Đồng lúa tại Thái Lan. Ảnh: CNA

Nguy cơ bị tổn thương cao bởi biến đổi khí hậu

Theo CNA, Thái Lan chiếm khoảng 25% các giao dịch gạo trên toàn cầu – một trong những cây lương thực chính được sử dụng rộng rãi của nhiều quốc gia. Tuy đóng vai trò quan trọng như vậy, lúa gạo lại là một ngành rất dễ bị tổn thương bởi các ảnh hưởng của biến đổi khí hậu. Điều này càng nghiêm trọng trong bối cảnh Thái Lan là quốc gia xếp hạng thứ 9 trên thế giới về Chỉ số Rủi ro Khí hậu Toàn cầu với vị trí địa lý của mình.

Khi thời tiết trở nên khắc nghiệt hơn, mùa mưa và mùa khô sẽ diễn biến phức tạp và tại Thái Lan, việc này đang diễn ra với tần suất ngày càng thường xuyên. Thực tế cũng cho thấy dù một số vùng có thể duy trì điều kiện ẩm ướt, một số vùng thiếu nước lại ghi nhận tần suất mưa không đồng đều.

Trước đó vào năm 2019, quốc gia này đã ghi nhận lượng mưa thấp nhất trong một thập kỷ, gây ra tình trạng thiếu nước nghiêm trọng. Mực nước của sông Mekong do đó hạ xuống mức thấp kỷ lục và ảnh hưởng tới việc trồng lúa.

Tuy nhiên tới năm 2021, lượng mưa gia tăng lại gây ra thiệt hại diện rộng tại nhiều vùng. Trước đây, người dân thường dựa vào kiến thức về thời tiết và trực giác để phán đoán thời điểm gieo hạt, nhưng hiện phương pháp này lại không thể áp dụng được trong bối cảnh khí hậu thay đổi chóng mặt. Sự bất thường này cũng tương đương với việc sản lượng cây lương thực quan trọng nhất Thái Lan bị ảnh hưởng. Từ đó, các nguy cơ mất ổn định an ninh lương thực và khó khăn kinh tế đè nặng lên hàng triệu hộ gia đình tại đất nước này.

Lũ lụt gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới các hộ nông dân trồng lúa tại tỉnh Kalasin, Thái Lan. Ảnh: Bangkok Post

Đối với ông Manas Takfaeng – một nông dân 67 tuổi tại Ayutthaya, phía bắc Bangkok, năm nay là một vụ mùa thu hoạch khó khăn khác. Trong nhiều năm làm nông của mình, ông đã chứng kiến vô số các vụ mùa trên những cánh đồng của gia đình mình. Tuy nhiên giờ đây, việc chứng kiến lại một vụ mùa khác chịu thiệt hại ngày càng trở nên khó hiểu với ông.

Ông Manas nhận định thời tiết bây giờ không ổn định như ngày xưa khi mưa thường đến theo mùa. Ví dụ như năm nay, cánh đồng lúa của ông đón nhiều nước hơn và vì vậy năng suất thấp hơn so với những năm ít nước.

Xa hơn về phía nam ở Prachinburi, Thái Lan, anh Wichat Petchpradab 36 tuổi là một nông dân khác phải chứng kiến cánh đồng lúa của mình ngập trong nước lũ vào năm ngoái. Với mảnh ruộng thuê này, việc lúa bị ngập lâu ngày sẽ khiến anh phải trả một cái giá đắt. Anh chia sẻ tuy mình đã cố gắng thu hoạch, lúa bị thối rữa và anh gần như không thu được gì.

Ông Nithat Charoenthammaraksa, nhà điều hành một mạng lưới sản xuất và thu gom hạt giống lúa gạo cho khoảng 400 hộ nông dân, cũng đồng ý với các ý kiến trên. Ông cho biết nước đóng vai trò thiết yếu với những người nông dân để có thế sản xuất ra những hạt gạo chất lượng. Nhưng với tình hình hiện tại, việc dự đoán thời tiết là một cuộc chiến cam go. Tình hình hiện nay cũng hoàn toàn khác so với khi ông bắt đầu kinh doanh vào năm 1997 - thời điểm mà các vấn đề ít nghiêm trọng hơn bây giờ nhiều lần.

Nghiên cứu của phó giáo sư kinh tế Witsanu Attavanich tại Đại học Kasetsart cũng cho thấy, sản lượng lúa có thể tăng lên ở các khu vực được tưới tiêu trong khi sụt giảm nghiêm trọng ở các khu vực thừa nước trong các kịch bản khác nhau.

Thêm vào đó, dù kịch bản cho tương lai là một kịch bản trung bình, Thái Lan vẫn có thể bị sụt giảm tới hơn 10% sản lượng gạo nói chung. Điều này sẽ gây ảnh hưởng cực kỳ nghiêm trọng về nông nghiệp và tới an ninh lương thực trong khu vực. Nếu biến đổi khí hậu dẫn tới hạn hán kéo dài, những hộ nông dân ở ngoài khu vực tưới tiêu công cộng sẽ không thể sản xuất được gạo. Và con số này chiếm tới 74%.

Trên thực tế, chỉ 26% trong 8,1 triệu hộ nông tại Thái Lan có thể tiếp cận hệ thống tưới tiêu công cộng từ các hồ chứa nước. Những khu vực khác thì ngược lại phải dựa vào nước mưa nhiều hơn. Hơn nữa, do phần lớn các hộ nông quy mô nhỏ đều là những người lớn tuổi, việc nâng cao nhận thức gặp phải nhiều khó khăn và khiến tình trạng này không đạt được cải thiện nhanh chóng.

Hạn hán lịch sử tại Thái Lan khiến sản lượng gạo thu hoạch được của nước này sụt giảm. Ảnh: Time

Tìm kiếm các giải pháp tiềm năng

Ngoài các biện pháp giảm thiếu biến đối khí hậu và phát triển cơ sở hạ tầng tưới tiêu, ông Witsanu cũng đề xuất thêm các giải pháp khác giúp nông dân thích ứng với các thách thức mới và hạn chế thiệt hại cho ngành lúa gạo Thái Lan. Theo vị phó giáo sư này, chính phủ cần đặt xuất phát điểm ở việc tái cấu trúc cách thức hỗ trợ tài chính cho những nông dân bị mất mùa do điều kiện thời tiết khắc nghiệt.

Hiện tại, nguồn viện trợ vô điều kiện này sẽ được đưa ra mỗi khi có hạn hán hoặc lũ lụt. Tuy nhiên, điều này không khiến việc canh tác trở nên bền vững hơn và nếu vụ mùa năm sau lại thất bại, chính phủ sẽ lại phải trả tiền. Hơn nữa, việc này về lâu dài còn có thể khiến ngành nông nghiệp Thái Lan mất đi tính cạnh tranh đối với hàng loạt các đối thủ quốc tế khác.

Từ điểm này, giải pháp tiếp theo mà ông Witsanu đề cập tới chính là tăng cường đầu tư vào công nghệ nông nghiệp cũng như khuyến khích nông dân áp dụng các loại cây trồng có giá trị cao nhưng sử dụng ít nước hơn.

Ngoài ra, chính phủ cũng cần khuyến khích và hỗ trợ những người trẻ ở lại làm việc hay cung cấp truy cập Internet ở các vùng nông thôn và hỗ trợ cải thiện hệ thống tưới tiêu cũng như nguồn nước. Việc tài trợ nghiên cứu các giống lúa mới cũng là một cách khác giúp chính phủ sử dụng số tiền trợ cấp thất thoát mùa màng một cách ý nghĩa hơn.

Hệ thống tưới tiêu cho đồng ruộng tại Thái Lan. Ảnh: Dreamstime