Cần có sự liên kết chặt chẽ giữa Nhà nước - doanh nghiệp - người nông dân để ngành hàng sầu riêng phát triển bền vững.

Phát biểu tại sự kiện, Giám đốc Sở NN&PTNT tỉnh Đăk Lăk Nguyễn Hoài Dương cho biết, Việt Nam hiện có hơn 112.000 ha sầu riêng với tổng sản lượng khoảng 900.000 tấn.

Diện tích trồng sầu riêng đang tăng nhanh, bình quân mỗi năm tăng gần 25% trong năm 5 năm gần đây, tập trung ở một số vùng chính như Tây Nguyên hơn 52.000 ha (khoảng 47%), Đồng bằng sông Cửu Long với 33.000 ha (khoảng 30%), vùng Đông Nam Bộ với 21.000 ha (khoảng 19%) và một số địa phương khác.

Theo ông Dương, hai năm qua, giá sầu riêng đã tăng cao khi Nghị định thư về yêu cầu kiểm dịch thực vật xuất khẩu chính ngạch sầu riêng vào Trung Quốc được ký kết giữa Bộ NN&PTNT và Tổng cục Hải quan Trung Quốc (GACC).

Dự kiến, năm 2023, kim ngạch xuất khẩu sầu riêng của Việt Nam sẽ đạt trên 1,6 tỷ USD, chiếm khoảng 30% kim ngạch xuất khẩu rau quả của Việt Nam.

Tuy nhiên, bên cạnh những yếu tố tích cực, ngành hàng sầu riêng Việt Nam vẫn còn đối mặt với nhiều khó khăn, đặc biệt trong vấn đề liên kết.

“Trái sầu riêng muốn đi xa, tạo thị trường bền vững thì mọi chủ thể trong chuỗi giá trị cần phải chung sức chung lòng, hợp tác gắn bó để cùng đi lên. Nông dân, doanh nghiệp, địa phương có vùng trồng và cơ quan quản lý Nhà nước, nhà khoa học cần đi cùng nhau trong tổng thể không gian liên kết phát triển ngành hàng”

Giám đốc Sở NN&PTNT tỉnh Đăk Lăk Nguyễn Hoài Dương

Chia sẻ rõ hơn về vấn đề liên kết tại Diễn đàn do báo Nông nghiệp Việt Nam phối hợp tổ chức, Giám đốc đối ngoại của Tập đoàn Vạn Hòa Holding (TP HCM) Lê Anh Trung cho biết, công ty này đã thực hiện liên kết với người nông dân với các chính sách đào tạo tập huấn, nâng cao năng lực sản xuất, xây dựng mã số vùng trồng và hỗ trợ vốn 50 triệu đồng/ha. Tuy nhiên, kế hoạch liên kết của doanh nghiệp này đã thất bại, buộc Vạn Hòa phải đi thu hồi vốn hỗ trợ cho người nông dân.

Giám đốc đối ngoại của Tập đoàn Vạn Hòa Holding (TP HCM) Lê Anh Trung.

“Tập đoàn có hợp đồng bao tiêu liên kết, theo hợp đồng doanh nghiệp sẽ thu mua sầu riêng trước khi thu hoạch là 15-20 ngày. Tuy nhiên, trước đó 2 tháng các thương lái, cò đất ồ ạt xuống các vườn để chốt, cọc gây phân tâm cho người nông dân. Nếu giá thuận tự nhiên, việc mua bán vẫn diễn ra bình thường, nhưng khi giá xuống, thương lái, cò đất sẽ đề nghị xuống giá hoặc cứ duy trì vườn neo, điều này chắc chắn sẽ gây ảnh hưởng tới người dân”, ông Trung nói thêm về nguyên nhân.

Kinh doanh sầu riêng không chỉ vì lợi nhuận

Phát biểu tại sự kiện, Bộ trưởng NN&PTNT Lê Minh Hoan nhận định, muốn ngành hàng sầu riêng phát triển phải tổ chức lại cấu trúc ngành hàng một cách bền vững.

"Tổ chức lại sản xuất không đơn thuần chỉ là cải tiến kỹ thuật gieo trồng mà là tạo ra không gian để nông dân, doanh nghiệp ngồi lại với nhau. Doanh nghiệp đến với người dân ngay từ khi xuống giống để hướng dẫn, tạo niềm tin. Còn nếu liên kết từ khâu tiêu thụ thì lại rơi vào mối quan hệ thuận mua vừa bán", Bộ trưởng Lê Minh Hoan phân tích.

Bộ trưởng NN&PTNT nhấn mạnh, đã đến lúc cần kết hợp giữa việc siết chặt quản lý Nhà nước và quản lý Nhà nước chuyên ngành ở địa phương. Các doanh nghiệp cũng cần thấm nhuần tư tưởng kinh doanh, buôn bán sầu riêng không chỉ vì lợi nhuận mà còn là trách nhiệm với nền nông nghiệp quốc gia. Từ đó, chuyển từ quan hệ thuận mua vừa bán sang quan hệ hợp tác.

"Nông nghiệp của chúng ta là manh mún, nhỏ lẻ, tự phát. Do đó, chính quyền địa phương, doanh nghiệp, hiệp hội phải tham gia từ đầu cùng nông dân để người dân có đầy đủ thông tin để điều chỉnh sản xuất"

Bộ trưởng NN&PTNT Lê Minh Hoan

Muốn làm được điều này, trước tiên chính quyền địa phương (vốn tiếp cận gần nhất với doanh nghiệp, HTX, hộ sản xuất) phải thay đổi tư duy. Địa phương phải đưa doanh nghiệp, người sản xuất vào không gian chung để thông tin, thống nhất trong sản xuất theo đúng yêu cầu thị trường.

Các địa phương có thể áp dụng cách tiếp cận mới với người dân thông qua các tổ khuyến nông cộng đồng, Chi cục trồng trọt, Chi cục Bảo vệ thực vật, Hội nông dân, doanh nghiệp… Từ đó, khoanh vùng trồng để quản lý, hướng dẫn cho người dân sản xuất tránh những rủi ro.

Bên cạnh đó, phải nhận thức rõ phát triển bền vững ở đây không phải là cây sầu riêng bền vững mà là con người tham gia vào chuỗi ngành hàng sầu riêng bền vững.

Do đó, theo Bộ trưởng Lê Minh Hoan, tất cả các chủ thể phải có niềm tin và phải quyết tâm giải quyết cho được vấn đề “nông dân tư duy mùa vụ, doanh nghiệp tư duy thương vụ, chính quyền tư duy nhiệm kỳ”. Đồng thời, phải đắp nền với nông dân từ lúc đưa cây giống vào trồng, chứ không chờ đến lúc quả chín trên cây thì đã không thể kiểm soát được nữa.

Mặc khác, theo người đứng đầu Bộ NN&PTNT, mã số vùng trồng sầu riêng hiện nay mới dừng ở việc khuyến khích mà chưa bắt buộc. Do vậy tiến tới đây sẽ là yêu cầu bắt buộc, yêu cầu tất cả các thành phần trong ngành hàng sầu riêng phải đi vào hoạt động theo tiêu chuẩn, quy chuẩn và không còn tình trạng tự phát.