Trung tâm thương mại Taman Anggrek tại Jakarta, Indonesia. Ảnh: AP

Tết Nguyên đán thường là lễ hội của sự thoải mái và phong phú về vật chất. Tuy nhiên sau hơn 2 năm đại dịch, giá lương thực trên toàn cầu đã tăng vọt do sự tắc nghẽn chuỗi cung ứng, thời tiết xấu phá hoại mùa màng và giá năng lượng tăng cao. Bối cảnh này khiến các gia đình gốc Hoa đón Tết Nguyên đán trên khắp Đông Nam Á trong không khí phải điều chỉnh kế hoạch chi tiêu nhằm giảm chi phí thực phẩm cho gia đình.

Malaysia

Trên khắp Malaysia, hàng triệu người đang gặp khó khăn khi giá thực phẩm tiếp tục leo thang kể từ khi đại dịch xảy ra vào năm 2020. Người dân quốc gia này đang phải trả mức giá kỷ lục cho các mặt hàng thực phẩm. Theo bảng giá chính thức của Cơ quan Tiếp thị Nông nghiệp Liên bang, một con gà nguyên con có thể khiến người tiêu dùng phải trả tới 2,15 USD/kg, và hành tím là 3,82 USD/kg. Trong khi đó vào năm 2019, giá thịt gà và hành tím đều ở mức khoảng 1,79 USD/kg.

Tại Malaysia, chuỗi cung cầu trong nước cũng bị ảnh hưởng nặng nề bởi trận lũ lụt vào giữa tháng 12. Nông dân ở các khu vực trồng rau như Cao nguyên Cameron ở Pahang bị ảnh hưởng bởi lở đất, tàn phá mùa màng.

Trước đại dịch, một gia đình 7 người ở Malaysia có thể tổ chức một bữa tiệc đoàn viên hoành tráng với chi phí rơi vào khoảng 165 USD. Tuy nhiên trong năm nay, vợ chồng anh Andrew Wong, một chuyên gia chăm sóc sức khỏe 34 tuổi, có khả năng cao sẽ phải chi thêm 1/3 số tiền nói trên.

Wong cho biết các bữa ăn mừng trong năm nay sẽ trở nên thanh đạm hơn rất nhiều, vì ngay cả những món ăn rẻ nhất trên bàn ăn như rau cũng đã trở nên vô cùng đắt đỏ. Anh chia sẻ: “Năm ngoái, bạn có thể mua cả một bắp cải lớn với giá 1 USD nhưng bây giờ giá đã tăng gấp đôi”.

Để cắt giảm chi phí, gia đình Wong đang sử dụng lại đồ trang trí từ những năm trước và không mua quần áo mới. Gia đình anh cũng không sắm sửa bất kì đồ đạc mới nào trong năm nay. Nhiều người có thể cho rằng các biện pháp cắt giảm chi tiêu của anh Wong là quá chặt chẽ. Tuy nhiên, với anh Tết Nguyên đán cũng chỉ là “một ngày như bao ngày khác” vì “giá hàng hóa vẫn tăng trong khi đồng lương của anh thì không có gì thay đổi”.

Những gia đình người Hoa tại Malaysia cũng đưa ra những lựa chọn tương tự như vậy. Chong Chi Howe, một bác sĩ chỉnh hình y học cổ truyền Trung Quốc, cho biết gia đình anh quyết định tạm dừng mua sắm để tiết kiệm tiền và cũng để tránh đám đông khi virus Omicron vẫn đang lây lan trong cộng đồng.

Anh cho biết thêm, gia đình anh sẽ nấu và ăn ở nhà trong năm nay thay vì dùng bữa tại nhà hàng vì nguy cơ tới từ Covid-19. Ngoài ra, gia đình anh cũng sẽ không mời khách trong năm nay nên lượng quà Tết sẽ giảm đi một nửa.

Theo Ringo Saw, phó chủ tịch hiệp hội các nhà hàng và đầu bếp Pan Malaysia Koo Soo, giá nguyên liệu thô tăng cao có thể sẽ khiến các nhà hàng phải cắt giảm khẩu phần ăn để có thể trụ vững.

Tháng trước, các nhà nghiên cứu đã dự đoán lạm phát toàn phần sẽ được giảm thiểu trong năm nay sau khi ghi nhận mức cao nhất trong 5 tháng là 3,3% vào tháng 11/2021. Theo MIDF Research và nhà nghiên cứu Kenanga, lạm phát toàn phần tại quốc gia này sẽ giảm xuống 2,1% và 2,4% trong năm nay.

Một gian hàng bán đồ trang trí Tết tại Singapore. Ảnh: Straits Times

Singapore

Singapore là một quốc gia có tới gần 3/4 trong số 4 triệu công dân và người thường trú là người gốc Hoa. Trong mùa Tết Nguyên đán năm nay, giá một số mặt hàng thực phẩm như cá tươi và bak kwa (thịt lợn khô) tăng nhanh do tác động kép của việc tăng giá theo mùa và lạm phát thực phẩm.

Đối với bà Ann Tang, một người đã về hưu ở tuổi 64, thì điều này có nghĩa là bà phải cắt giảm số lượng các món ăn trên bàn cơm và lựa chọn các món khác rẻ hơn. Bà chia sẻ gia đình thường mua nhiều loại thực phẩm khác nhau để cầu may. Tuy nhiên, năm nay bà sẽ không mua cá và sẽ cắt giảm số lượng bào ngư xuống. Ngay cả cam mà bà Tang thường mua ở siêu thị cũng đã tăng giá lên 2,18 USD/ 5 quả thay vì 1.81 USD như trước đây.

Theo Straits Times, giá các loại cá tươi phổ biến tại Singapore như cá chim và cá lăng hiện đã tăng gấp đôi so với tháng 11 năm ngoái. Song Seng Wun, nhà kinh tế học tại Ngân hàng Tư nhân CIMB, nhận định nguyên nhân là do những vấn đề về logistics và nguồn cung, đi kèm với thời tiết bất lợi và lũ lụt.

So với năm 2020, chỉ số giá tiêu dùng của Singapore đã tăng 4% trong tháng 12. Ngân hàng trung ương của nước này vào tuần trước đã bất ngờ thắt chặt chính sách tiền tệ để giảm thiểu rủi ro lạm phát. Bộ trưởng Thương mại Singapore cũng đã cảnh báo về việc giá lương thực tiếp tục tăng và cho biết, chính phủ sẽ đa dạng hóa các nguồn nhập khẩu để giữ giá cả cạnh tranh và tăng cường khả năng phục hồi nguồn cung.

Chuyên gia Song Seng Wun bổ sung thêm, Singapore là nước chịu ảnh hưởng trực tiếp khi nói đến thực phẩm vì quốc gia này nhập khẩu hơn 90% thực phẩm và bối cảnh hiện giờ là giá cả gia tăng trên toàn cầu. Các gia đình thu nhập trung bình như gia đình bà Tang có thể đối phó với tình trạng này bằng cách thu hẹp quy mô bàn tiệc của mình lại. Tuy nhiên các gia đình thu nhập thấp hơn sẽ gặp phải nhiều khó khăn hơn vậy.

Chuyên gia về an ninh lương thực Paul Teng tại Đại học Công nghệ Nanyang cho biết, bất kỳ đợt tăng giá nào cũng ảnh hưởng đến các hộ gia đình có thu nhập thấp hơn. Nguyên nhân là vì những gia đình này phải dành nhiều thu nhập hơn cho thực phẩm và sẽ phải chuyển tiền dành cho các nhu cầu thiết yếu khác vào tiền đồ ăn khi giá thực phẩm tăng cao.

Indonesia

Theo số liệu của Tổng Cục Thống kê Indonesia, quốc gia này ghi nhận tỷ lệ lạm phát 1,87% vào năm 2021. Lạm phát đã gây ảnh hưởng xấu đến các hoạt động đón Tết Nguyên đán sắp tới của nhiều hộ gia đình.

Piter Abdullah, giám đốc nghiên cứu tại Trung tâm Cải cách Kinh tế Indonesia, thì cho rằng lạm phát năm 2021 là "rất thấp" so với mức trước đại dịch khi lạm phát thường ở mức 6-7%. Nguyên nhân vì không có biến động giá lương thực quá lớn và nguồn cung lương thực "tương đối đầy đủ trong điều kiện nhu cầu yếu".

Tuy nhiên, ông Piter cảnh báo rằng chính phủ cần sớm đảm bảo nguồn nhập khẩu lương thực để không bị ảnh hưởng bởi những biến động mạnh trong giá cả. Tất cả những điều này sẽ gây ảnh hưởng đến tỷ lệ lạm phát sau này với điều kiện là Omicron không khiến số ca nhiễm gia tăng đột biến.

Đối với bà nội trợ Meryta Lin, một người gốc hoa tại Indonesia, giá thực phẩm tăng cao ở quê nhà Pangkalpinang đồng nghĩa với việc gia đình cô sẽ ít được ăn pempek bangka (một loại bánh cá địa phương) hơn. Lin cho biết cô đã phải cắt giảm việc chiên đồ ăn trong các bữa ăn của gia đình mình. Ngoài ra, cô cũng phải giảm bớt số lần đi thẩm mỹ viện từ hàng tháng xuống 2 tháng một lần để gia đình có thể tiết kiệm thêm tiền mua đồ ăn.

Cô cho biết chỉ vài tháng trước, giá dầu ăn ở quần đảo Bangka Belitung của Indonesia, gần đảo Sumatra, đã tăng lên khoảng 3 USD/2 lít từ mức giá 2,09 USD/2 lít trước đó. Giá cho một bình gas 12kg gas cũng tăng từ 10,43 USD lên 12,86 USD trong khi giá cho một quả trứng tăng từ 0.097 USD lên 0,15 USD.

Chi phí thực phẩm gia tăng cũng không phải vấn đề duy nhất mà gia đình cô phải chịu. Số ca nhiễm Omicron gia tăng ở Indonesia đồng nghĩa với việc gia đình bốn người này sẽ phải ăn tất niên tại nhà năm thứ 2 liên tiếp. Vì dịch bệnh, cô đã phải bỏ lỡ rất nhiều dịp tụ họp của gia đình mình và cô chia sẻ rằng cô rất nhớ đại gia đình với sáu anh chị em và bố mẹ mình.

Một cửa hàng tại tỉnh Narathiwat, phía nam Thái Lan. Ảnh: AFP

Thái Lan

Aat Pisarnwanich, giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Thương mại Quốc tế tại Phòng Thương mại Thái Lan, cho biết lạm phát dự kiến sẽ cắt giảm chi tiêu cho Tết Nguyên đán năm nay ít nhất 30% so với năm ngoái. Việc đón lễ năm nay cũng đã bị ảnh hưởng bởi giá thịt lợn tăng gần 80% trong 6 tháng qua. Theo Kasetprice, một trang web giám sát giá cả các mặt hàng nông sản của Thái Lan, tính đến 20/1, thịt lợn có giá 6,90 USD/kg so với 3,89 USD/kg vào đầu tháng 6 năm ngoái.

Dịch tả lợn châu Phi bùng phát cũng đã dẫn đến việc tiêu hủy hàng loạt lợn khi hơn 159.000 con lợn bị tiêu hủy từ tháng 3 đến tháng 10 năm ngoái. Theo dự đoán của ông Aat, giá thịt lợn sẽ còn tăng cao hơn vào cuối tháng 1 do nhu cầu cao trong dịp Tết Nguyên đán. Đây là lần đầu tiên trong lịch sử, giá thịt lợn ở Thái Lan đạt hơn 6 USD/ kg.

Do lạm phát và giá thịt lợn tăng cao kỷ lục ở Thái Lan, Naris Wasinanon - Giám đốc Viện Khổng Tử về Y học Cổ truyền Trung Quốc ở tỉnh Samut Prakan, có kế hoạch tiết kiệm trong mùa Tết Nguyên đán. Ông Naris muốn giữ ngân sách dưới 30 USD nhưng vẫn tuân thủ tinh thần truyền thống do các gia đình người Hoa ở Thái Lan thường sử dụng nhiều thịt, trái cây và các món tráng miệng để biểu thị sự phong phú.

Ông chia sẻ việc cầu nguyện thường yêu cầu từ 3 đến 5 loại thịt, một số loại trái cây và đồ tráng miệng. Nghi lễ yêu cầu phải cầu nguyện với trời, đất và nước. Do đó, ông có thể sẽ chỉ lấy một loại thịt đại diện cho mỗi nguyên tố trong số ba nguyên tố, đi kèm với một loại đồ ngọt.

Dù giá thịt lợn có tăng cao đến đâu, ông Naris cho biết loại thịt này vẫn là “một phần quan trọng của ngày lễ”. Ông có thể sẽ chỉ mua một miếng thịt bụng của lợn, một con vịt luộc với giá 11,97 USD và một con mực với giá 2,99 USD. Những người khác có thể chọn gà quay với giá khoảng 2,99 USD cho gia cầm thay vì vịt. Ông cũng sẽ cần mua thêm hoa quả, tuy nhiên sẽ chỉ mua những gì cần thiết.

Mặc dù vậy, ông Naris cho biết ngay cả trước đại dịch xảy ra, quy mô các lễ cầu nguyện và ăn mừng Tết Nguyên đán ở Thái Lan đã bị thu hẹp đáng kể trong những năm qua. Một phần nguyên nhân có thể kể đến là do những người thuộc thế hệ trẻ ngày nay không còn tập trung vào việc tổ chức các sự kiện lớn và thích tiết kiệm tiền hơn.