Năm 2021 có thể xem là một năm khó khăn, không chỉ đối với ngành cá tra mà với toàn bộ nền kinh tế. Làn sóng dịch Covid lần thứ 4 và các biện pháp giãn cách xã hội kéo dài đã khiến nhiều doanh nghiệp phải ngừng hoạt động, giảm công suất, hoặc tốn nhiều chi phí cho sản xuất “3 tại chỗ”, điều này gây đứt gãy chuỗi sản xuất, thiếu hụt sản phẩm cung ứng và chi phí sản xuất bị đội lên cao.

Bên cạnh đó, khi tình hình dịch bệnh tại Việt Nam dần hồi phục lại, ngành sản xuất vẫn gặp khó khăn khi các chi phí đầu vào như chi phí thức ăn chăn nuôi, bao bì, phụ gia, chi phí phòng dịch, lương thưởng cho người lao động… đều tăng cao gây áp lực tăng giá lên giá thành nuôi trồng và chế biến. Đồng thời chi phí vận tải đường biển đã tăng vọt gấp 8-10 lần, cũng với các chi phí phát sinh phòng chống dịch bệnh đã khiến cho giá cả mặt hàng cá tra của Việt Nam thiếu tính cạnh tranh khi xuất khẩu.

Hiện nay, nhiều nước đã mở cửa lại nền kinh tế với tâm thế sống chung với đại dịch, điều này tạo điều kiện cho các hoạt động sản xuất và xuất khẩu. Tuy nhiên, các chính sách kích thích phát triển kinh tế của các quốc gia khiến lạm phát trở nên trầm trọng hơn, kéo theo đó là sự tăng giá của các mặt hàng nguyên liệu, vật tư đầu vào, giá thức ăn thủy sản khiến giá thành sản xuất tăng cao. Bên cạnh đó, trong tương lai, việc thiếu lao động sẽ vẫn còn tiếp diễn, gây bất ổn cho doanh nghiệp, và khiến chi phí nhân công tăng cao.

Tình hình dịch bệnh trên thế giới vẫn diễn biến phức tạp với sự xuất hiện của biến chủng mới, đồng thời cước phí vận chuyển vẫn chưa có dấu hiệu hạ nhiệt sẽ khiến lực cầu trong năm 2022 khó tăng trưởng mạnh. Vì vậy, việc duy trì tăng trưởng dương cho xuất khẩu cá tra trong cả năm 2022 là không dễ dàng,

Ông Trương Đình Hoè - Tổng thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản (VASEP) nhận định thị trường Trung Quốc có thể vẫn giữ vững vị trí là thị trường nhập khẩu lớn nhất của cá tra trong năm 2022.

Tuy nhiên, xu hướng này còn bị ảnh hưởng bởi những yếu tố hiện hữu như chính sách Zero Covid của Trung Quốc khiến các địa phương của nước này đồng loạt siết chặt các biện pháp kiểm soát hoạt động xuất nhập khẩu cả biên mậu lẫn chính ngạch. Điều này khiến hàng hóa xuất khẩu biên mậu bấp bênh, trong khi đó, cá tra xuất khẩu chính ngạch cũng bị ảnh hưởng do thiếu phương tiện vận tải và doanh nghiệp phải chịu các loại cước phí tăng chóng mặt.

Bên phía Trung Quốc, các nhà nhập khẩu cũng gặp khó khăn khi Các quy định nhập khẩu với các biện pháp kiểm tra Covid khiến thời gian lưu thông bị kéo dài. Ước tính chi phí cho 1 lô hàng nhập khẩu cao gấp đôi so với cùng kỳ năm trước.

Chính những lý do trên khiến các nhà hàng Trung Quốc cũng không còn mặn mà với cá tra nhập khẩu nữa mà sẽ chuyển hướng xem xét thay cá tra bằng các loại cá nội địa Trung Quốc.

Trong 11 tháng năm 2021, kim ngạch xuất khẩu cá tra sang Trung Quốc chỉ đạt 376 triệu USD giảm 22% so với cùng kỳ năm trước. Trong những tháng cuối năm, con số này tiếp tục giảm do những biện pháp siết chặt kiểm dịch tại biên giới Trung Quốc. Dự đoán, những biện pháp này sẽ tiếp tục ảnh hưởng tới xu hướng thị trường trong năm 2022.

Tương tự như thị trường Trung Quốc, thị trường EU và Anh cũng sẽ khó có sự tăng trưởng đột biến do chi phí vận chuyển tăng vọt khiến giá mặt hàng bị đội lên quá cao. Trong khi đó, ở các thị trường này, định kiến cá tra là loại cá thịt trắng rẻ tiền nên sẽ không dễ dàng bỏ tiền ra chấp nhận mức giá bán đã bị tăng mạnh của cá tra.

Ngược lại, thị trường Mỹ được ông Hòe dự đoán sẽ ổn định trong năm 2022 nhưng ít có sự tăng trưởng đột biến. Vì nhu cầu của thị trường này vẫn rất cao khi Mỹ mở cửa và hồi phục lại nhanh chóng nền kinh tế trong năm 2021, trong khi đó nguồn dự trữ của nước này không còn nhiều do ảnh hưởng của tính hình tắc nghẽn chuỗi logistics.

Điều này được thể hiện qua kim ngạch xuất khẩu cá tra sang Mỹ tăng vọt trong 6 tháng cuối năm 2021, đưa kim ngạch xuất khẩu cả năm đạt 324 triệu USD, tăng 48% so với cùng kỳ, dù cho trong quý III và IV, sản lượng cá tra của Việt Nam còn thấp do đứt gãy chuỗi sản xuất trước đó. Trong năm 2022, khi tình hình sản xuất của Việt Nam được cải thiện, dự báo sẽ tận dụng được tiềm năng của thị trường này.

Tuy nhiên, cá tra Việt Nam được kỳ vọng sẽ có nhiều tiềm năng trong năm 2022 tại các thị trường mới như Mexico, Brazil, Colombia, Nga và Ai Cập. Những thị trường này có thể bù đắp phần nào cho sự sụt giảm của thị trường Trung Quốc và Châu Âu.

Trong năm 2021, xuất khẩu cá tra sang các thị trường này có sự tăng trưởng mạnh, dao động từ 44 – 84%. Tổng thị phần của 5 thị trường này chiếm tới 16,3% kim ngạch xuất khẩu ngành cá tra trong 11 tháng năm 2021.

Dù vậy, tình hình sản xuất cá tra năm 2022 không quá khả quan khi giá thức ăn và giá con giống cá tra duy trì ở mức cao khiến giá thành chăn nuôi cá tra tăng đáng kể. Bên cạnh đó, việc thả giống giảm mạnh trong thời kỳ giãn cách xã hội quý III, và thời tiết lạnh trong quý IV/ 2021 khiến tỷ lệ sống thấp, dự kiến sẽ gây ra tình trạng thiếu hụt nguồn cung nguyên liệu trong năm 2022. Dự kiến sản lượng cá tra năm 2022 chỉ đạt mức tương đương năm 2021.

Trong năm tới, người nuôi cá tra cần thích ứng linh hoạt với dịch bệnh, duy trì sản xuất, nâng cao chất lượng sản phẩm để đáp ứng nhu cầu của các thị trường khó tính như Mỹ, EU, Anh,… để không thụt lùi trong cuộc đua hồi phục này.

Trong năm 2022, VASEP kỳ vọng xuất khẩu cá tra Việt Nam sẽ mang về kim ngạch 1,7 tỷ USD, tăng 13% so với năm 2021.

Cả quý III/2021, kim ngạch xuất khẩu cá tra chỉ đạt 295 triệu USD giảm 21% so với cùng kỳ. Kết quả này đã gây ảnh hướng tới kết quả của cả năm 2021. Tính đến hết tháng 11/2021 xuất khẩu cá tra chỉ đạt 1,4 tỷ USD tăng 3,3% so với cùng kỳ năm 2020, dự kiến mức tăng trưởng cả năm của ngành cá tra 2021 đạt 3% chỉ bằng 1/6 so với mức tăng trưởng của quý 2 và cán đích 1,54 tỷ USD.