Theo báo cáo ngày 16/1 của CTCP Chứng khoán Rồng Việt (VDSC), tháng 12/2022, khép lại bức tranh thương mại Việt Nam với những tín hiệu kém khả quan. So với tháng trước, kim ngạch xuất khẩu gần như không tăng trưởng, ước đạt 29 tỷ USD và giảm 15,8% so với cùng kỳ.

Tính chung cả năm, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam đạt 371,3 tỷ USD, tăng 10,5% so với cùng kỳ năm 2021. Mức tăng trưởng này thấp hơn đáng kể so với năm 2021 nhưng cao hơn mức tăng trưởng thương mại giai đoạn 2019 -2020. Thặng dư thương mại cả năm 2022 đạt 11,6 tỷ USD, cao gấp 3 lần so với năm 2021.

Năm 2022 cũng là năm chứng kiến lạm phát toàn cầu cao kỷ lục, theo đó, chỉ số giá xuất khẩu cả năm tăng 7,1% so với cùng kỳ. Nếu như ba quý đầu năm tăng trưởng thương mại vẫn được hưởng lợi từ mức nền thấp thì tình hình trở nên xấu đi nhanh chóng khi nhu cầu từ bên ngoài sụt giảm từ tháng 9. Riêng quý IV/2022, kim ngạch xuất khẩu đã giảm lần lượt 7,2% mặc dù kinh tế thế giới vẫn chưa xác nhận khả năng suy thoái.

Sự suy giảm ở các nhóm ngành xuất khẩu chính trong năm 2022

Cơ cấu các mặt hàng xuất khẩu chính yếu của Việt Nam không thay đổi nhiều trong năm 2022. Tuy nhiên, xét 3 năm gần nhất thì tỷ trọng đóng góp của nhóm hàng điện tử đã giảm, bù lại là sự gia tăng trong đóng góp của xuất khẩu máy móc thiết bị và các sản phẩm chế biến chế tạo khác.

Trong năm vừa qua, mặt hàng máy móc thiết bị ghi nhận mức tăng trưởng cao nhất (+19,4% so với cùng kỳ), tiếp đến là nhóm dệt may, giày dép, túi xách (+18,5% so với cùng kỳ) và sản phẩm công nghiệp chế biến chế tạo khác (+17,7% so với cùng kỳ). Trong khi đó, mức tăng thấp nhất lại ghi nhận ở xuất khẩu nhóm hàng điện tử, chỉ tăng 5,6% so với cùng kỳ.

Theo các chuyên gia VDSC, xét ở mức độ đóng góp, ngành dệt may, giày dép, túi xách được xem là trụ cột cho tăng trưởng xuất khẩu của năm 2022, chủ yếu nhờ sự phục hồi của doanh nghiệp trong lĩnh vực này sau Covid-19. Tuy nhiên, thực tế là xuất khẩu của nhóm ngành này đã suy giảm trong tháng 11-12/2022.

Sự suy yếu trong hoạt động xuất khẩu hiện tại không loại trừ nhóm hàng nào, tuy nhiên, mức độ sụt giảm phân hoá. Giảm mạnh nhất là nhóm hàng điện tử, sắt thép, giảm vừa có dệt may và máy móc thiết bị, mức suy giảm thấp nhất là nông lâm nghiệp thuỷ sản, gỗ và sản phẩm công nghiệp chế biến chế tạo khác.

Về thị trường, trong những năm gần đây, cơ cấu xuất khẩu của Việt Nam mở rộng ở thị trường Mỹ và ASEAN, thu hẹp mạnh nhất ở thị trường Trung Quốc và các thị trường phát triển ở Đông Á như Hàn Quốc và Nhật Bản. Hiện tại, kim ngạch xuất khẩu sang thị trường Mỹ chiếm 29,5% tổng kim ngạch xuất khẩu và thị trường Trung Quốc cao thứ hai ở mức 15,5%.

Xét ở khía cạnh tăng trưởng thì nhu cầu từ thị trường Nhật Bản cải thiện đáng kể nhất trong năm 2022 (+20,4% so với cùng kỳ), tiếp đến là ASEAN (+17,8%) và EU (+16,5%). Ba thị trường đóng góp nhiều nhất vào tăng trưởng xuất khẩu của năm 2022 là Mỹ, EU và ASEAN.

Xuất khẩu năm 2023 có thể tăng trưởng âm, kỳ vọng xoay chuyển vào ba trụ cột

Các chuyên gia VDSC nhận định, năm 2023 khởi đầu với nhiều dự cảm về một bức tranh ảm đạm trong tăng trưởng kinh tế thế giới, duy có điểm sáng là Trung Quốc mở cửa trở lại là điểm tựa của tăng trưởng kinh tế nói chung và tăng trưởng xuất khẩu của Việt Nam (năm 2022, xuất khẩu của Việt Nam sang thị trường Trung Quốc chỉ tăng 3,2%).

“Với mức tăng trưởng dự báo thấp cho các thị trường xuất khẩu chính và sự phục hồi của Trung Quốc sau khi mở cửa còn nhiều bất định, triển vọng xuất khẩu của năm 2023 tương đối bi quan. Trong kịch bản cơ sở, chúng tôi kỳ vọng xuất khẩu trong năm 2023 chỉ tăng dưới 5% và không loại trừ khả năng tăng trưởng âm”, theo VDSC.

Dù bức tranh chung không tích cực, các chuyên gia VDSC cho rằng vẫn có một số điểm tựa để kỳ vọng sự xoay chiều trong dự báo. Bao gồm, vốn FDI giải ngân cho năm 2022 vẫn khá tốt, đạt 22,4 tỷ USD, tăng 15,1% so với cùng kỳ; FDI giải ngân đã phục hồi sau khi tăng trưởng âm trong giai đoạn Covid-19 và cũng cao hơn đáng kể so với tăng trưởng của giai đoạn 2016-19.

Lạm phát toàn cầu đang có dấu hiệu hạ nhiệt nhanh hơn kỳ vọng, điều này có thể giúp nhu cầu từ bên ngoài có cơ hội phục hồi khi lạm phát giảm về mức thấp hơn năm 2022. Trung Quốc đang mở cửa nhanh hơn dự báo, khả năng nền kinh tế nước này có sự chuyển biến mạnh mẽ về tăng trưởng kinh tế trong năm 2023 có lẽ không nằm trong dự liệu của nhiều nhà phân tích.