Doanh nghiệp cần "nâng cấp" để thích nghi

Chia sẻ tại diễn đàn "Triển vọng kinh tế 2025 – Nhu cầu vốn cho doanh nghiệp tăng trưởng và giải pháp" do CTCP Chứng khoán Quốc Gia (NSI) tổ chức ngày 12/3, ông Đỗ Ngọc Quỳnh – Tổng thư ký Hiệp hội Thị trường Trái phiếu Việt Nam (VBMA) điểm lại thị tường trái phiếu doanh nghiệp Việt Nam mới chỉ bắt đầu phát triển trong hơn 10 năm trở lại đây.

Các diễn giả tham dự diễn đàn ngày 12/3 từ trái qua phải: PGS. TS Phạm Thế Anh – Trưởng khoa Kinh tế học ĐH Kinh tế Quốc Dân, ông Đỗ Ngọc Quỳnh – Tổng thư ký VBMA, Ông Mạc Quang Huy - Thành viên HĐQT FiinGroup, ông Marc Kramer - Giảng viên Viện Kinh doanh Quản trị Trường ĐH VinUni, ông Nguyễn Trung Hiếu - TGĐ CTCP Quản lý quỹ NTP AM, ông Nguyễn Thiện Giang – Giám đốc Khối KHDN VietABank. Ảnh: Minh Phong - MekongASEAN

Theo ông Đỗ Ngọc Quỳnh, vào năm 2009, Việt Nam bắt đầu thực thi chiến lược tái cấu trúc thị trường trái phiếu, bằng cách hình thành thị trường trái phiếu Chính phủ chuyên biệt tại Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội (HNX). Từ năm 2009 – 2019, chiến lược tập trung vào việc phát hành và phát triển thị trường trái phiếu Chính phủ, tạo ra một nền tảng cơ sở cho thị trường nợ của Việt Nam.

Vào những năm 2018, 2019 – cuối giai đoạn 10 năm phát triển thị trường trái phiếu Chính phủ, đã có những doanh nghiệp lớn huy động được vốn từ phát hành trái phiếu. Nhưng khi đại dịch Covid-19 xảy ra vào năm 2020, không chỉ Việt Nam mà cả thế giới đều bị ảnh hưởng, khiến doanh nghiệp gặp nhiều khó khăn. Giai đoạn hậu đại dịch, thị trường trái phiếu Việt Nam đã bị suy yếu rõ nét, kênh phát hành này gặp nhiều khó khăn kể cả với những doanh nghiệp đang hoạt động tốt.

Tình hình phát hành trái phiếu những năm vừa qua. Ảnh: VBMA

Đến năm 2024, quy mô phát hành trái phiếu đã tăng trưởng trở lại, tăng hơn 30% so với cùng kỳ và vượt trên ngưỡng 400.000 tỷ đồng. Thị trường trái phiếu Việt Nam thường có sự phân hóa rõ nét, khi gần 70% khối lượng trái phiếu phát hành tới từ ngành ngân hàng, 20% từ ngành bất động sản và các lĩnh vực còn lại chỉ phát hành xấp xỉ 10%.

Trên thị trường, trái phiếu doanh nghiệp có 2 sản phẩm chính là phát hành riêng lẻ và phát hành ra công chúng. Theo ông Đỗ Ngọc Quỳnh, khác với phát hành riêng lẻ, đối với trái phiếu phát hành ra công chúng, doanh nghiệp có trách nhiệm lớn trong việc công bố thông tin cũng như yêu cầu minh bạch cao trong quá trình phát hành.

“Nhiều doanh nghiệp không phát hành trái phiếu theo hình thức ra công chúng, họ phát hành trái phiếu riêng lẻ nhưng vẫn bán được cho các nhà đầu tư cá nhân không phải nhà đầu tư chuyên nghiệp, mà không cần xếp hạng tín nhiệm, độ minh bạch thông tin là rất thấp,” ông Đỗ Ngọc Quỳnh nêu vấn đề.

Trước thực trạng này, ông Đỗ Ngọc Quỳnh cho biết các cơ quan quản lý đang siết lại và đã đưa ra những quy định chặt chẽ hơn về thị trường trái phiếu. Dù vậy, ông khẳng định điều này không đồng nghĩa với việc doanh nghiệp không phát hành được trái phiếu, thay vào đó, doanh nghiệp cần phải làm quen với việc "nâng cấp bản thân" để đáp ứng được các yêu cầu cần thiết.

Cụ thể, theo ông Đỗ Ngọc Quỳnh, doanh nghiệp muốn huy động được vốn một cách linh hoạt, đa dạng, phù hợp với chiến lược của mình, họ cần đáp ứng được các tiêu chí cần thiết. Trong đó, doanh nghiệp phải định vị được mình đang ở đâu trên thị trường vốn, có thể tiếp cận được những nguồn vốn nào phù hợp.

Với mỗi một loại hình vốn, với mỗi một loại sản phẩm huy động vốn, đều có những tiêu chí và điều kiện khác nhau. Theo ông Quỳnh, nếu muốn huy động vốn hiệu quả, doanh nghiệp cần phải tự thay đổi để đáp ứng các điều kiện ngày càng khắt khe của thị trường. “Vốn không bao giờ thiếu, vấn đề là chúng ta có đáp ứng được các điều kiện huy động vốn hay không. Nhà đầu tư tại Việt Nam hay trên thế giới, đều sẵn sàng cung cấp vốn cho doanh nghiệp,” Tổng thư ký VBMA cho biết.

Tổng thư ký VBMA nhận định, kênh trái phiếu trong thời gian tới sẽ rất chọn lọc, các doanh nghiệp tiên phong, chủ động đi trước, nắm bắt được quy luật thị trường sẽ luôn huy động được trái phiếu với chi phí thấp. Lấy ví dụ tham khảo, ông cho biết, FiinRatings từ cuối năm 2024 đã hoàn tất xếp hạng tín nhiệm AAA cho Tổng Công ty Nước - Môi trường Bình Dương (Biwase), phát hành trái phiếu 20 năm với lãi suất chỉ ở mức 5,7%/năm, mức thấp so với mặt bằng chung.

Tiếp cận vốn linh hoạt

Theo ông Mạc Quang Huy - Thành viên HĐQT CTCP FiinGroup Việt Nam, cả nước hiện nay có khoảng một triệu doanh nghiệp, với 80% là doanh nghiệp vừa, nhỏ và siêu nhỏ. Tổng dư nợ tín dụng cả nước ở mức 600 tỷ USD, trong đó doanh nghiệp vừa và nhỏ chiếm hơn 100 tỷ USD. Dù vậy, theo ông Huy, các thủ tục tiếp cận vốn đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ là không đơn giản.

Ông Huy cho rằng, với những doanh nghiệp vừa và nhỏ, điều khó khăn nhất là quản trị doanh nghiệp. Nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ xuất phát từ doanh nghiệp gia đình, chưa phát triển một cách chuyên nghiệp, rất khó để thu hút vốn đầu tư.

Đi sâu vào hình thức huy động vốn cổ phần, ông Mạc Quang Huy nhận định doanh nghiệp không nhất thiết phải niêm yết trên sàn chứng khoán. Theo đó, thay vì đại chúng hóa một cách vội vàng, doanh nghiệp vừa và nhỏ nên đi theo xu hướng dùng vốn của các nhà đầu tư, quỹ đầu tư tư nhân. Các quỹ đầu tư không chỉ tham gia cung cấp vốn, họ còn có thể tư vấn quản trị cho doanh nghiệp.

“Như tại FiinGroup, lúc chúng tôi còn khó khăn, quy mô hoạt động rất bé, thì chúng tôi đã mở cửa cho Nikkei (Nhật Bản) mua 35,1%. Sau thương vụ này, FiinGroup đã phát triển mạnh mẽ về cả quy mô lẫn danh tiếng. Công ty con là Fiinratings vào cuối tháng 2/2025 cũng đã thu hút được S&P Global Ratings, nhà cung cấp xếp hạng tín dụng độc lập hàng đầu thế giới mua lại 43,4%,” ông Mạc Quang Huy cho biết thêm.