Báo cáo tại toạ đàm “Giải bài toán thiếu điện: Cách nào?” do Câu lạc bộ Café số thuộc Hội truyền thông số Việt Nam tổ chức chiều qua 9/6, Phó Giám đốc Trung tâm Điều độ hệ thống điện Quốc gia (A0) Nguyễn Quốc Trung cho biết, từ các tháng 3 và 4/2023 bắt đầu xuất hiện những điểm khó khăn trong quá trình vận hành hệ thống điện. Tình hình đặc biệt căng thẳng bắt đầu từ cuối tháng 5 khi phụ tải sử dụng điện tăng đột biến.

Cũng theo ông Trung, dự báo trong tháng 6 và tháng 7 năm nay, nắng nóng sẽ đạt đến cực hạn. Khoảng đầu tháng tháng 7 hàng năm, tần suất lũ về cao, nước về thượng nguồn sông Đà nhiều hơn nên nếu không có gì thay đổi, căng thẳng cấp điện tại miền Bắc mùa hè năm nay sẽ được giải tỏa.

Phó Giám đốc Trung tâm Điều độ hệ thống điện Quốc gia (A0) Nguyễn Quốc Trung phát biểu tại tọa đàm. Ảnh: Thu Thảo.

Tuy nhiên, do hiện tượng El Nino tái diễn, cộng với năm nay là năm nhuận, mùa khô sẽ có thêm 1 tháng khiến áp lực cấp điện gia tăng. Dự kiến phải đến tháng 8, áp lực cấp điện mới được giải tỏa khi qua giai đoạn mùa khô và các nhà máy điện được vận hành ổn định.

“Chúng tôi vẫn cần sự đồng hành của khách hàng trong việc duy trì hệ thống điện miền Bắc ổn định. Nếu không tiết kiệm điện và có những giải pháp cấp bách, khi thủy điện Hòa Bình về mực nước chết thì chúng ta sẽ thiếu hụt 1.920 MW điện nữa. Tình hình lúc ấy sẽ rất khó khăn và căng thẳng hơn, ảnh hưởng rất lớn không chỉ miền Bắc mà cả hệ thống điện quốc gia”, ông Nguyễn Quốc Trung kêu gọi.

Chia sẻ về những khó khăn trong việc cung ứng điện hiện nay, Phó Tổng giám đốc Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) Võ Quang Lâm cho biết, miền Bắc là khu vực có tốc độ tăng trưởng phụ tải cao nhất cả nước, ngưỡng 9,3%/năm trong giai đoạn 2016 - 2020, tương ứng gần 6.000MW. Tuy nhiên, trong giai đoạn này, tăng trưởng nguồn điện chỉ đạt 4.600MW, khoảng 4,7% một năm.

Vừa qua, tại miền Bắc có 3 dự án có công suất lớn được đưa vào vận hành gồm nhà máy nhiệt điện Hải Dương (1.300MW), Nghi Sơn 2 (1.200MW) và Thái Bình 2 (1.200MW), nhưng do Nhiệt điện Thái Bình 2 mới đưa vào vận hành nên chỉ vận hành 600 MW. Ngoài ra, từ năm 2016 đến nay, miền Bắc chưa có thêm dự án nguồn điện nào khởi công.

Ông Lâm cũng cho biết, thời gian qua, một số nhà máy nhiệt điện than đang gặp sự cố. EVN, PVN, TKV đang cố gắng tháng 7-8 tới đưa vào vận hành, hỗ trợ cho hệ thống điện thêm khoảng 1.000 MW.

"Bình thường các nhà máy nhiệt điện vận hành 6.000 giờ/năm phải nghỉ để bảo dưỡng, sửa chữa nhưng vừa rồi huy động cao nên xác suất sự cố tăng, thời gian bị hỏng kéo dài. EVN đã cố gắng để tăng cường nguồn than nhằm tăng cường cho nhà máy nhiệt điện, đảm bảo khả năng cung ứng điện", ông Lâm thông tin.

Bàn về tình hình thiếu điện hiện nay, Giám đốc Trung tâm Năng lượng và Phát triển xanh Hà Đăng Sơn cho hay, tình trạng thiếu điện tại miền Bắc đã được cảnh báo cách đây 2 năm bởi tại khu vực này những năm qua gần như không có nguồn điện mới. Dự án Nhà máy nhiệt điện Thái Bình 2 sau gần 10 năm xây dựng mới được hòa lưới thành công. Các công trình thủy điện lớn thì đều đã hoàn tất xây dựng.

Ông Hà Đăng Sơn cũng chỉ ra, điện tái tạo tại miền Bắc xây dựng khó khăn hơn miền Trung và miền Nam. Quy hoạch điện VIII mới được phê duyệt tạo điều kiện tối đa cho điện mặt trời mái nhà không nối lưới, nhưng đến nay chưa có cơ chế, chính sách thực hiện. Đầu tư điện khí thì khó khăn, mất nhiều thời gian. Do đó, nguy cơ thiếu điện còn cao.

“Nhiều người hỏi tôi tình trạng quá tải như này còn diễn ra lâu không. Tôi không có câu trả lời. Nếu nước về thủy điện thì rất là may mắn, còn nếu tiếp tục hạn hán thì quay lại câu chuyện năng lực tài chính của EVN phải ứng phó tình huống này như thế nào. Liệu Chính phủ có thể cho EVN dùng tạm một khoản tiền rồi hoàn lại về sau hay không? Tình trạng khẩn cấp này cần có sự can thiệp lớn nhất của Chính phủ, Quốc hội”, ông Sơn nêu quan điểm.

Cùng bàn về vấn đề này, Chuyên gia kinh tế Nguyễn Đình Cung cũng nhận định, miền Bắc với tốc độ tăng trưởng nhanh, tăng theo nhu cầu về điện trong khi không có nguồn nào được bổ sung.

Chuyên gia kinh tế Nguyễn Đình Cung chia sẻ tại tọa đàm. Ảnh: Thu Thảo.

"Thiếu điện do nguyên nhân nắng nóng và hạn hán là việc của trời nhưng không phải chúng ta không dự báo trước được. Và khi không có nguồn dự phòng, thời điểm này chúng ta buộc phải huy động theo kiểu “giật gấu vá vai” trong khi truyền tải điện dư thừa ở miền Trung và Nam ra gặp nhiều khó khăn", ông Cung cho hay.

Cũng theo vị chuyên gia này, nguyên nhân sâu xa hơn nữa cần phải “mổ xẻ” để khắc phục là phải thay đổi cách thức vận hành của các cơ chế chính sách và cách tiếp cận giải quyết vấn đề đúng theo cơ chế thị trường. Cần nhìn nhận sự thiếu hụt về điện sẽ tạo cơ hội kinh doanh, đầu tư chứ không phải là nút thắt như hiện nay.

Đồng quan điểm, ông Hà Đăng Sơn cho rằng, thời gian qua, cơ chế chính sách cho năng lượng tái tạo còn rối rắm, còn khó khăn cho các nhà đầu tư.