Tiếp tục chương trình làm việc của kỳ họp thứ 9, chiều 16/6, các đại biểu Quốc hội thảo luận tại tổ về dự thảo Luật Đường sắt (sửa đổi).

Thông tin đến các đại biểu, Bộ trưởng Xây dựng Trần Hồng Minh cho biết đường sắt Việt Nam có lịch sử lâu đời hàng trăm năm, đã phát huy được vai trò qua nhiều thời kỳ. Do đó, việc đầu tư đường sắt đã được nghĩ đến cách đây 2-3 nhiệm kỳ, đặc biệt là trục Bắc Nam, nhưng chưa thực hiện được.

Cũng theo Bộ trưởng, một số tuyến đường sắt đô thị đã được đầu tư xây dựng như tuyến Cát Linh - Hà Đông, tuyến Nhổn - Cát Linh - ga Hà Nội, tuyến Bến Thành - Suối Tiên. Tuy nhiên, từ đầu tư cho đến các hoạt động khác gần như đều phụ thuộc nước ngoài, nên thời gian thi công không đảm bảo, đội vốn, dây chuyền công nghệ đều phụ thuộc các nước.

“Chúng ta chưa làm chủ khoa học công nghệ, chưa làm chủ được đường sắt là trăn trở của Bộ Giao thông (cũ) và giờ là Bộ Xây dựng," Bộ trưởng nói.

Trong bối cảnh đó, Luật Đường sắt hiện hành phát sinh nhiều vướng mắc khi phải triển khai đồng bộ các tuyến đường sắt lớn, nên cần đề xuất các cơ chế mới.

Do đó, việc sửa đổi luật nhằm tháo gỡ những điểm nghẽn để thực hiện hiệu quả, từ chuẩn bị đầu tư, thi công và hoàn thành dự án, đảm bảo những người thực thi yên tâm về pháp luật. Theo đó, dự thảo mới tập trung hai chương, đưa vào nhiều hơn các chính sách ưu đãi về phát triển đường sắt.

"Chính sách gò bó, không có tiêu chí, điều kiện cụ thể cho nhà đầu tư, sẽ khó thực hiện. Mặt khác, nếu thực hiện theo trình tự, tính trung bình việc chuẩn bị đầu tư mất khoảng 5 năm mới có thể khởi công được. Cần cắt giảm tối đa, đưa vào tiêu chí, điều kiện ưu đãi để đẩy nhanh tiến độ," Bộ trưởng Xây dựng nêu giải pháp và nhấn mạnh, phải có cơ chế đặc thù, quy hoạch đường sắt tổng thể và chi tiết. Thực hiện cùng lúc các thủ tục như báo cáo nghiên cứu tiền khả thi, chủ trương đầu tư, báo cáo nghiên cứu khả thi để rút ngắn thời gian, ngân sách.

Bộ trưởng Xây dựng Trần Hồng Minh. Ảnh: Media Quốc hội

Đã có 5 nhà đầu tư đăng ký tham gia các dự án đường sắt

Một vấn đề khác được Bộ trưởng đề cập là huy động nguồn vốn. Dự thảo Luật sửa đổi theo hướng quy định chính sách ưu đãi của Nhà nước về phát triển đường sắt (quy định rõ tiêu chí, điều kiện cụ thể) để thu hút các nhà đầu tư.

Trong đó, theo quan điểm của Bộ trưởng, nếu chỉ có Nhà nước đầu tư mà không khuyến khích sự tham gia của doanh nghiệp tư nhân, sẽ rất khó triển khai.

Do đó, dự thảo Luật đã bổ sung các quy định về huy động nguồn vốn và phát triển kinh tế tư nhân. Bộ trưởng thông tin, hiện đã có 5 nhà đầu tư đăng ký tham gia các dự án đường sắt, do đó, cần có các cơ chế, chính sách tạo điều kiện để họ đầu tư hiệu quả.

Về trình tự thủ tục đầu tư, nhiều ý kiến băn khoăn dự thảo Luật còn cho phép tách dự án giải phóng mặt bằng thành dự án độc lập. Bộ trưởng cho rằng, quy định này là phù hợp, tạo điều kiện cho dự án giải phóng mặt bằng thực hiện trước, giúp dự án có mặt bằng sạch trước khi thi công, đảm bảo việc triển khai không bị đình trệ do vướng mặt bằng.

Về chuyển giao công nghệ và nâng cao tỷ lệ nội địa hóa lĩnh vực đường sắt, Bộ trưởng cho biết, dù là Nhà nước hay tư nhân đầu tư, đều phải có lộ trình chuyển giao công nghệ. Trước mắt, các nhà thầu Việt Nam có thể đảm nhận toàn bộ phần hạ tầng dưới ray; về lâu dài, phải nghiên cứu sản xuất ray, toa xe, đầu máy, linh kiện, phụ tùng để tự chủ.

"Việc đưa các cơ chế, chính sách đặc thù vào một luật thống nhất sẽ tạo hành lang pháp lý vững chắc, giúp việc triển khai các dự án đường sắt trong thời gian tới được thuận lợi và hiệu quả hơn," Bộ trưởng Trần Hồng Minh nhấn mạnh.