Trong bối cảnh thị trường toàn cầu biến động, nhưng với “mỏ neo” là thương mại tự do trong ASEAN và tiềm năng sâu rộng của cả khối đã trở thành yếu tố khiến khu vực này trở nên bền bỉ, kiên cường và tăng trưởng mạnh mẽ.

Báo cáo "ASEAN Perspectives - Rộng lớn hơn, chất lượng hơn và còn nhiều điều đang chờ ở phía trước" của Bộ phận Nghiên cứu Toàn cầu Ngân hàng HSBC nhận định, khối ASEAN không chỉ duy trì được đà tăng trưởng ấn tượng mà còn được dự báo sẽ trở thành một trong những khối kinh tế tăng trưởng nhanh nhất thế giới trong vòng 5 năm tới, với tốc độ tăng trưởng bình quân 4,7%.

Từ một nền kinh tế với quy mô 473 tỷ USD vào năm 1992, ASEAN đã phát triển mạnh mẽ và đạt 3,63 nghìn tỷ USD vào năm 2023. Tỷ trọng của khu vực này trong GDP toàn cầu đã tăng từ 1,9% lên 3,5% trong cùng giai đoạn. Đối với những nhà đầu tư tìm kiếm sự năng động, Đông Nam Á chính là điểm đến khi khu vực này chiếm thị phần ngày càng tăng trong nhiều hoạt động kinh tế trên thế giới, với mỗi nền kinh tế trong khối ASEAN đều dẫn đầu ít nhất một lĩnh vực.

Cũng tại báo cáo được công bố ngày 25/11/2024, theo HSBC, sản xuất và xuất khẩu là hai động lực chính thúc đẩy sự phát triển kinh tế của ASEAN. Kể từ năm 1992, các quốc gia ASEAN đã không ngừng tháo gỡ rào cản thương mại nội khối, biến khu vực này thành một thị trường gần như không biên giới. Thỏa thuận CEPT (1992) và Hiệp định Thương mại Hàng hóa ASEAN (2009) đã tạo nền tảng vững chắc để thúc đẩy thương mại tự do.

Các nền kinh tế khác trên thế giới cũng không muốn đứng ngoài cuộc. Từ 2005 đến 2010, ASEAN trong vai trò một thể thống nhất đã tham gia các hiệp định thương mại tự do với Trung Quốc đại lục, Hàn Quốc, Nhật Bản, Australia và New Zealand. Đỉnh điểm của những thỏa thuận này chính là Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP).

Trong khi thương mại toàn cầu có xu hướng quay vào trong và chủ nghĩa bảo hộ lên ngôi, ASEAN đã đi theo hướng hoàn toàn ngược lại. Khối này tiếp tục tận dụng thương mại tự do để nhập khẩu đầu vào quan trọng với giá cạnh tranh, biến thành hàng hóa giá trị cao hơn và rồi bán sang một thị trường rộng lớn hơn. Chiến lược này đã cho trái ngọt khi ASEAN gia tăng thị phần xuất khẩu hàng hóa toàn cầu từ 6,1% năm 2005 lên 7,4% vào năm 2023, vượt qua Nhật Bản và Hàn Quốc cộng lại, thậm chí suýt vượt qua cả Mỹ.

Mặt khác, những căng thẳng thương mại toàn cầu, đặc biệt giữa Mỹ và Trung Quốc, cũng góp phần đưa ASEAN lên vị trí dẫn đầu về thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài.

Bất chấp những xu hướng toàn cầu, HSBC cho rằng ASEAN sẽ vẫn kiên định tiếp tục mở rộng độ phủ sóng. Chính độ mở này sẽ tạo nên sức mạnh chính cho nền kinh tế ASEAN trong vòng 5 năm tới.

Nhìn về động lực tăng trưởng mới, theo HSBC, những năm gần đây, ASEAN đã chuyển dịch từ một khu vực tập trung vào sản xuất hàng hóa sang phát triển mạnh mẽ lĩnh vực dịch vụ. Trong đó du lịch, một trong những ngành mũi nhọn, tiếp tục tăng trưởng vượt bậc.

HSBC cho biết, ASEAN - nền kinh tế lớn thứ 11 thế giới vào năm 2005, đã vươn lên vị trí thứ 5 vào năm 2023. Với tốc độ này, ASEAN sẽ vượt qua Nhật Bản về quy mô kinh tế vào năm 2029. Trong khi mức độ tăng trưởng sâu rộng của ASEAN là điều không cần bàn cãi, một yếu tố khác khiến khu vực này thậm chí còn ấn tượng hơn.

Theo các chuyên gia HSBC, sự tăng trưởng của ASEAN không chỉ nằm ở quy mô mà còn ở chất lượng. Trong bối cảnh tỷ trọng dân số ASEAN trong dân số toàn cầu giảm, khu vực này vẫn gia tăng giá trị kinh tế nhờ đổi mới sáng tạo và nâng cao năng suất. Từ hàng công nghệ cao đến dịch vụ phức tạp và phục vụ thị trường ngách, ASEAN không ngại đổi mới, sáng tạo và sản xuất thêm giá trị.

Trên bảng xếp hạng Chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu (Global Innovation Index) năm 2014 và 2024, ngoại trừ Malaysia, tất cả các nền kinh tế ASEAN đều có thứ hạng cải thiện đáng kể, trong đó, Singapore là nền kinh tế có mức độ đổi mới, sáng tạo cao thứ tư thế giới.

Bộ phận Nghiên cứu Toàn cầu Ngân hàng HSBC cho rằng, trong bối cảnh có sự không chắc chắn đang phủ bóng lên hoạt động thương mại thế giới, ASEAN sẽ tiếp tục là nơi "nương náu" cho thương mại tự do. Song hành cùng với thương mại tự do chính là cạnh tranh. ASEAN đã cho thấy khu vực này quyết tâm đổi mới sáng tạo, hấp thụ công nghệ hiện đại và bí quyết công nghệ để giúp các doanh nghiệp mài sắc vũ khí trong khi tìm kiếm thị trường lớn hơn để tiêu thụ.

"Chính bởi lẽ đó chúng tôi tin rằng ASEAN, với cốt lõi là thương mại tự do nội khối, sẽ vẫn bền bỉ, kiên cường, tiếp tục tăng trưởng về quy mô và tầm ảnh hưởng", Bộ phận Nghiên cứu Toàn cầu Ngân hàng HSBC đánh giá.

Việt Nam là nền kinh tế tăng trưởng nhanh nhất ASEAN

Với câu chuyện của Việt Nam, chia sẻ với Mekong ASEAN, ông Tim Evans, Tổng Giám đốc HSBC Việt Nam nhận định, Việt Nam là nền kinh tế tăng trưởng nhanh nhất và là một trong những ngôi sao sáng nhất.

Năm 2024 qua đi với vô vàn thách thức như các vấn đề địa chính trị toàn cầu, kinh tế bất ổn, lạm phát dai dẳng cũng như các cuộc bầu cử gần đây dẫn đến sự thay đổi đáng kể trong chính quyền tại nhiều nước. Tuy nhiên, có thể nói Việt Nam đã đi qua các sóng gió.

Từ mức tăng trưởng 5,66% ở quý 1/2024, nền kinh tế Việt Nam đã đạt tiến bộ, đặc biệt là vững vàng vượt qua những ảnh hưởng của bão Yagi. GDP tăng trưởng ở mức 7% trong quý 3, vượt qua mọi dự báo của thị trường.

Việt Nam tiếp nối câu chuyện tăng trưởng thương mại mạnh mẽ của mình với mức xuất siêu 24,31 tỷ USD trong 11 tháng đầu năm 2024, xuất khẩu hàng hóa tăng 14,4%, nhập khẩu tăng 16,4% so với cùng kỳ, theo dữ liệu của Tổng cục Thống kê.

Việt Nam vẫn giữ vị thế vững chắc là một điểm đến đầu tư hấp dẫn tại ASEAN. Vốn đầu tư nước ngoài (FDI) tiếp tục tăng trưởng mạnh, 11 tháng năm 2024, đã có 31,4 tỷ USD đổ vào Việt Nam, trong đó vốn đầu tư đăng ký mới vượt 17 tỷ USD, đáng chú ý là khoản đầu tư từ LG Display.

Ngoài ra, Việt Nam cũng sẵn sàng chào đón văn phòng Google tại đây vào tháng 4/2025 và trung tâm R&D của NVIDIA. Bên cạnh dòng vốn FDI tích cực, các doanh nghiệp Việt cũng đầu tư vào 151 dự án ở nước ngoài trong 11 tháng 2024, với tổng vốn đăng ký tăng hơn 51%. Xu hướng này phản ánh sức khỏe của các doanh nghiệp trong nước cũng như sự tự tin mở rộng kinh doanh ra quốc tế.

Dù kết quả quý 4/2024 vẫn chưa được công bố, song tôi tin rằng kinh tế Việt Nam trong năm 2024 sẽ tăng trưởng tốt và là nhân tố nổi bật trong toàn khối ASEAN. Bộ phận Nghiên cứu Toàn cầu HSBC dự báo Việt Nam sẽ tăng trưởng 7% trong năm 2024 và 6,5% trong năm 2025.

Chia sẻ cơ sở mức dự báo này, theo ông Tim Evans, xuất khẩu và FDI vẫn luôn là điểm sáng của toàn nền kinh tế, và HSBC tin rằng những yếu tố này sẽ vẫn tiếp tục là động lực chính của nền kinh tế Việt Nam trong năm 2025.

Mặt khác, nhiều dấu hiệu cho thấy thị trường bất động sản đang dần ấm trở lại. Những luật mới liên quan đến đất đai, nhà ở và kinh doanh bất động sản có hiệu lực từ tháng 8/2024 được kỳ vọng sẽ hỗ trợ sự phát triển an toàn của ngành bất động sản, từ đó nâng cao hơn nữa sự tự tin của thị trường.

Những số liệu tích cực trong cuối năm 2024 sẽ khuyến khích người dân chi tiêu nhiều hơn, nhờ đó, tạo thêm động lực cho tiêu dùng trong nước vốn trong tình cảnh ảm đạm hơn 18 tháng qua. Với tiềm năng to lớn của hơn 100 triệu dân và tầng lớp trung lưu đang tăng nhanh, Việt Nam có thể dựa vào tiêu dùng trong nước làm động lực cho tăng trưởng kinh tế, nhằm giảm bớt phụ thuộc vào các yếu tố bên ngoài.

Đồng thời, với những công bố mới đây về các dự án cơ sở hạ tầng mới, chuyên gia HSBC tin rằng đầu tư công sẽ tăng trong năm tới. Đây cũng chính là những động lực cho tăng trưởng kinh tế Việt Nam năm 2025.

Tuy vậy, Tổng Giám đốc HSBC Việt Nam lưu ý vẫn tồn tại những rủi ro cần được theo dõi sát sao. Một là các chính sách của chính quyền mới của Mỹ sẽ tác động thế nào đến thương mại nói chung và thương mại Việt Nam nói riêng, nhất là khi Mỹ hiện đang là thị trường xuất khẩu lớn nhất và Trung Quốc là thị trường nhập khẩu lớn nhất của Việt Nam. Hai là khả năng suy giảm của thương mại toàn cầu, tác động đến lĩnh vực sản xuất của Việt Nam, theo ông Tim Evans.