El Nino tạo ra mối đe dọa trực tiếp với ngành nông nghiệp của ASEAN

Bộ phận Nghiên cứu Toàn cầu HSBC vừa mới công bố báo cáo ASEAN Perspectives - "Hiện tượng El Nino đổ bộ" nhìn nhận, các đợt nắng nóng diễn ra trên khắp ASEAN báo hiệu sự quay trở lại của El Nino sau 3 năm. Trước đó, hiện tượng El Nino nghiêm trọng vào năm 2015-2016 đã tàn phá nền kinh tế, nhưng từ đó các nhà hoạch định chính sách đã rút kinh nghiệm và đưa ra những cảnh báo sớm cho lần này.

"Cho đến nay, ASEAN chỉ mới chứng kiến hiện tượng El Nino mức độ nhẹ, nhưng các nhà chức trách trên toàn khu vực dự đoán hiện tượng sẽ mạnh lên vào nửa cuối năm 2023 và kéo dài xuyên suốt năm 2024", báo cáo nêu.

Các chuyên gia ASEAN cũng đánh giá, El Nino tạo ra mối đe dọa trực tiếp với ngành nông nghiệp của ASEAN. Mặc dù chiếm tỷ trọng tương đối nhỏ trong GDP và thương mại, nhưng tác động có thể xảy ra đối với lĩnh vực này là không thể phớt lờ, vì đây là lĩnh vực cung cấp nhiều việc làm và là nguồn thu nhập chính của hộ gia đình.

Trong đó, theo nhóm phân tích, ba sản phẩm chính của ASEAN dễ bị tổn thương nhất do El Nino là gạo (Thái Lan và Việt Nam), dầu cọ (Malaysia và Indonesia) và cà phê (Việt Nam và Indonesia).

Đối với gạo, theo HSBC đợt El Nino năm 2015-2016 đã khiến sản lượng tại hai thị trường này giảm hơn 10%, nhắc các nhà hoạch định chính sách nhớ về tính nghiêm trọng của tình hình.

Tại Thái Lan, nông dân được khuyên chỉ nên trồng một vụ lúa để thích ứng với lượng mưa thấp và tình trạng thiếu hụt nước. Hậu quả là xuất khẩu gạo của Thái Lan và Việt Nam dự kiến sẽ giảm lần lượt là 12% và 7%, theo ước tính của USDA. Điều này sẽ gióng lên hồi chuông cảnh báo cho các nước khác trong khu vực, vì hầu hết các quốc gia ASEAN phụ thuộc nhiều vào nhập khẩu gạo từ hai nước này. Tuy nhiên, khả năng phục hồi dự kiến của Ấn Độ có thể bù đắp phần nào hạn chế này.

Đối với dầu cọ, tổng sản lượng của Indonesia và Malaysia chiếm 85% lượng dầu cọ của thế giới và dầu cọ cũng chiếm 10% tổng kim ngạch xuất khẩu ở mỗi quốc gia. Trong khi El Nino vừa mới bắt đầu, chính quyền ở cả hai quốc gia đã cảnh báo về khả năng gián đoạn thu hoạch dầu cọ. Indonesia đã áp dụng các biện pháp khẩn cấp ở bảy tỉnh, chủ yếu là các khu vực sản xuất dầu cọ.

Ủy ban Dầu cọ Malaysia cũng đã cảnh báo rằng sản lượng có thể giảm 1-3 triệu tấn (6-17%) và tác động có thể xảy ra sau 15-18 tháng cho thấy đây là rủi ro cần được theo dõi kĩ trong năm 2024, chứ không phải năm nay.

Đối với cà phê, mặc dù chiếm tỷ lệ không đáng kể trong tổng kim ngạch xuất khẩu nhưng Việt Nam và Indonesia cung cấp 25% lượng cà phê của thế giới.

Trước đó, sản lượng cà phê ở cả hai nền kinh tế này đã giảm 10% trong năm 2015-201616, gợi ra câu hỏi về tác động của El Nino lần này. Đặc biệt, USDA dự báo sản lượng cà phê Robusta tại Indonesia niên vụ 2023-2024 sẽ giảm 20% do mùa khô đến sớm, ảnh hưởng đến hơn 60% diện tích cà phê.

El Nino tác động vượt khỏi lĩnh vực nông nghiệp

Một cách toàn diện hơn, theo đánh giá của HSBC, El Nino sẽ có tác động vượt ra khỏi lĩnh vực nông nghiệp. Một tác động phụ khác là sự gián đoạn sản xuất công nghiệp do thiếu năng lượng.

Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) cho biết, thời gian gần đây do mưa vừa, mực nước tại tất cả các hồ chứa trên cả nước đều vượt ngưỡng phát điện an toàn. Sau khi một số nhà sản xuất thiết bị điện tử cắt giảm sản xuất, tình trạng mất điện gần đây đã bắt đầu giảm bớt, cho phép các nhà máy kéo dài thời gian hoạt động.

"Tuy nhiên, rủi ro năng lượng do El Nino gây ra cần được theo dõi chặt chẽ hơn, vì nó có thể làm trầm trọng thêm tình trạng sản xuất khó khăn của Việt Nam, đặc biệt là vào thời điểm đang phải đối mặt với thách thức khi số lượng đơn hàng xuất khẩu sụt giảm", các chuyên gia HSBC khuyến nghị.

Trong khi đó, Malaysia đang phải đối mặt với vấn đề thiếu nước tương tự, thúc giục các nhà chức trách hành động nhanh chóng để bù đắp tác động ngày càng tăng của El Nino. Theo yêu cầu của bang Penang, Malaysia đã triển khai hai công nghệ tạo mưa nhân tạo để giúp nâng cao mực nước. Trong khi mực nước tại 70 con đập của Malaysia gần đạt đến công suất, các quan chức vẫn tiếp tục cảnh báo về những rủi ro và kêu gọi các tiểu bang chú ý đến việc bảo tồn và chuẩn bị cho điều xấu nhất.

Điều may mắn là các nhà hoạch định chính sách ASEAN ý thức rõ tác động của El Nino, ban hành các cảnh báo sớm và chủ động triển khai các biện pháp phòng ngừa để chuẩn bị cho những gián đoạn kinh tế tiềm ẩn và hạn chế phần nào các hoạt động sản xuất nhằm giảm thiểu những gián đoạn có khả năng xảy ra do El Nino, các nhà phân tích HSBC nhận định.

El Nino là một rủi ro đáng kể đối với triển vọng lạm phát

Báo cáo của HSBC cũng đề cập đến câu chuyện, liệu El Nino có tác động đến lạm phát?

Lịch sử cho thấy không có mối quan hệ rõ ràng nào giữa El Nino và lạm phát ở ASEAN, bất chấp những thách thức phổ biến trong sản xuất lương thực. Nhìn chung, lạm phát thậm chí còn có xu hướng giảm từ năm 2015 đến 2016, đây là thời kỳ El Nino nghiêm trọng nhất kể từ năm 1950.

Tuy nhiên, theo HSBC, điều này không có nghĩa là El Nino không ảnh hưởng đến giá cả bởi vì thực tế là có khi nguồn cung lương thực giảm; nhu cầu năng lượng đầu vào cao hơn...

Theo HSBC, điều quan trọng cần nhấn mạnh là El Nino vẫn là một rủi ro, nhưng điều đó không có nghĩa sẽ làm chệch hướng sự ổn định giá cả ở ASEAN. Rủi ro cũng có thể xảy ra và hoàn toàn đổi hướng triển vọng lạm phát tại ASEAN, đặc biệt là đối với các nền kinh tế cần nhập khẩu lương thực. Bất kỳ dấu hiệu nào cho thấy các nước xuất khẩu lương thực sẽ cấm xuất khẩu để quản lý giá nội địa sẽ dẫn đến áp lực lạm phát đáng kể đối với các nền kinh tế nhập khẩu ròng.

Song, tính chất có thể đoán được của El Nino trong những năm qua đã cho phép các nền kinh tế ASEAN định vị chiến lược của mình nhằm giảm thiểu tác động của El Nino đối với giá lương thực, hay ít nhất là sản xuất, ngay cả trước khi mùa khô diễn ra.

HSBC tin tưởng các biện pháp can thiệp chính sách đã được đề xuất và thử nghiệm cùng với nhu cầu toàn cầu suy yếu trong hai năm nữa có thể sẽ giúp giữ cho lạm phát ở ASEAN có thể kiểm soát trong đợt El Nino sắp tới.

"Nhìn chung, giữa tất cả những lời bàn tán và lo lắng xung quanh đợt El Nino sắp tới, lịch sử cho thấy rằng ASEAN thừa khả năng giảm thiểu các tác động bất lợi của mình. Tuy vậy, El Nino vẫn là một rủi ro đáng kể đối với triển vọng lạm phát, dù không rõ ràng rằng chúng ta sẽ phải đối mặt một làn sóng lạm phát", HSBC nêu rõ.