Kế hoạch mở cửa tại châu Á bị đảo lộn do sự xuất hiện của biến chủng Omicron. Ảnh: AFP

Sau hơn 20 tháng siết chặt kiểm soát biên giới và áp đặt các lệnh hạn chế trong cuộc sống hàng ngày, nhiều quốc gia trong khu vực châu Á – Thái Bình Dương đã bắt đầu nới lỏng và chấp nhận sống chung với Covid – 19. Động thái này diễn ra vài tháng sau khi các nước châu Âu và Bắc Mỹ mở cửa trở lại hoàn toàn.

Tuy nhiên, chỉ mất vài ngày để kế hoạch đó hoàn toàn bị đảo lộn. Ngay sau khi Nam Phi phát hiện một biến chủng mới và được WHO đặt tên là “Omicron” cuối tháng 11, các nhà khoa học cho biết sẽ mất ít nhất hai tuần để biết thêm về cách biến chủng Omicron ảnh hưởng đến hiệu quả của vaccine và các phương pháp điều trị.

Khi các chuyên gia y tế công cộng chờ đợi dữ liệu, các chính phủ trên khắp khu vực Châu Á - Thái Bình Dương không chấp nhận bất kỳ rủi ro nào có thể xảy ra. Nhiều nước đã áp lệnh cấm nhập cảnh đối với du khách đến từ một số quốc gia Nam Phi, đồng thời siết chặt hơn các biện pháp kiểm dịch, cách ly bắt buộc hoặc đóng cửa biên giới đất nước đối với hầu hết các du khách nước ngoài.

Động thái này xuất phát bởi những lo ngại về việc biến chủng Omicron mới có thể lây lan vào lãnh thổ của họ, ngay cả ở những nơi có quy định biên giới vốn đã nghiêm ngặt hoặc tỷ lệ tiêm chủng cao.Những điều chúng ta biết và chưa biết về biến thể Omicron

Các chuyên gia cho rằng đó là điều dễ hiểu. Tuy nhiên, họ nói rằng các quốc gia có thể cần phải điều chỉnh kỳ vọng của họ khi sống chung với Covid-19 và cải thiện công bằng phân bổ vaccine khi virus này trở thành bệnh đặc hữu.

Thắt chặt kiểm soát nhằm trì hoãn mở cửa

Một trong những nhóm nước phản ứng mạnh mẽ nhất đối với Omicron, Nhật Bản đã đóng cửa biên giới đối với hầu hết đối tượng không phải là công dân, bao gồm sinh viên quốc tế, doanh nhân và những người đến thăm gia đình.

Ban đầu, Nhật Bản yêu cầu tất cả các hãng hàng không tạm ngừng cho phép khách hàng đặt vé. Tuy nhiên, điều này có khả năng khiến công dân Nhật Bản mắc kẹt ở nước ngoài. Quy định này ngay sau đó đã phải hủy bỏ sau khi nhận nhiều chỉ trích.

Công dân Nhật Bản và cư dân nước ngoài có giấy phép nhập cảnh nói vẫn được phép quay lại Nhật Bản. Với những người đến từ một số quốc gia nhất định, họ sẽ phải hoàn thành các bước kiểm dịch bắt buộc của chính phủ.

Các quy định mới được đưa ra chỉ vài tuần sau khi Nhật Bản có dấu hiệu nới lỏng, giảm thời gian cách ly bắt buộc đối với người đã tiêm vaccine Covid-19 từ 10 ngày xuống còn 3 ngày và bỏ lệnh giới nghiêm đối với các quán bar và nhà hàng ở thủ đô Tokyo.

Nhật Bản không phải là quốc gia châu Á - Thái Bình Dương duy nhất trì hoãn kế hoạch tái mở cửa.

Hành khách xét nghiệm trước khi khởi hành bên ngoài nhà ga quốc tế của sân bay Sydney, Australia hôm 29/11. Ảnh: Reuters.

Australia- bắt đầu mở cửa trở lại một tháng trước sau hơn một năm kiểm soát biên giới - đã dừng kế hoạch cho phép người di cư và sinh viên quốc tế nhập cảnh vào nước này trong hai tuần do lo ngại Omicron. Nước này cũng đã cấm du khách đến từ một số quốc gia Nam Phi. Ngoài ra, một số bang một lần nữa yêu cầu khách du lịch quốc tế phải tuân thủ cách ly.

Ngay cả những nước có nền kinh tế phụ thuộc vào du lịch cũng đang phải trì hoãn kế hoạch mở cửa trở lại. Philippines đã tạm thời đình chỉ kế hoạch cho phép du khách quốc tế đã được tiêm phòng đầy đủ vào nước này do lo ngại biến chủng Omicron.

Bác sĩ Jason Wang, giáo sư nhi khoa và chính sách y tế tại Đại học Stanford, cho biết việc mở cửa trở lại là một "quá trình linh hoạt”, có thể yêu cầu các quốc gia nhanh chóng điều chỉnh chính sách của mình.

"Điều mà đại dịch đã dạy chúng ta là cân bằng cuộc sống và sinh kế. Nó giống như trái tim, chúng ta cần cả tâm thu (co bóp) và tâm trương (thư giãn) để tim tiếp tục bơm. Chính phủ cần áp dụng các biện pháp hạn chế khi các ca bệnh tăng nhanh, nhưng có thể hãy thư giãn khi tỷ lệ lây nhiễm giảm xuống”, ông Wang nói.

“Mục đích là để giảm thiểu nguy cơ lây lan dịch bệnh trong khi vẫn cho phép đi lại”, ông nói thêm. "Chúng ta hiện có nhiều công cụ tốt hơn để chống lại đại dịch. Lệnh cấm nhập cảnh chỉ là giải pháp tạm thời, không thể sử dụng lâu dài”.

Đóng cửa biên giới và chờ đợi

Một quốc gia không thực hiện thay đổi gì nhiều trong cuộc chiến chống lại biến chủng Omicron là Trung Quốc. Một phần là do các hạn chế đi lại đối với người nước ngoài của nước này vốn đã cực kỳ khắt khe. Zhang Wenhong, chuyên gia về bệnh truyền nhiễm ở Thượng Hải, cho biết biến chủng mới sẽ "không có tác động lớn đến Trung Quốc vào thời điểm này”.

Singapore, một trong những quốc gia đầu tiên ở Châu Á - Thái Bình Dương công bố kế hoạch chi tiết về việc chung sống với Covid-19, dường như cũng đang có cách tiếp cận “chờ đợi”.

Singapore thắt chặt hạn chế với người nhập cảnh vào nước này. Ảnh: Strait Times.

Chính quyền Singapore cấm tất cả du khách đến từ 7 nước Nam Phi. Bộ trưởng Y tế Ong Ye Kung đã so sánh biến chủng Omicron với trò chơi tung xúc xắc rắn leo thang. "Chúng ta không biết lần tung xúc xắc tiếp theo sẽ thế nào và chúng ta sẽ tiến đến đâu", ông Ong nói trong cuộc họp báo.

“Nếu Omicron dễ lây nhiễm hơn, độc tính mạnh hơn và vaccine không hoạt động tốt, chúng ta phải lùi lại một chặng đường dài”, ông Ong nói thêm. Nhưng nếu Omicron dễ lây nhiễm nhưng gây triệu chứng nhẹ hơn, Singapore sẽ có "bước tiến nhảy vọt trong quá trình chuyển sang sống với Covid-19".

Hôm 1/12, Bộ trưởng Tài chính Lawrence Wong cho biết, biên giới sẽ là tuyến phòng thủ đầu tiên của Singapore - đây là một cách để câu giờ và củng cố các “tuyến phòng thủ” khác. Singapore sẽ tập trung vào tiêm vaccine Covid-19 tăng cường và các biện pháp khác.

Thái Lan là quốc gia tiếp theo giảm thời gian cách ly và mở cửa lại biên giới cho du khách quốc tế tiêm phòng đầy đủ từ các nước đủ điều kiện vào ngày 1/11. Nước này sẽ không lùi bước trước kế hoạch mở cửa trở lại , mặc dù vẫn hạn chế du khách từ một số quốc gia Nam Phi.

"Không ai muốn khác đóng cửa biên giới một lần nữa vì thật sự rất khó khăn để chúng ta mở cửa trở lại", Bộ trưởng Du lịch và Thể thao Phiphat Ratchakitprakarn cho biết. "Nền kinh tế của chúng tôi vẫn đang trải qua khủng hoảng. Vì vậy, chúng tôi sẽ không đóng cửa biên giới trừ khi ở trong một tình thế rất nguy cấp"

Nới lỏng dần dần

Hiện tại, Renu Singh - chuyên gia nghiên cứu về chính trị sức khỏe cộng đồng tại Đại học Khoa học và Công nghệ Hong Kong - cho biết các quốc gia đang ở trong "sương mù" vì không có nhiều thông tin chắc chắn về Omicron. Họ không muốn mất cảnh giác nếu biến chủng mới trốn tránh vaccine hoặc gây ra bệnh nghiêm trọng

"Trong một trận đại dịch, sẽ có nhiều điều không chắc chắn, nhưng việc thổi phồng một biến chủng lên quá mức có thể gây ra cú đánh mạnh không cần thiết vào nền kinh tế. Nó sẽ gây rủi ro cho cả nền kinh tế lẫn con người”, bà Singh nói.

Nhân viên y tế lấy mẫu xét nghiệm tại Seoul ngày 1/12. Ảnh: AFP

Nhưng mặt khác, việc dỡ bỏ các hạn chế theo kiểu “Ngày Tự do” là "chủ quan”, theo Jeremy Lim, Phó Giáo sư tại Trường Y tế Công cộng Saw Swee Hock, Đại học Quốc gia Singapore (NUS).

"Trong từng giai đoạn, nới lỏng dần dần là cách duy nhất để áp dụng. Cần theo dõi thật cẩn thận tỷ lệ tiêm chủng và tiêm nhắc lại, đặc biệt là trong cộng đồng có nguy cơ, khả năng bệnh viện và số ca bệnh", ông nói.

Đây cũng chính là điều mà Hàn Quốc đang cố gắng cân bằng. Quốc gia này đã nới lỏng các hạn chế vào ngày 1/11 với mục tiêu "phục hồi cuộc sống bình thường". Tuy nhiên, việc mở cửa trở lại đồng nghĩa với tỷ lệ ca mắc và số bệnh nhân Covid-19 nguy kịch gia tăng kỷ lục.

Cuối tuần trước, Bộ trưởng Y tế Kwon Deok-cheol cho biết, Hàn Quốc sẽ tăng cường một số biện pháp kiểm soát dịch bệnh, bao gồm hạn chế tụ tập và bắt buộc các xét nghiệm Covid-19 và hộ chiếu vaccine khi vào các nhà hàng và quán cà phê.

Hơn 83% dân số Hàn Quốc đã được tiêm ít nhất một liều vaccine Covid-19 và 80,5% dân số được tiêm chủng đầy đủ. Chính quyền Hàn Quốc cũng cấm du khách nhập cảnh đến từ 8 quốc gia Nam Phi.

Theo Kwon Joon-wook, Giám đốc Viện Y tế Quốc gia Hàn Quốc, nước này đang cố gắng tăng tỷ lệ tiêm vaccine hơn nữa và nghiên cứu các mũi tiêm nhắc lại, cũng như sản xuất vaccine nội địa để giảm nhu cầu phụ thuộc vào nhập khẩu.

Tuy nhiên, ông nói rằng, các bằng sáng chế về vaccine mRNA đang ngăn cản tiến trình sử dụng vaccine nội địa.

Thế giới có thể đạt được khả năng miễn dịch cộng đồng bằng "cùng nhau trong thời gian ngắn bằng cách trì hoãn thời hạn cấp bằng sáng chế vaccine trong một thời gian nhất định và sản xuất hàng loạt vaccine ở các quốc gia có khả năng sản xuất để vượt qua khủng hoảng", ông Kwon nói.

“Kiểm soát biên giới chỉ là một mảnh ghép”, bà Renus Singh nói. “Nếu chúng ta thực sự muốn kết thúc những lệnh cấm này, tiêm chủng chính là chìa khóa. Phủ vaccine cho cộng đồng cũng rất quan trọng”.

"Làm thế nào để chúng ta kết thúc điều này? Làm thế nào để chúng ta dừng những cuộc thảo luận như này? Tôi nghĩ rằng đáp án chính là vaccine và công bằng vaccine”, bà nói thêm.

Từ khi được ghi nhận vào tháng 11 đến nay, biến chủng Omicron của virus SARS-CoV-2 gây dịch Covid-19 đã lây lan ra 38 quốc gia trên thế giới, trong đó có nhiều nước tại châu Á như Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore, Ấn Độ và mới nhất là Sri Lanka, Malaysia và Thái Lan.

Các báo cáo tại tâm dịch Nam Phi ghi nhận đa phần người nhiễm biến chủng Omicron ở thể nhẹ. Nếu biến chủng mới này có tốc độ lây lan nhanh hơn các biến chủng trước nhưng có độc tính nhẹ thì theo các nhà khoa học đây có thể là dấu hiệu chấm hết của đại dịch Covid-19.

Giám đốc WHO khu vực Tây Thái Bình Dương Takeshi Kasai cảnh báo việc kiểm soát biên giới chỉ là phương án câu giờ và khuyến cáo các nước trong khu vực nên tăng cường năng lực chăm sóc sức khỏe và tiêm chủng đầy đủ cho người dân, tiếp tục đeo khẩu trang, giãn cách để đề phòng đợt sóng mới do biến chủng Omicron.