biết thêm, Bộ Công Thương nên tiếp tục cho nghiên cứu tính toán, đánh giá đầy đủ lợi ích, chi phí về kỹ thuật, tác động về pháp lý, kinh tế - xã hội để giai đoạn sau có quy định giá hợp lý. Khi đó, Nhà nước có thể quy định mức giá cao, thấp hoặc giá âm, tùy thời điểm, tùy khu vực địa lý.

Không thương mại hóa điện mặt trời áp mái

Phát biểu tại hội thảo, PGS Nguyễn Việt Dũng, Phó Hiệu trưởng Trường cơ khí, Đại học Bách Khoa cho rằng, nước Nhật mất 40 năm để phát triển năng lượng tái tạo và đến nay thì tổng công suất của năng lượng tái tạo của Nhật trong lưới điện quốc gia mới dao động trong khoảng 30 - 40%.

"Nhưng chúng ta chỉ trong vòng có 6 năm, tổng công suất của các nguồn điện năng lượng tái tạo đã đạt 28,5%. Một áp lực rất lớn lên lưới điện quốc gia và Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) không thể nào điều độ được", ông Dũng phân tích.

Cũng theo ông Dũng, toàn bộ hệ thống nhiệt điện bây giờ luôn luôn phải chạy ép để nhường lưới điện cho năng lượng tái tạo, mà năng lượng mặt trời là năng lượng phi tuyến, chỉ cần một đám mây đi qua là lập tức tải tụt xuống ngay.

Do đó, về mặt kỹ thuật, ông hoàn toàn ủng hộ không có việc mua bán và thương mại trong việc phát triển điện mặt trời áp mái. Bởi nếu đưa đấu nối ở các dự án ngoài quy hoạch, sẽ làm cho hệ thống lưới điện không ổn và nguy hiểm cho an toàn lưới điện quốc gia.