Ngành thép vừa trải qua một năm khó khăn khi nhu cầu tiêu thụ suy yếu, giá giảm. Kết quả kinh doanh của các doanh nghiệp xấu đi nhanh chóng từ quý 2/2022, đến “ông lớn” trong lĩnh vực này là Tập đoàn Hoà Phát cũng báo lỗ kỷ lục gần 1.800 tỷ đồng trong quý 3. Liệu giai đoạn khó khăn thực sự đã qua đi? Triển vọng ngành này có tươi sáng hơn khi đầu tư công được thúc đẩy, Trung Quốc rục rịch mở cửa trở lại?
Nhu cầu tiêu thụ thép sẽ tăng trưởng âm trong 2023
Trong báo cáo cập nhật triển vọng ngành vật liệu xây dựng phát hành ngày 7/12, VNDirect cho biết, giá thép toàn cầu tiếp tục giảm trong quý 3/2022 ở tất cả các phân khúc, trong bối cảnh nhu cầu yếu do lo ngại về suy thoái kinh tế toàn cầu và giãn cách xã hội tại Trung Quốc.
Tại Việt Nam, tổng sản lượng tiêu thụ thép (bao gồm thép xây dựng, ống thép và tôn mạ) tăng 5% so với cùng kỳ lên 4,05 triệu tấn trong quý 3, so với mức nền thấp trong quý 3/2021. Còn so với cùng kỳ năm 2020, tổng sản lượng tiêu thụ thép của Việt Nam trong quý 3/2022 đã giảm 11%.
Thị trường bất động sản nhà ở tại Việt Nam đã hạ nhiệt kể từ quý 2/2022, lãi suất mua nhà tăng và room tín dụng hạn chế. Ngành thép trong nước cũng phải chịu tác động từ những khó khăn như: Giá nguyên liệu đầu vào cao (bao gồm than cốc và thép phế) và nhu cầu thép toàn cầu sụt giảm, gây khó khăn cho hoạt động xuất khẩu. Mặc dù giải ngân đầu tư công được kỳ vọng sẽ tăng tốc trong những quý tới nhưng VNDirect dự báo tổng nhu cầu thép trong nước sẽ tăng trưởng âm một chữ số vào năm 2023.
 |
| Sản lượng tiêu thụ thép Việt Nam theo quý (tấn). |
Từ cuối tháng 9, nhiều doanh nghiệp thép đã công bố kế hoạch cắt giảm sản lượng lớn như CTCP Thép Pomina (POM) thông báo đóng cửa lò cao - POM 2 kể từ ngày 25/09/2022; Công ty TNHH Thép Miền Nam đã cho nhân viên nghỉ luân phiên theo kế hoạch ngừng sản xuất trong quý 4/2022, các nhà sản xuất tôn mạ lớn đã tạm ngừng một số dây chuyền sản xuất.
Tập đoàn Hoà Phát cũng có kế hoạch đóng cửa 2 lò cao (trong 3 lò) tại nhà máy Hải Dương và 2 lò cao (trong 4 lò) tại Khu liên hợp gang thép Dung Quất vào tháng 11/2022. Nếu nhu cầu tiếp tục yếu hơn kỳ vọng trong tháng cuối năm, HPG sẽ xem xét đóng cửa thêm 1 lò cao nữa (lò thứ 5) vào tháng 12/2022. Với kế hoạch đóng cửa 5/7 lò cao tại 2 khu liên hợp sản xuất thép, đây là thông điệp rất tiêu cực của ban lãnh đạo HPG về nhu cầu thép trong ngắn hạn.
Ngoài bức tranh xám về triển vọng ngành, các doanh nghiệp thép còn gặp khó khăn khi lãi suất tăng đè nặng lên chi phí. Tất cả các công ty thép tại cuối quý 3/2022 đều đang ở vị thế nợ vay ròng. Do đó, chi phí lãi vay sẽ tăng trong môi trường lãi suất cao hơn. Mặc dù vậy, tỷ lệ nợ vay ròng/vốn chủ sở hữu của các công ty thép vẫn đang tốt hơn đáng kể so với giai đoạn 2010-2019.
Tại thời điểm cuối quý 3/2022, HPG đang có nợ vay ròng cao nhất toàn ngành với 26.589 tỷ đồng, tuy nhiên tỷ lệ nợ vay ròng/vốn chủ sở hữu của công ty lại ở mức thấp nhất, chỉ 0,27 lần. HSG và NKG cũng đang tích cực giảm các khoản nợ vay của mình thời gian qua và tỷ lệ nợ vay ròng/vốn chủ sở hữu của họ đang nằm trong khoảng 0,35-0,75 lần.
 |
| VNDirect dự báo sản lượng tiêu thụ thép xây dựng của Việt Nam sẽ tiếp tục tăng trưởng âm trong giai đoạn 2022-2023. |
Cần lưu ý rằng các khoản vay của các công ty thép phần lớn là ngắn hạn nhằm phục vụ tài trợ vốn lưu động. Với nỗ lực giảm giá lượng hàng tồn kho trong quý 4, nhóm phân tích cho rằng nợ vay ròng của các công ty thép sẽ tiếp tục giảm hơn nữa trong các quý tới.
Tín hiệu tích cực của ngành thép sẽ đến từ đâu?
VNDirect nhận định, giá bán thép vẫn tiếp tục giảm trong tháng 10, 11 nhưng biên lợi nhuận gộp của các công ty thép sẽ phục hồi từ quý 4/2022 khi hết hàng tồn kho giá cao đã được ghi nhận vào giá vốn hàng bán của quý trước đó.
Các công ty thép đã giảm mức tồn kho xuống chỉ còn 2-3 tháng trong quý 4/2022 so với mức 4-5 tháng tại cuối quý 2/2022. Điều này sẽ làm giảm rủi ro từ việc trích lập giảm giá hàng tồn kho. Bên cạnh đó, việc giá giao ngay của các nguyên vật liệu đầu vào (quặng sắt, than cốc, thép phế) cũng đang dần quay về mức trung bình. Vì vậy, lợi nhuận của các công ty thép sẽ sớm chạm đáy, mặc dù tốc độ phục hồi sẽ khá chậm do nhu cầu thép yếu.
Giá than cốc được dự báo sẽ giảm từ mức 420 USD/tấn của năm 2022 xuống lần lượt 258-220 USD/tấn trong năm 2023-2024 khi các mỏ khai thác than cốc được hoạt động bình thường trở lại. Giá quặng sắt cũng được dự báo sẽ giảm dần trong dài hạn từ mức trung bình 110 USD/tấn trong năm 2022 xuống lần lượt 90-70 USD/tấn trong năm 2023-2024.
Bên cạnh đó là triển vọng từ việc Trung Quốc dỡ bỏ giãn cách xã hội giúp kích thích nhu cầu thép toàn cầu; đẩy mạnh phát triển cơ sở hạ tầng tại Việt Nam sẽ bù đắp phần nào cho việc thị trường bất động sản trì trệ.
 |
| HPG đang có nợ vay ròng lớn nhất tại cuối quý 3/2022, tuy nhiên tỷ lệ nợ vay ròng/vốn chủ sở hữu lại ở mức thấp nhất. |
Về cổ phiếu ngành thép, VNDirect đánh giá khả quan với HPG. Cổ phiếu của Hoà Phát hiện đang giao dịch ở mức P/E 2022-2023 lần lượt là 8,1-6,5 lần, không thật sự hấp dẫn để đầu tư ngắn hạn, đặc biệt trong bối cảnh nhu cầu ngành suy yếu. Mặc dù chưa đưa ra dự báo về thời điểm nhu cầu thép hồi phục, tuy nhiên công ty chứng khoán vẫn ưu tiên HPG cho đầu tư dài hạn nhờ:
Vị thế hàng đầu của HPG trong ngành thép Đông Nam Á sẽ giúp công ty hưởng lợi từ nhu cầu xây dựng mạnh mẽ ở cả mảng dân dụng và cơ sở hạ tầng.
Bảng cân đối kế toán lành mạnh của công ty với lượng tiền mặt dồi dào sẽ giúp HPG có thể gia tăng thị phần trong giai đoạn giá thép giảm.
Khu liên hợp Dung Quất 2 (KLHDQ 2) sẽ giúp HPG tăng công suất sản xuất thép thô lên 14,6 triệu tấn/năm từ năm 2025, tăng 66% so với hiện nay. Bên cạnh đó, thép cuộn cán nóng (HRC) - sản phẩm đầu ra chính của KLHDQ 2, vẫn đang đối mặt với tình trạng khan hiếm nguồn cung tại thị trường nội địa và phụ thuộc vào nhập khẩu, do đó những lo ngại về tình trạng dư cung thép của HPG trong giai đoạn 2025-2030 là thấp.
