Cuộc đua vào không gian mới: Khi khoa học viễn tưởng trở thành thực tế

Thế giới gần đây diễn ra các "cuộc chiến thương mại" và "chiến tranh nóng", nhưng năm 2023 có thể diễn ra cả “chiến tranh giữa các vì sao", khi không gian vốn là biên giới kinh tế cuối cùng trở thành tâm điểm chạy đua giữa các quốc gia có tiềm lực chinh phục.

Nhà du hành vũ trụ Shane Kimbrough của NASA (trái) và Thomas Pesquet của Cơ quan Vũ trụ Châu Âu (ESA) đang lắp đặt các mảnh pin năng lượng mặt trời trên cấu trúc giàn P-6 của ISS, ngày 20/6/2021. Ảnh: NASA
Nhà du hành vũ trụ Shane Kimbrough của NASA (trái) và Thomas Pesquet của Cơ quan Vũ trụ Châu Âu (ESA) đang lắp đặt các mảnh pin năng lượng mặt trời trên cấu trúc giàn P-6 của ISS, ngày 20/6/2021. Ảnh: NASA

Theo Financial Times, trong vài thập kỷ qua, ngoài cơ quan vũ trụ của các quốc gia tiên tiến, các chủ thể tư nhân như SpaceX của tỷ phú Elon Musk, Blue Origin của tỷ phú Jeff Bezos, Orbital ATK, ViaSat, SES, OneWeb và hơn 10.000 công ty vũ trụ thương mại khác đã phát triển và khẳng định vai trò trong lĩnh vực “không gian mới”.

Đây là một lĩnh vực dành riêng cho các hoạt động tăng cường tiếp cận không gian riêng, trạm vũ trụ phục vụ cho vệ tinh, công nghệ quốc phòng, phân tích dữ liệu và thậm chí du lịch vũ trụ, sản xuất và khai thác tiểu hành tinh.

Tỷ phú Elon Musk là nhà sáng lập Tập đoàn Công nghệ Khai phá Không gian (Space X). Ảnh: FT
Tỷ phú Elon Musk là nhà sáng lập Tập đoàn Công nghệ Khai phá Không gian (Space X). Ảnh: FT

SpaceX - công ty không gian mới được biết đến nhiều nhất của tỷ phú Elon Musk, đã phóng hàng nghìn vệ tinh cho cả mục đích công cộng và tư nhân. Dịch vụ Starlink của tỷ phú này đã giúp duy trì hoạt động của Internet tại Ukraine trong thời kỳ chiến sự, ngay khi các lực lượng Nga đóng cửa các dịch vụ viễn thông khác. Tuy nhiên, nó cũng trở thành mục tiêu tấn công tiềm năng trong cuộc chiến, cũng như việc ông Musk mặc cả với Lầu Năm Góc về chi phí tài trợ cho Ukraine.

Điều này đưa đến một cuộc tranh luận ngày càng tăng về việc ai sẽ kiểm soát nền kinh tế vũ trụ. Theo tổ chức phi lợi nhuận Space Foundation, nền kinh tế này trị giá 469 tỷ USD vào năm 2021. Trong khi đó, Ngân hàng Mỹ (BoA) dự đoán ngành công nghiệp vũ trụ sẽ đạt 1.400 tỷ USD vào năm 2030.

Tên lửa SpaceX Falcon 9 cất cánh từ Trung tâm Vũ trụ Kennedy ở Florida, Mỹ, ngày 17/12. Tên lửa này mang theo 54 vệ tinh Starlink. Ảnh: AP
Tên lửa SpaceX Falcon 9 cất cánh từ Trung tâm Vũ trụ Kennedy ở Florida, Mỹ, ngày 17/12. Tên lửa này mang theo 54 vệ tinh Starlink. Ảnh: AP

Theo báo cáo năm 2022 của Cơ quan Hàng không và vũ trụ Mỹ (NASA), doanh thu trong lĩnh vực vũ trụ thương mại đã tăng 6,4% so với năm 2020. Trong đó chính phủ các nước tiên tiến đều gia tăng đầu tư vào ngành công nghiệp vũ trụ dân sự và quân sự, bao gồm Ấn Độ tăng 36%, tiếp theo là Trung Quốc tăng 23% và 18% ở Mỹ.

Trước đây, thám hiểm không gian từng là chương trình do chính phủ Mỹ hậu thuẫn, tập trung vào an ninh quốc gia, niềm tự hào dân tộc và nghiên cứu khoa học. Tuy nhiên sau hai vụ tai nạn tàu con thoi chết người (tàu Challenger năm 1986 và Columbia năm 2003), chính phủ nước này bắt đầu rút lại quyền tập trung kiểm soát không gian.

Mặc dù các chương trình vệ tinh công - tư đã tồn tại từ những năm 1960, nhưng phải đến khi chương trình tàu con thoi bắt đầu kết thúc (và cuối cùng bị hủy bỏ vào năm 2011), hàng loạt các công ty vũ trụ thương mại mới bắt đầu cất cánh.

Quốc hội Mỹ đã thay đổi các biện pháp khuyến khích tài trợ và tạo ra một chính sách mới (Chương trình Dịch vụ vận tải thương mại trên quỹ đạo) để khuyến khích tư nhân hóa. Điều này cũng khiến NASA và các cơ quan chính phủ khác trở thành khách hàng của các nhà thầu không gian tư nhân.

Quá trình tư nhân hóa nhằm mục tiêu giảm chi phí và tăng cường đổi mới các hoạt động tiếp cận không gian vũ trụ. Dữ liệu của NASA từ năm 2014 cho thấy chi phí để SpaceX vận chuyển 1kg hàng hóa lên Trạm Vũ trụ Quốc tế (ISS) chỉ bằng 1/3 so với tàu con thoi. Các chuyến bay tư nhân cũng đang thực hiện phần lớn các nhiệm vụ tiếp tế cho ISS và thậm chí vận chuyển một số phi hành đoàn.

Trung tâm chỉ huy USS Portland theo dõi tàu vũ trụ Orion của NASA rơi xuống Thái Bình Dương ngoài khơi Mexico, ngày 11/12. Ảnh: AP
Trung tâm chỉ huy USS Portland theo dõi tàu vũ trụ Orion của NASA rơi xuống Thái Bình Dương ngoài khơi Mexico, ngày 11/12. Ảnh: AP

Tuy nhiên, Giáo sư Matthew Weinzierl của Trường Kinh doanh Harvard đã lập luận rằng, quá trình tư nhân hóa cũng khiến các công ty hàng không vũ trụ tăng sức mạnh độc quyền. Một số ít công ty vũ trụ mới có thể nhanh chóng sử dụng các công nghệ của NASA – vốn phải mất hàng thập kỷ để phát triển, trong khi các nhà thầu lâu đời giúp xây dựng và phát triển chúng lại thua cuộc.

Bên cạnh đó, cuộc chạy đua vào không gian mới được nhận định là phức tạp hơn nhiều vì quy mô và khả năng thiệt hại. Rác vũ trụ - bao gồm các vệ tinh không còn hoạt động, các bộ phận của tàu vũ trụ và rác do va chạm giữa chúng tạo ra - đang trở thành yếu tố rủi ro chính trong du hành vũ trụ.

Tuy nhiên, không có sự đồng thuận về việc ai sẽ trả tiền, dọn dẹp hoặc phân xử hậu quả do va chạm. Luật chính quản lý các tài sản chung trong không gian vẫn là Hiệp ước Ngoài không gian thời Chiến tranh lạnh năm 1967. Hiệp ước này ít đề cập đến các công nghệ vũ trụ hiện đại mà chỉ đơn giản là cấm đưa vũ khí hạt nhân hoặc vũ khí hủy diệt hàng loạt khác vào không gian.

Những người lạc quan sẽ lập luận rằng lợi nhuận tiềm năng từ việc thương mại hóa không gian sẽ nhiều hơn để chi trả cho việc dọn dẹp rác vũ trụ.

Tuy nhiên, chúng ta cũng dễ dàng để tưởng tượng đến bất kỳ thảm họa nào theo phong cách khoa học viễn tưởng, từ việc tạo ra các thuộc địa ngoài Trái Đất - nơi những người giàu có thể thoát khỏi các vấn đề của hành tinh này, cho đến những “tỷ phú độc ác” tích trữ khoáng sản, đất hiếm trong khoảng trống. Giáo sư Weinzierl cũng cảnh báo về tình trạng một số công ty không gian mới đang tìm cách tránh thuế.

Bên cạnh đó, còn rất nhiều vấn đề phát sinh khi thương mại hóa không gian cũng đòi hỏi mô hình hợp tác toàn cầu hiện đang thiếu trên Trái Đất.

Hà Nội: Tài xế 'bối rối' khi đổi bằng lái B2 sang hạng mới

Hà Nội: Tài xế 'bối rối' khi đổi bằng lái B2 sang hạng mới

Những ngày qua, rất đông người dân đổ dồn về các trung tâm cấp phép để làm thủ tục chuyển đổi, thi sát hạch cấp bằng lái xe, gây ra tình trạng quá tải. Trong đó, có một số trường hợp chưa nắm rõ quy định đổi hạng giấy phép lái xe ô tô từ B2 sang hạng mới.
13 lỗ hổng bảo mật nghiêm trọng cần rà soát ngay trong các sản phẩm Microsoft

13 lỗ hổng bảo mật nghiêm trọng cần rà soát ngay trong các sản phẩm Microsoft

Ngày 18/2, Cục An toàn thông tin (Bộ Thông tin và Truyền thông) phát cảnh báo đối với 13 lỗ hổng bảo mật tồn tại trong các sản phẩm Microsoft.
Tỷ phú Elon Musk ra mắt chatbot AI 'thông minh nhất trái đất'

Tỷ phú Elon Musk ra mắt chatbot AI 'thông minh nhất trái đất'

Ngày 18/2, công ty khởi nghiệp xAI của tỷ phú Elon Musk công bố chatbot AI Grok-3, được mô tả là mô hình trí tuệ nhân tạo “thông minh nhất trên trái đất”.
Hàn Quốc sẽ mua 10.000 GPU để xây trung tâm điện toán AI quốc gia

Hàn Quốc sẽ mua 10.000 GPU để xây trung tâm điện toán AI quốc gia

Ngày 17/2, Hàn Quốc công bố kế hoạch mua 10.000 đơn vị xử lý đồ hoạ (GPU) trong năm nay, nhằm đẩy nhanh tiến độ ra mắt trung tâm điện toán trí tuệ nhân tạo (AI) quốc gia.
Hàn Quốc tạm gỡ DeepSeek khỏi các kho ứng dụng

Hàn Quốc tạm gỡ DeepSeek khỏi các kho ứng dụng

Ngày 17/2, Uỷ ban bảo vệ thông tin cá nhân Hàn Quốc (PIPC) quyết định tạm thời cấm tải xuống ứng dụng AI DeepSeek tại nước này, do chưa tuân thủ quy định về bảo vệ dữ liệu cá nhân.
Cách chọn máy hút ẩm kết hợp lọc không khí mùa nồm

Cách chọn máy hút ẩm kết hợp lọc không khí mùa nồm

Miền Bắc bắt đầu bước vào đợt nồm ẩm, các thiết bị như máy hút ẩm, máy lọc không khí, máy sấy quần áo...nhận được sự quan tâm lớn từ người dùng.
Viện AI ‘bắt tay’ doanh nghiệp Việt thành lập phòng thí nghiệm AI

Viện AI ‘bắt tay’ doanh nghiệp Việt thành lập phòng thí nghiệm AI

Ngày 14/2, Viện Trí tuệ nhân tạo, thuộc Trường Đại học công nghệ, Đại học quốc gia Hà Nội ký hợp tác với CTCP HBLAB về việc thành lập Factory Lab nhằm đào tạo nhân sự, nghiên cứu và phát triển trí tuệ nhân tạo (AI).
TikTok trở lại kho ứng dụng của Apple, Google tại Mỹ

TikTok trở lại kho ứng dụng của Apple, Google tại Mỹ

Ngày 14/2, TikTok chính thức quay trở lại trên kho ứng dụng App Store của Apple và Play Store của Google tại Mỹ sau gần một tháng bị chính quyền nước này “cấm cửa”.
Hai mẫu xe bán chạy nhất tháng 1 của VinFast

Hai mẫu xe bán chạy nhất tháng 1 của VinFast

Trong tổng số hơn 10.000 xe ô tô điện được VinFast bán ra trong tháng 1/2025, có tới hơn 7.000 xe là VF3 và VF5, tiếp tục giữ vị thế là 2 mẫu xe bán chạy nhất trong dải sản phẩm xanh của hãng xe điện Việt.
VinFast chính thức mở bán VF 3 tại Indonesia

VinFast chính thức mở bán VF 3 tại Indonesia

Ngày 13/2, tại Triển lãm Ô tô quốc tế Indonesia (IIMS) 2025, VinFast công bố mở bán mẫu ô tô điện mini-SUV VF 3.
VinFast mang VF 6 đến một trong những triển lãm lớn nhất châu Âu

VinFast mang VF 6 đến một trong những triển lãm lớn nhất châu Âu

Chiều 12/2, VinFast công bố tham dự Triển lãm Thương mại ABF ở Đức, diễn ra từ 12 đến 16/2. Tại đây, khách tham quan sẽ có cơ hội lái thử VF 8 và VF 6, mẫu e-SUV mới được VinFast ra mắt tại châu Âu.
Mỹ và Anh không ký tuyên bố chung về AI

Mỹ và Anh không ký tuyên bố chung về AI

Tại hội nghị thượng đỉnh AI Paris diễn ra tại Grand Palais, Pháp ngày 11/2, 61 quốc gia, trừ Mỹ và Anh, đã thông qua tuyên bố chung về nhu cầu phát triển trí tuệ nhân tạo theo hướng mở, toàn diện và đạo đức.
Lấy người dân làm trung tâm, chủ thể trong quá trình phát triển khoa học công nghệ

Lấy người dân làm trung tâm, chủ thể trong quá trình phát triển khoa học công nghệ

Chiều 11/2 tại trụ sở Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính chủ trì Hội nghị phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và nhân lực chất lượng cao thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.
Tỷ phú Elon Musk đề nghị mua OpenAI với giá gần 100 tỷ USD

Tỷ phú Elon Musk đề nghị mua OpenAI với giá gần 100 tỷ USD

Một nhóm do tỷ phú Elon Musk dẫn đầu đang đề nghị mua lại OpenAI với giá 97,4 tỷ USD nhằm ngăn chặn doanh nghiệp này chuyển đổi sang mô hình vì lợi nhuận.
VinFast mang VF 6 và VF 7 tới triển lãm ô tô quốc tế Canada 2025

VinFast mang VF 6 và VF 7 tới triển lãm ô tô quốc tế Canada 2025

Ngày 10/2, VinFast công bố tham dự Triển lãm Ô tô quốc tế Canada 2025 (CIAS 2025) từ ngày 14/2 – 23/2/2025 tại Trung tâm Hội nghị Metro Toronto, thành phố Toronto, Canada.
3 tập đoàn lớn về viễn thông, xăng dầu, hóa chất 'bắt tay' hợp tác toàn diện

3 tập đoàn lớn về viễn thông, xăng dầu, hóa chất 'bắt tay' hợp tác toàn diện

Ngày 10/2, Tập đoàn Bưu chính viễn thông Việt Nam (VNPT) ký thoả thuận hợp tác toàn diện với Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam (Petrolimex) và Tập đoàn Hoá chất Việt Nam (Vinachem) giai đoạn 2025-2030.
Chủ tịch FPT đề xuất 'bình dân hóa trí tuệ nhân tạo'

Chủ tịch FPT đề xuất 'bình dân hóa trí tuệ nhân tạo'

Ông Trương Gia Bình đề nghị đưa AI vào chương trình giáo dục đào tạo của tất cả hệ thống giáo dục một cách 'nhanh nhất có thể'.
Vingroup sẽ đầu tư mạnh mẽ vào khoa học để nâng tầm vị thế Việt Nam

Vingroup sẽ đầu tư mạnh mẽ vào khoa học để nâng tầm vị thế Việt Nam

Đại diện Tập đoàn Vingroup cho biết, việc nghiên cứu và đổi mới công nghệ là yếu tố cốt lõi để nâng cao năng lực cạnh tranh.
DeepSeek đang thay đổi cuộc chơi AI toàn cầu như thế nào?

DeepSeek đang thay đổi cuộc chơi AI toàn cầu như thế nào?

Sự xuất hiện của DeepSeek đang khiến giới công nghệ toàn cầu phải kinh ngạc về sự thông minh, tính hiệu quả dù mức chi phí vận hành và đầu tư ban đầu thấp hơn nhiều so với các công cụ AI khác hiện nay.
Kinh tế số Việt Nam tăng trưởng nhanh nhất khu vực

Kinh tế số Việt Nam tăng trưởng nhanh nhất khu vực

Thông tin trên được đưa ra tại phiên họp lần thứ 10 tổng kết hoạt động của Uỷ ban quốc gia về chuyển đổi số và Đề án 06 diễn ra chiều 6/2.
Viettel Post báo lãi quý 4/2024 cao kỷ lục trong 4 năm

Viettel Post báo lãi quý 4/2024 cao kỷ lục trong 4 năm

Tổng CTCP Bưu chính Viettel (Viettel Post – mã chứng khoán: VTP) báo lãi sau thuế trong quý 4/2024 hơn 130,4 tỷ đồng, đánh dấu mức lợi nhuận theo quý cao nhất của doanh nghiệp này kể từ năm 2020.
Australia cấm sử dụng DeepSeek trên các thiết bị của chính phủ

Australia cấm sử dụng DeepSeek trên các thiết bị của chính phủ

Các quan chức Australia cho rằng việc sử dụng các sản phẩm, ứng dụng và dịch vụ web của DeepSeek tiềm ẩn mức độ rủi ro an ninh cao đối với chính phủ nước này.
Năm 2024, Viettel Global thu về gần 100 tỷ đồng mỗi ngày

Năm 2024, Viettel Global thu về gần 100 tỷ đồng mỗi ngày

Tổng công ty đầu tư quốc tế Viettel (Viettel Global – mã chứng khoán: VGI) vừa công bố báo cáo kết quả kinh doanh quý 4 và cả năm 2024 ghi nhận doanh thu và lợi nhuận đều tăng trưởng tích cực.
Toyota Việt Nam tung ưu đãi cho các mẫu xe lắp ráp trong nước

Toyota Việt Nam tung ưu đãi cho các mẫu xe lắp ráp trong nước

Ngày 3/2, Toyota Việt Nam triển khai chương trình khuyến mại dành cho khách hàng mua các mẫu xe lắp ráp trong nước gồm Vios, Veloz Cross, Avanza Premio ở tất cả các phiên bản trong tháng 2/2025.
OpenAI ra mắt tính năng nghiên cứu chuyên sâu

OpenAI ra mắt tính năng nghiên cứu chuyên sâu

Trong thông báo ngày 3/2, OpenAI giới thiệu tính năng nghiên cứu Deep Research cho ứng dụng ChatGPT có khả năng phân tích chuyên sâu, cung cấp kết quả có trích dẫn nguồn và tóm tắt quy trình nghiên cứu, rút ngắn hàng giờ nghiên cứu xuống chỉ còn vài phút.
Hành trình ‘hái ra tiền’ từ phế phẩm lá dứa

Hành trình ‘hái ra tiền’ từ phế phẩm lá dứa

Từ những cánh đồng lá dứa xanh tươi - một nguyên liệu tưởng chừng bỏ đi đã được ECOFA biến hóa thành những sợi vải bền vững phục vụ cho ngành công nghiệp thời trang đang ngày càng “xanh hóa”.
Thương hiệu F&B đi tìm ‘chất riêng’ từ văn hóa địa phương

Thương hiệu F&B đi tìm ‘chất riêng’ từ văn hóa địa phương

Trong ngành F&B, văn hóa không chỉ là cách trang trí hay thiết kế không gian, mà còn là bản sắc riêng của thương hiệu.
Khởi nghiệp không quên ‘gốc’ bản địa

Khởi nghiệp không quên ‘gốc’ bản địa

Gốc ở đây là câu chuyện bản địa, văn hóa và con người bản địa. Càng hiểu về giá trị bản địa, người tiêu dùng sẽ càng trung thành và hứng thú với sản phẩm.
Samsung trình làng Galaxy S25 Series cải tiến về camera và tính năng AI

Samsung trình làng Galaxy S25 Series cải tiến về camera và tính năng AI

Tại sự kiện Unpacked ở Trung tâm SAP, California diễn ra ngày 22/1 (giờ địa phương), Samsung trình làng dòng điện thoại thông minh Galaxy S thế hệ mới, có nhiều cải tiến và camera và các tính năng trí tuệ nhân tạo (AI).
Thị trường PC toàn cầu: 'Bùng nổ' nhờ AI

Thị trường PC toàn cầu: 'Bùng nổ' nhờ AI

Về lượng PC bán ra năm 2024, Lenovo đứng đầu với 61,8 triệu chiếc. Những vị trí tiếp theo trong Top 5 lần lượt thuộc về HP (52,7 triệu), Dell (39,2 triệu), Apple (22,6 triệu) và Asus (17,4 triệu).
Doanh số xe điện dẫn đầu thị trường phân khúc A

Doanh số xe điện dẫn đầu thị trường phân khúc A

Trong khi các đối thủ trong phân khúc A ngày càng tỏ ra đuối sức trên đường đua doanh số thì VinFast VF 5 Plus lại ghi nhận doanh số kỷ lục.
TikTok hoạt động trở lại tại Mỹ sau 12 giờ bị cấm

TikTok hoạt động trở lại tại Mỹ sau 12 giờ bị cấm

Sau 12 giờ đóng cửa tại Mỹ, TikTok đã hoạt động trở lại ngay sau khi Tổng thống đắc cử Donald Trump khôi phục quyền truy cập ứng dụng này trước lễ nhậm chức.
Thị trường M&A 2025 sẽ gọi tên những nhóm ngành nào

Thị trường M&A 2025 sẽ gọi tên những nhóm ngành nào

Khi nhà đầu tư vẫn còn thận trọng quan sát, thị trường M&A Việt Nam năm 2025 được dự báo sẽ tiếp tục phục hồi, với hai ngành giàu triển vọng là công nghệ thông tin và giáo dục.
Khai trương Công viên phần mềm Đà Nẵng số 2

Khai trương Công viên phần mềm Đà Nẵng số 2

Sáng 16/1, Đà Nẵng tổ chức lễ công bố quyết định mở rộng và khai trương Khu công nghệ thông tin tập trung Công viên phần mềm Đà Nẵng số 2. Lễ khai trương có sự tham dự của Phó Thủ tướng Thường trực Nguyễn Hoà Bình.
TikTok có thể đóng cửa hoàn toàn tại Mỹ từ ngày 19/1

TikTok có thể đóng cửa hoàn toàn tại Mỹ từ ngày 19/1

Cho đến nay, ByteDance vẫn từ chối bán lại các hoạt động của TikTok tại Mỹ đồng thời cho biết công ty đang lên kế hoạch cho nhiều kịch bản khác nhau.
Công ty của Phạm Nhật Minh Hoàng, con trai tỷ phú Phạm Nhật Vượng có động thái mới

Công ty của Phạm Nhật Minh Hoàng, con trai tỷ phú Phạm Nhật Vượng có động thái mới

Công ty do con trai thứ hai ông Phạm Nhật Vượng đứng CEO sẽ chính thức tham gia thị trường kinh doanh ô tô đã qua sử dụng, chuyên dòng sản phẩm VinFast.
Xem thêm