Tại Diễn đàn Kinh tế Việt Nam 2021 với chủ đề “Phục hồi và phát triển bền vững” do Ủy ban Kinh tế của Quốc hội, Ban Kinh tế Trung ương và Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam phối hợp tổ chức sáng 5/12, TS. Cấn Văn Lực (chuyên gia kinh tế trưởng BIDV) đề xuất chương trình hỗ trợ kinh tế - xã hội quy mô khoảng 844.000 tỷ đồng, thực chi 446.000 tỷ đồng cho 2 năm 2022-2023. Trong đó, gói hỗ trợ tài khóa - tiền tệ tổng trị giá 743.395 tỷ đồng.

Nguy cơ “lỡ nhịp” phục hồi kinh tế

Đại dịch COVID-19 đã tác động nặng nề đến tình hình kinh tế - xã hội toàn cầu trong 2 năm qua. Trong năm 2020, tăng trưởng kinh tế toàn cầu giảm tốc 3,1%, mức thấp kỷ lục do các biện pháp hạn chế kiểm dịch làm gián đoạn chuỗi cung ứng hàng hóa - dịch vụ và ăn mòn sức tiêu thụ.

Bước sang năm 2021, lạm phát tăng tương đối nhanh từ cả hai phía cung và cầu cũng tạo áp lực lớn cho điều hành chính sách của các quốc gia. Sự xuất hiện mới của biến chủng Omicron dù không quá nguy hiểm nhưng cũng tiềm tàng nhiều rủi ro bất ổn, nguy cơ làm giảm tăng trưởng GDP toàn cầu năm 2022 xuống 0-,2-0,4%, theo dự báo mới nhất của Goldman Sachs.

Quy mô gói hỗ trợ của Việt Nam so với các quốc gia trên thế giới (Nguồn: nhóm chuyên gia BIDV)

“Trong thời gian tới, thế giới chắc chắn còn đối diện nhiều rủi ro như đà phục hồi không đồng đều, vấn đề lạm phát buộc một số quốc gia rơi vào tình thế tiến thoái lưỡng nan khi buộc phải tính thu hẹp dần các gói hỗ trợ và tăng lãi suất, trong khi đó lợi nhuận biên của doanh nghiệp đã và đang suy giảm, vừa do dịch bệnh vừa do giá đầu vào tăng nhưng giá đầu ra chưa tăng tương ứng. Cùng với đó, nợ công, thâm hụt ngân sách tăng, rủi ro nợ doanh nghiệp và hộ gia đình tăng, rủi ro tội phạm xã hội, tội phạm công nghệ và tài chính tăng”, TS. Cấn Văn Lực nhận định tại Diễn đàn Kinh tế Việt Nam 2021.

Nhìn vào tình hình trong nước, tác động của dịch COVID-19 với kinh tế - xã hội là rất lớn. TS Lực nhận định đà phục hồi kinh tế của Việt Nam đang có dấu hiệu lỡ nhịp sau làn sóng dịch thứ 4, nhất là với mức tăng trưởng -6,17% thấp kỷ lục và tỷ lệ thất nghiệp cao kỷ lục 3,98% trong quý III vừa qua. Ước tăng trưởng GDP cả năm 2021 khoảng 2%, nhiều khả năng không đạt kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 2021-2025

“Trong khi các quốc gia trên thế giới phục hồi theo hình chữ V rõ nét thì có vẻ như Việt Nam đang phục hồi theo hình chữ U, đây là điểm cần lưu ý vì nếu không có gói hỗ trợ đặc biệt thì ta chắc chắn sẽ lỡ nhịp, tụt hậu”

TS. Cấn Văn Lực

Theo TS. Lực, nếu không có chương trình phục hồi quy mô đủ lớn, kết hợp phù hợp chính sách tài khóa và tiền tệ thì tăng trưởng GDP năm 2022 của Việt Nam có thể chỉ ở mức 4-4.5%. Trong khi đó, ông Lực nhận định dư địa chính sách tài khóa và tiền tệ cho chương trình hỗ trợ phục hồi kinh tế - xã hội 2022-2023 vẫn còn.

Về dư địa tài khóa, thu NSNN năm 2021 dự kiến đạt hơn 100% kế hoạch, thâm hụt NSNN và nợ công được kiểm soát tốt giai đoạn trước, quy mô hỗ trợ tài khóa mà Việt Nam đưa ra trong giai đoạn 2020-2021 ước gần 3%, tức còn khá khiêm tốn. Trong khi đó, các cân đối lớn của nền kinh tế (thâm hụt ngân sách/GDP, nợ công/GDP, nghĩa vụ trả nợ/thu NSNN, lạm phát...) vẫn trong ngưỡng an toàn.

Về dư địa tiền tệ, dù không dồi dào như dư địa tài khóa nhưng theo TS. Lực, khả năng hạ lãi suất và tăng trưởng tín dụng vẫn còn do lạm phát ở mức khá thấp, có thể tăng cung tiền ở mức độ hợp lý để hỗ trợ phục hồi kinh tế, ngoài ra sức chống chịu của ngành ngân hàng hiện tương đối tốt hơn giai đoạn trước.

“Về tiền tệ, chúng tôi cho rằng vẫn còn 1 phần dư địa dù ít hơn, bởi vì lãi suất đã ở mức tương đối thấp trong khi xu thế thế giới bắt đầu lãi suất, còn áp lực lạm phát trong năm sau được dự báo là tương đối lớn, rồi vấn đề nợ xấu, khả năng hấp thụ của nền kinh tế... Mặc dù vậy chúng tôi vẫn đề nghị đưa ra các biện pháp gián tiếp và trực tiếp (sử dụng công cụ nghiệp vụ thị trường mở) để tổ chức tín dụng phấn đấu tiếp tục giảm lãi suất khoảng 0,5-1% trong thời gian tới”.

Đề xuất gói hỗ trợ tài khóa - tiền tệ trị giá 743.000 tỷ đồng

Cũng tại Diễn đàn, TS. Cấn Văn Lực đưa ra đề xuất chương trình hỗ trợ phục hồi kinh tế xã hội 2022-2023 tổng trị giá 843.845 tỷ đồng, tương đương 10,38% GDP dự kiến năm 2021 (giả định tăng trưởng kinh tế năm 2021 đạt 2%). Thực chi ước 445.760 tỷ đồng, tương đương 5,48% GDP năm 2021.

TS. Cấn Văn Lực đề xuất chương trình hỗ trợ phục hồi kinh tế xã hội 2022-2023 tổng trị giá 843.845 tỷ đồng (Nguồn: nhóm chuyên gia BIDV)

Cụ thể, chính sách hỗ trợ tài khóa đề xuất 678.395 tỷ đồng, thực chi 383.200 tỷ đồng, tương đương 4,71% GDP năm 2021. Trong đó tập trung vào đầu tư cơ sở hạ tầng với mức thực chi 150.000 tỷ đồng trong 2 năm.

Song song, triển khai gói hỗ trợ lãi suất trị giá khoảng 20.000-30.000 tỷ đồng trong 2 năm theo đề xuất của Bộ Tài chính. Cùng với đó, kết hợp các biện pháp bảo lãnh vay vốn doanh nghiệp vừa và nhỏ (dự kiến quy mô 80.000 tỷ, thực chi 1.757 tỷ), giảm thuế VAT, giảm phí BHXH…

Chương trình hỗ trợ phục hồi kinh tế xã hội chủ yếu tập trung vào các gói tài khóa do dư địa chính sách tiền tệ không còn dồi dào (Nguồn: nhóm chuyên gia BIDV)

Chính sách tiền tệ quy mô 65.000 tỷ đồng, thực chi 6.100 tỷ đồng, tương đương 0,08% GDP năm 2021. Các biện pháp cụ thể bao gồm tiếp tục tập trung vào triển khai Thông tư 14/2021/TT-NHNN cơ cấu lại thời hạn trả nợ, miễn giảm phí, giữ nguyên nhóm nợ cho khách hàng bị ảnh hưởng COVID-19.

Đồng thời phấn đấu giảm thêm 0,5-1% lãi suất cho vay bình quân trong năm 2022 và duy trì ổn định trong năm 2023, cho vay tái cấp vốn các TCTD để cho vay nhà ở (nhà thu nhập thấp, nhà ở xã hội, cải tạo chung cư cũ…), linh hoạt chỉ tiêu tăng trưởng tín dụng ở mức 13-14% trong năm 2022–2023...

Như vậy, tổng quy mô gói tài khóa - tiền tệ đề xuất khoảng 743.395 tỷ đồng, thực chi là 389.300 tỷ đồng. Còn lại là các chính sách khác bao gồm an sinh xã hội, đầu tư của SCIC vào doanh nghiệp...với quy mô khoảng 100.450 tỷ đồng, thực chi 56.460 tỷ đồng.

Chương trình phục hồi phải nhanh, gọn, hiệu quả

Cũng theo đề xuất của TS. Lực, thời gian thực hiện chương trình phục hồi kinh tế xã hội dự kiến kéo dài trong khoảng 2 năm (2022-2023), trừ một số chương trình dài hạn như đầu tư cơ sở hạ tầng, đầu tư y tế….

Đối tượng tiếp nhận chủ yếu hướng đến là lao động và người sử dụng lao động. Trong đó đặc biệt lưu ý hướng đến các đối tượng có khả năng đáp ứng điều kiện tín dụng, còn thiếu một/một số điều kiện nhưng có khả năng phục hồi, đối tượng hoạt động trong lĩnh vực hàng hóa, dịch vụ thiết yếu, chưa thể bố trí nguồn thay thế, đối tượng thuộc những lĩnh vực, dự án ưu tiên phát triển hướng đến bao trùm, bền vững (như y tế, giáo dục, nhà ở xã hội, nhà ở công nhân, cơ sở hạ tầng, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn...), các dự án cơ sở hạ tầng: liên kết vùng, trọng điểm, có tính lan tỏa, trong danh mục đầu tư công đã chuẩn bị xong thủ tục đầu tư, dự án dở dang, thiếu vốn tạm thời cần bổ sung…

Ngoài ra, chương trình phải đảm bảo 6 mục tiêu chính. Một là bám sát chủ trương, định hướng của Đảng và Nhà nước. Hai là phối hợp linh hoạt, chặt chẽ, hài hòa chính sách tài khóa, chính sách tiền tệ và các chính sách khác. Ba là có quy mô đủ lớn, thời gian đủ dài, có trọng tâm, trọng điểm. Bốn là hỗ trợ cả tổng cung và tổng cầu. Năm là khả năng khả thi và triển khai nhanh. Sáu là đảm bảo thực hiện đa mục tiêu vừa phòng chống dịch bệnh, vừa phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội.

“Chính sách phải tác động cả tổng cung và tổng cầu vì tổng cầu thì yếu còn tổng cung thì tắc nghẽn. Đồng thời phải triển khai nhanh, gọn, hiệu quả, phối hợp các chính sách với nhau và phối hợp cả chương trình phục hồi kinh tế xã hội này với các chương trình chiến lược kế hoạch kinh tế xã hội khác thì mới phát huy hiệu quả kỳ vọng”.

TS. Cấn Văn Lực

Ngày 27/11, Văn phòng Chính phủ đã ban hành Thông báo 318/TB-VPCP về kết luận của Thủ tướng Chính phủ tại cuộc họp Ban Chỉ đạo Quốc gia phòng, chống dịch COVID-19. Trong đó Thủ tướng giao Bộ KH&ĐT tiếp tục hoàn thiện chương trình phục hồi, phát triển kinh tế - xã hội, báo cáo Chính phủ và trình cấp có thẩm quyền phê duyệt trước ngày 30/11.

Trước đó, tại kỳ họp thứ 2, Quốc hội khóa XV, Bộ trưởng Bộ KH&ĐT Nguyễn Chí Dũng nhận định cần có gói hỗ trợ quy mô đủ lớn, thời gian thực hiện phù hợp, hỗ trợ cho cả phía cung và cầu, phối hợp linh hoạt chính sách tiền tệ và tài khóa, phải tập trung vào các chính sách có hiệu quả nhanh chóng kịp thời nhưng đồng thời phải lường trước các tác động dài hạn, song song phải xây dựng cơ chế thực hiện khả thi, hiệu quả, hỗ trợ có trọng tâm, trọng điểm và xem xét khả năng hấp thụ, vay trả của nền kinh tế. Dự tính thời gian thực hiện hỗ trợ trong 2 năm (2022 - 2023).

Phát biểu tại Diễn đàn Kinh tế Việt Nam 2021 sáng 5/12, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cũng nhấn mạnh nội dung trọng tâm của Diễn đàn là các kiến nghị đề xuất cho chương trình phục hồi kinh tế - xã hội 2022-2023, trong đó trọng tâm là các gợi ý chính sách tài khóa - tiền tệ.