Các nhà khoa học khai quật một hóa thạch đốt sống của Perucetus colossus - loài cá voi cổ đại khổng lồ sống tại Thế Eocene cách đây khoảng 38 - 40 triệu năm trước. Ảnh: Giovanni Bianucci

Sống ở khoảng thời gian 39 triệu năm trước, Perucetus colossus là một loài cá voi thuộc họ Basilosauridae trong bộ Cetacea bao gồm cá voi, cá heo và cá heo chuột. Tên của sinh vật khổng lồ này biểu thị nguồn gốc địa lý của nó từ Peru trong khi “cetus” theo tiếng Latin có nghĩa là cá voi và “kolossós” trong tiếng Hy Lạp cổ có nghĩa là “bức tượng lớn”.

Phát hiện này là kết quả mới nhất từ dự án khai quật của một nhóm các nhà nghiên cứu bắt đầu từ năm 2006 tại Thung lũng Ica ở miền nam Peru – nơi chứa đựng một trong những tổ hợp động vật có xương sống hóa thạch quan trọng nhất của Kỷ nguyên Kainozoi cách hiện tại khoảng 66 triệu năm.

CNN trích dẫn ông Giovanni Bianucci – tác giả chính của công trình nghiên cứu và đồng thời là phó giáo sư về cổ sinh vật học tại khoa Khoa học Trái đất của Đại học Pisa ở Italy – cho biết khu vực này từng tìm thấy nhiều mẫu vật quan trọng khác trước đây. Các mẫu vật tới từ “peregocetus pacificus, loài cá voi 4 chân cổ xưa nhất từng đến Thái Bình Dương, mystacodon selenesis, tổ tiên sớm nhất của cá voi tấm sừng hàm hiện đại và cá nhà táng khổng lồ livyatan melvillei”.

Theo ông Bianucci, việc khai quật hóa thạch cá voi khổng lồ Perucetus tốn nhiều năm và gặp phải nhiều thách thức về mặt kỹ thuật do đá cứng trong khi hóa thạch có kích thước khổng lồ lại nằm bên trong núi và môi trường khắc nghiệt. Tuy nhiên, các nhà khoa học cuối cùng cũng thành công khai quật được một phần bộ xương, bao gồm 13 đốt sống, 4 xương sườn và một xương hông, ước tính dài từ 17m đến 20m.

Minh họa kích thước của Perucetus colossus. Ảnh: Alberto Gennari

Các hóa thạch này chỉ ra con cá voi cổ đại khổng lồ có vẻ đã trưởng thành về mặt sinh dục, nhưng cũng có thể vẫn đang phát triển do manh mối từ các đầu đốt sống. Nghiên cứu nhận định hóa thạch này ngắn hơn của một con cá voi xanh dài 25m, nhưng khối lượng xương của Perucetus vẫn có khả năng vượt quá khối lượng của bất kỳ động vật có vú hoặc động vật có xương sống biển nào đã biết.

Ông Bianucci cho biết Perucetus có khối lượng cơ thể ước tính đạt tối đa 340 tấn, tương đương với gần 2 đến 3 lần so với một con cá voi xanh – loài động vật có khối lượng cơ thể lớn nhất hiện nay, 3 con khủng long chân thằn lằn khổng lồ Argentinosaurs - loài khủng long được xác định là nặng nhất, hơn 30 con voi rừng châu Phi hoặc khoảng 5.000 con người.

Điều đặc biệt ở bộ xương của Perucetus chính là nó vô cùng đặc và chắn chắn và kiểu khung xương nặng nề và dày này không xuất hiện ở bất kỳ loài động vật biển có vú nào còn sống hiện nay. Ông Bianucci nhận định trọng lượng và kích thước của Perucetus có thể là sự thích nghi tiến hóa với cuộc sống ở vùng nước ven biển nông và dao động, “nơi một bộ xương đặc biệt nặng đóng vai trò giúp cơ thể ổn định”.

Do Perucetus có khả năng kiếm ăn gần đáy biển và không phải là kẻ săn mồi tích cực, các tác giả của nghiên cứu đưa ra 3 giả thuyết về chế độ ăn uống của Perucetus. Loài cá voi này có thể ăn thực vật, ăn động vật thân mềm và động vật giáp xác nhỏ giống như cá voi xám hiện đại hoặc là một loài ăn xác động vật có xương sống.

Nhận định về tiềm năng của khám phá này, ông Bianucci khẳng định hóa thạch Perucetus có khả năng giúp các nhà khoa học hiểu thêm về quá trình tiến hóa của các loài động vật biển có vú, đặc biệt là về nguồn gốc của lớp mỡ cách nhiệt nhiều loài động vật biển có vú hiện nay đã tiến hóa.