PGS. TS. Bùi Thị An, nguyên đại biểu Quốc hội khóa XIII: Thiếu thuốc, sinh phẩm y tế không phải là vấn đề riêng của ngành y tế mà là vấn đề chung của toàn xã hội. Ảnh: VGP

Lý giải về nguyên nhân gây thiếu thuốc trong thời gian gần đây, PGS. TS. Đào Xuân Cơ, Giám đốc Bệnh viện Bạch Mai cho biết, trong hai năm qua, các bệnh viện, cơ sở khám chữa bệnh trên toàn quốc đã dồn mọi nguồn lực cho việc chống dịch Covid-19. Trong khoảng thời gian đó, người dân ít đi khám bệnh để tránh lây nhiễm chéo, cũng rất ít bệnh viện mua các loại thuốc chữa bệnh ngoài các loại thuốc phục vụ chữa Covid-19.

Vì vậy, khi dịch bệnh được kiểm soát, từ quý II/2022, lượng người dân đi khám bệnh tăng đột biến. Tại hầu hết các chuyên khoa của bệnh viện Bạch Mai, lượng người khám bệnh đều tăng lên đến 5 lần, khiến cho áp lực thiếu thiết bị, vật tư, thuốc vốn tồn tại từ trước càng trở nên trầm trọng hơn.

PGS. TS. Đào Xuân Cơ, Giám đốc Bệnh viện Bạch Mai. Ảnh: VGP

Bên cạnh đó, khi các cơ quan hậu kiểm kiểm tra các hoạt động liên doanh, liên kết, xã hội hóa ở bệnh viện Bạch Mai đã phát hiện các vướng mắc về tư pháp. Do vậy, các thiết bị, vật tư y tế không đáp ứng được quy định, quy chuẩn về pháp lý để tiếp tục thực hiện.

Từ đó dẫn đến thực trạng các máy móc chẩn đoán hiện đại, kỹ thuật cao, như máy chụp chiếu, siêu âm, robot phẫu thuật… vướng vào pháp lý, vướng vào các quy định, vấn đề pháp lý như đã hết hợp đồng.

Theo PGS. TS. Bùi Thị An, nguyên đại biểu Quốc hội khóa XIII, thiếu thuốc không chỉ là vấn đề riêng của ngành y tế mà là vấn đề của toàn xã hội.

Vì nếu tình trạng này kéo dài sẽ gây ảnh hưởng lớn đến người dân, đặc biệt là những người nghèo, người yếu thế trong xã hội. Bởi bệnh viện thiếu thuốc, người dân sẽ phải tự bỏ tiền ra mua thuốc khám chữa bệnh. Trong khi việc khám chữa bệnh bằng bảo hiểm y tế đang hướng đến hỗ trợ chính cho các đối tượng này.

Các cơ sở e dè trong đấu thầu mua sắm thuốc

Bổ sung thêm lý do dẫn tới tình trạng thiếu thuốc, vật tư, sinh phẩm y tế, TS. Nguyễn Huy Quang, nguyên Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Y tế cho rằng việc thiếu nguồn cung dược liệu từ Trung Quốc do nước này đang đóng cửa biên giới để chống dịch theo chính sách Zero Covid cũng gây ảnh hưởng lớn. Đặc biệt là vấn đề gia hạn cấp GMP đối với các dược liệu, nguyên liệu để làm thuốc.

Ngoài ra, những vướng mắc trong cơ chế pháp lý, minh bạch thể chế đấu thầu phần nào cũng khiến nhiều đơn vị e ngại trong việc thực hiện tổ chức đấu thầu mua bán thuốc và vật tư y tế.

Ông Quang cho biết hiện nay, có những doanh nghiệp cung ứng thuốc không tham gia đấu thầu vì không có lợi nhuận trong đó, khi mà giá thuốc tăng cao nhưng hồ sơ mời thầu, tiêu chí mời thầu giá lại thấp hơn giá thị trường.

TS. Nguyễn Huy Quang, nguyên Vụ trưởng Vụ Pháp chế (Bộ Y tế). Ảnh: VGP

Lý giải vấn đề này, ông Đào Xuân Cơ, Giám đốc Bệnh viện Bạch Mai cho rằng đây cũng là thiếu sót khi việc cập nhật giá cả thị trường còn rất chậm so với biến động giá hiện nay.

Đồng thời, hiện nay các chính sách quy định thầu đang đặt các loại thuốc, vật tư ý tế được sản xuất từ các nước phát triển ngang bằng với hàng hóa từ các nước đang phát triển.

Điều này gây khó khăn cho các doanh nghiệp cung ứng, các bệnh viện khi các loại thuốc bị đặt ở mức giá thấp hơn thị trường.

Mặt khác, việc sử dụng thuốc, vật tư y tế từ các nước phát triển - được coi là có tác dụng tốt hơn thuốc từ các nước đang phát triển, có giá cả cao hơn giá cả quy định trong chính sách, nên nếu bệnh viện mua loại thuốc đó thì sẽ trở thành sai cơ chế quản lý.

Cần sớm có hướng giải quyết vướng mắc

Ông Nguyễn Huy Quang cho rằng tình trạng thiếu thuốc đã diễn ra từ lâu, độ nhạy cảm về mặt quản lý Nhà nước đối với vấn đề này còn chậm. Do đó cần tìm hiểu nguyên nhân và hướng giải quyết sớm nhất những vướng mắc, khó khăn trong việc đấu thầu, cung ứng thuốc, tránh lặp lại tình hình thiếu thuốc trầm trọng, trên diện rộng và trong thời gian dài như vừa qua.

Bà Bùi Thị An khuyến nghị cần sớm rà soát, kiểm tra, tìm hiểu những điểm vướng mắc trong cơ chế đầu thầu và sử dụng thuốc, vật tư, sinh phẩm y tế, được coi là một trong những nguyên nhân gây nên tình trạng thiếu thuốc hiện nay.

Bộ Y tế mới đây đã thành lập 4 đoàn kiểm tra khảo sát, đánh giá tình hình cung ứng, sử dụng thuốc, vật tư, trang thiết bị y tế tại các cơ sở y tế.

Để có giải pháp cho cả tình hình trước mắt và lâu dài, cần có sự thống nhất, đồng bộ, minh bạch trong cơ chế, chính sách, quy định để các nhà thầu, các bệnh viện không còn e dè và khó khăn, dẫn tới việc chậm đấu thầu và mua sắm, gây nên tình trạng thiếu thuốc, vật tư, sinh phẩm y tế tại các cơ sở khám chữa bệnh trên toàn quốc.

Đồng thời, cũng cần có sự điều tra, kiểm tra, tìm hiểu thực trạng khách quan, xem các cơ sở y tế, khám chữa bệnh thiếu những gì, nguyên nhân thiếu thuốc thực chất là do đâu để có những biện pháp xử kịp thời.

Thời gian qua, tình trạng thiếu thuốc, trang thiết bị, vật tư, sinh phẩm y tế diễn ra tại nhiều nơi, với 28 Sở Y tế và 12 bệnh viện Trung ương, phần nào gây ra những bất cấp trong việc khám, chữa bệnh.

Trước tình hình này, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã nhiều lần chỉ đạo Bộ Y tế thống kê, đánh giá một cách khoa học, thực tiễn và có hướng khắc phục kịp thời, hiệu quả; giao Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam trực tiếp chỉ đạo xử lý, tổ chức cuộc họp trực tuyến toàn quốc và triển khai nhiều giải pháp về vấn đề này.