Tại Indonesia, gạo không chỉ là nguồn thực phẩm có chi phí tương đối thấp cho hầu hết các hộ gia đình mà còn đóng vai trò quan trọng đối với nền kinh tế và là một phần bản sắc văn hóa của đất nước. Hãng tin Reuters dẫn lời nhân viên quan hệ quốc tế thuộc Liên minh Nông dân Indonesia Ika Krishnayanti cho biết: "Gạo là một trong những mặt hàng nông sản quan trọng nhất ở Indonesia, đồng thời là biểu tượng của văn hóa và truyền thống”.
Trung bình tại Indonesia, mức tiêu thụ gạo bình quân đầu người hàng năm đạt khoảng 95kg - cao hơn nhiều so với mức tiêu thụ trung bình hàng năm của các loại thực phẩm cung cấp tinh bột khác như ngô, khoai lang, khoai tây và sắn, theo ông Rajendra Aryal, đại diện Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp tại Indonesia và Timor-Leste.
Tuy nhiên do hiện tượng thời tiết El Nino và mùa khô kéo dài ở nhiều vùng tại Indonesia, ông Aryal cho biết sản lượng lúa gạo của quốc gia này đã giảm khoảng 18%. Điều này có thể khiến giá gạo tăng và làm suy yếu khả năng mua của người dân, đặc biệt ảnh hưởng đến tầng lớp nghèo hơn trong xã hội, bao gồm cả các hộ sản xuất nhỏ.
Ông Aryal nhận định: “Giá gạo tăng và nguồn cung giảm có thể dẫn đến mất an ninh lương thực, đặc biệt đối với các hộ gia đình có thu nhập thấp. Điều này có thể tạo ra cảm giác đói, lo lắng và thất vọng, làm tăng nguy cơ bất ổn xã hội và biểu tình”.
Trong khi đó theo ông Shin Jongsoo, Giám đốc châu Á tại Viện nghiên cứu lúa gạo quốc tế (IRRI), nông dân bị mất mùa mất thu nhập và có thể phải đối mặt với nợ nần, từ đó góp phần gây ra khó khăn kinh tế và bất ổn xã hội.
Ông đưa ra dự báo Indonesia có thể sẽ phải nhập khẩu tới 5 triệu tấn gạo vào năm 2024. Tuy nhiên, ông nhận định sự phụ thuộc ngày càng tăng vào nhập khẩu gạo có thể khiến Indonesia dễ bị tổn thương hơn trước những biến động giá cả và gián đoạn chuỗi cung ứng ở các nước xuất khẩu.
Ông giải thích rằng việc nhập khẩu số lượng lớn gạo “có thể gây căng thẳng cho ngân sách chính phủ và làm suy yếu ngành nông nghiệp, vốn rất quan trọng đối với thị trường việc làm ở nông thôn và an ninh lương thực”.
Đứng trước bối cảnh đó, Tổng thống Indonesia Joko Widodo trong năm 2023 đã huy động quân đội để giúp đỡ công tác trồng trọt và trợ cấp phân phối phân bón. Ngoài ra, nhằm giảm bớt áp lực từ giá gạo tăng đối với người tiêu dùng và hơn 15 triệu hộ gia đình trồng lương thực, chính phủ Indonesia cũng bắt đầu bán gạo giảm giá và hỗ trợ tiền mặt cho các gia đình bị ảnh hưởng nặng nề nhất.
Một số chuyên gia, ví dụ như bà Romauli Panggabean, nhà kinh tế môi trường tại Viện Tài nguyên Thế giới Indonesia, kêu gọi người dân đa dạng hóa hơn nữa các nguồn tinh bột để ứng phó tốt hơn với biến động giá gạo. Bà cho biết Cơ quan Lương thực Quốc gia Indonesia đang khuyến khích người dân tiêu thụ các nguồn thực phẩm tinh bột khác có sẵn tại địa phương như ngô, sắn, khoai tây, chuối, lúa miến và cao lương.
Về lâu dài, ông Shin cho biết chính phủ quốc gia Đông Nam Á này nên tiếp tục đầu tư cải thiện cơ sở hạ tầng thủy lợi, bao gồm cải tạo các kênh rạch hiện có và xây dựng kênh mới, để tăng cường quản lý nước và giảm sự phụ thuộc vào lượng mưa. Ông nhấn mạnh chính phủ cũng cần đào tạo cho nông dân về các biện pháp thực hành nông nghiệp chịu hạn, kỹ thuật bảo tồn nước và lưu trữ sau thu hoạch cũng như cung cấp các chương trình bảo hiểm cây trồng và đa dạng hóa cây trồng.
Đặc biệt, giải pháp công nghệ được các nhà phân tích nhấn mạnh là một phần trọng yếu của tương lai, ví dụ như đầu tư vào hệ thống cảnh báo sớm để theo dõi điều kiện thời tiết và cung cấp thông tin kịp thời cho nông dân về hạn hán có thể xảy ra. Các giải pháp khác có thể bao gồm ứng dụng máy bay không người lái và cảm biến có thể giám sát cây trồng, độ ẩm của đất, điều kiện thời tiết và hệ thống tưới tiêu cũng như xây dựng nền tảng kỹ thuật số cho phép nông dân chia sẻ thông tin và phương pháp chăm sóc cây trồng.
