Dữ liệu giúp các ngân hàng cải thiện kinh doanh, nâng cao hiệu suất, trải nghiệm khách hàng tuy nhiên vẫn còn tình trạng dữ liệu trong hệ thống ngân hàng bị phân mảnh, không được chia sẻ với nhau, theo nhận định tại một cuộc hội thảo cuối tuần qua.

Nói tại Hội thảo Smart Banking 2023 ngày 6/10, ông Trần Văn Tần, Phó Chủ tịch Hội đồng Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam cho biết thời gian qua, nhiều tổ chức tín dụng đã triển khai các giải pháp cho phép khách hàng mở tài khoản thanh toán dựa trên xác thực dữ liệu dân cư, định danh, xác minh thông tin khách hàng bằng thẻ căn cước công dân gắn chip hoặc ứng dụng VNeID, tối ưu quá trình cho vay bằng các giải pháp chấm điểm tín dụng, xác thực thông tin đa chiều bằng dữ liệu dân cư...

Dữ liệu không chỉ giúp ngân hàng xác thực, định danh khách hàng mà còn thông qua các ứng dụng công nghệ để phân tích, nắm bắt hành vi và xu hướng tiêu dùng, từ đó đưa ra quyết định trong phát triển, cung ứng sản phẩm, dịch vụ đáp ứng nhu cầu thị trường và nâng cao hiệu quả hoạt động.

Thời gian qua, ngành ngân hàng đã tập trung làm sạch toàn bộ 51 triệu dữ liệu khách hàng tại Trung tâm thông tin tín dụng quốc gia Việt Nam và các tổ chức tín dụng, đảm bảo 100% dữ liệu khách hàng được xác minh với cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư.

Chuyển đổi số dựa trên dữ liệu, chiến lược của ngành ngân hàng

Theo Công ty cổ phần tư vấn EY Việt Nam (EY Consulting VN), chiến lược chuyển đổi số dựa trên dữ liệu đòi hỏi các ngân hàng phải tập trung giải quyết các rào cản mới trong thu thập, quản trị và sử dụng dữ liệu.

Nói về vai trò của dữ liệu đối với hoạt động ngân hàng hiện nay, ông Alexy Thomas, Phó Tổng giám đốc, Lãnh đạo bộ phận dữ liệu của EY Ấn Độ cho biết, hàng ngày có rất nhiều dữ liệu được cung cấp, tất cả đều có thể sử dụng, tận dụng và cần được khai thác bởi đây là nguồn nguyên liệu để phục vụ khách hàng một cách tốt nhất.

Theo EY, trong thế giới ngày càng kết nối, việc đặt dữ liệu làm trọng tâm sẽ hỗ trợ và thúc đẩy các ngân hàng đưa ra những quyết định quan trọng nhất, định hướng quy trình vận hành của ngân hàng và thúc đẩy quá trình tương tác giữa các ngân hàng và giữa họ với khách hàng.

Hầu hết các ngân hàng ở Việt Nam đang triển khai các chương trình chuyển đổi số, ở các mức độ khác nhau. Sự tương tác với khách hàng có thể coi là một trong những khâu có sự thay đổi mạnh mẽ và dễ nhận diện nhất nhờ vào rất nhiều ngân hàng Việt đã đầu tư đáng kể vào các ứng dụng công nghệ nhằm nâng cao trải nghiệm cho khách hàng.

Bà Dương Nguyễn, Chủ tịch HĐQT EY Consulting VN đồng tình, bây giờ dữ liệu chính là chất xúc tác cho tăng trưởng, nhưng đối diện với nó sẽ là những thách thức đi kèm.

"Các ngân hàng đã và đang dành không ít nguồn lực cho chuyển đổi số, gia tăng trải nghiệm khách hàng và các mục tiêu kinh doanh. Tuy nhiên, sự phát triển mạnh mẽ và bùng nổ của AI tạo sinh (Generative AI) sẽ mở ra một kỷ nguyên hoàn toàn mới cho cuộc chơi dữ liệu," bà Dương nói.

Đây là thời điểm các ngân hàng cần chuẩn bị thật tốt, bởi những "bộ não AI" sẽ thay đổi cách thức mà chúng ta giao tiếp, phục vụ khách hàng và vận hành ngân hàng.

"Xa hơn thế, một số vị trí trong ngân hàng thậm chí có thể biến mất hoàn toàn, được thay thế bởi những bộ não AI thông minh và có khả năng tổng hợp cực cao. Các ngân hàng phải thay đổi thật nhanh, nếu không muốn hụt hơi trong cuộc chơi mới," bà Dương nói.

Những động lực

Theo EY Consulting VN, có nhiều động lực đang thúc đẩy quá trình chuyển đổi số dựa vào dữ liệu tại các ngân hàng Việt Nam.

Thứ nhất, Việt Nam có lượng người tiêu dùng trẻ và am hiểu công nghệ. Do đó, các ngân hàng thấy mình cần phải nâng cao khả năng linh hoạt số nhằm đáp ứng nhóm khách hàng này.

Thứ hai, hệ sinh thái công nghệ tài chính (Fintech) tiếp tục có những bước phát triển vượt bậc, cung cấp các dịch vụ hiệu quả và có thể tích hợp trong chuỗi giá trị ngân hàng.

Cuối cùng và đặc biệt quan trọng, ngành ngân hàng Việt Nam đang không ngừng kết nối với các ngành khác, đòi hỏi các ngân hàng phải có năng lực xử lý dữ liệu rất nhanh, để có thể thu được lợi ích cụ thể từ bối cảnh kết nối này.

Chuyển đổi số dựa trên dữ liệu đang trở thành một trong những quy chuẩn mới trong tương lai của ngành ngân hàng, theo EY.

Tuy nhiên, trên thực tế, các ngân hàng truyền thống chưa tập trung nhiều vào dữ liệu, ông Alexy Thomas, Phó Tổng giám đốc, Lãnh đạo bộ phận dữ liệu của EY Ấn Độ nói.

Theo khảo sát của EY, có tới 71% ngân hàng thừa nhận trong hệ thống dữ liệu không được chia sẻ với nhau, tức dữ liệu được chia mảnh khắp nơi, không được tập trung. Điều này có nghĩa là các tổ chức cần phải thu thập tập trung dữ liệu, làm sạch dữ liệu.

"Các ngân hàng vẫn đang rất hạn chế trong vấn đề này dù xu hướng là đầu tư nhiều vào cấu trúc dữ liệu, nâng cao khả năng lưu trữ, chuyển lên đám mây (cloud) nhằm đảm bảo lưu trữ tập trung để tối ưu hoá hoạt động".

Ông Alexy Thomas, Phó Tổng giám đốc, Lãnh đạo bộ phận dữ liệu EY Ấn Độ

Một thách thức khác mà ngành ngân hàng phải đối mặt trong quá trình chuyển đổi số cũng như áp dụng các mô hình mới dựa trên công nghệ hiện đại đó là việc duy trì sự cân bằng giữa khai thác và bảo vệ dữ liệu.

Đặc biệt, việc đầu tư để xây dựng năng lực xử lý dữ liệu đang không đồng đều giữa các ngân hàng.

Nhiều ngân hàng đang tìm cách để sử dụng dữ liệu giống như một loại tài sản riêng. Khi nền tảng dữ liệu và năng lực phân tích được triển khai trên diện rộng, sẽ có nhiều ngân hàng tại Việt Nam cần xem xét chiến lược dựa trên dữ liệu phức tạp hơn.

Theo Khảo sát EY Tech Horizon 2022 của tổ chức EY toàn cầu, doanh nghiệp đang phải đối mặt với những rào cản đáng kể trong việc áp dụng chiến lược dựa trên dữ liệu, ví dụ như khó thu thập và phân loại dữ liệu theo định dạng có thể sử dụng được; không có kiến ​​trúc dữ liệu được xây dựng một cách hợp lý; thiếu chiến lược dữ liệu; ít dữ liệu có chất lượng, và không có sẵn thông tin cần thiết một cách kịp thời.

Cũng theo khảo sát này, dữ liệu và phân tích dữ liệu là yếu tố cốt lõi, với 53% người tham gia khảo sát xác định đây là ưu tiên hàng đầu trong danh mục đầu tư của họ, tăng so với con số 35% ghi nhận được năm 2020. Vì vậy, việc tập trung giải quyết các thách thức về dữ liệu được coi là vô cùng cấp thiết.

Vai trò của AI

Dữ liệu sẽ không thể là tài sản nếu thiếu sự hỗ trợ của các công nghệ mới, đặc biệt là AI, nó sử dụng đầu vào là dữ liệu của doanh nghiệp. Tuy nhiên AI chỉ phát huy tối đa sức mạnh khi doanh nghiệp thiết lập được hệ thống quản trị dữ liệu tiên tiến.

Ông Sayantan Choudhury, Phó Tổng giám đốc, Tư vấn công nghệ của EY Consulting VN nói, sự chính xác và nguyên vẹn của dữ liệu là nền tảng để AI đưa ra các kết quả đáng tin cậy.

"Nhằm đảm bảo thuật toán AI tiếp tục tạo ra kết quả đáng tin cậy, dữ liệu cần được kiểm tra về độ chính xác một cách đều đặn. Để làm điều đó, các ngân hàng cần có thể chế và hệ thống quản trị mạnh mẽ," ông Choudhury nói.

Ngoài các thách thức khi thực hiện chuyển đổi số dựa trên dữ liệu, việc sử dụng AI và dữ liệu đi kèm nhiều vấn đề về yếu tố đạo đức và rủi ro tiềm ẩn cho các ngân hàng.

Ông Sayantan Choudhury, Phó Tổng giám đốc, Tư vấn công nghệ của EY Consulting VN

Rủi ro là gì?

Sự đồng thuận và quyền riêng tư: Các tổ chức phải có được sự đồng ý của khách hàng để thu thập và sử dụng dữ liệu cá nhân của họ trong các thuật toán AI, và duy trì quyền riêng tư của khách hàng bằng cách triển khai các chính sách và hệ thống bảo mật cần thiết.

Tính toàn vẹn của dữ liệu để đảm bảo sự tin cậy và bảo mật dữ liệu: AI đáng tin cậy khi dựa vào dữ liệu đáng tin cậy. Do đó việc duy trì tính toàn vẹn của dữ liệu thông qua thể chế và hệ thống quản trị dữ liệu hiệu quả đóng vai trò quan trọng. Đồng thời, các ngân hàng phải có các biện pháp an ninh mạng thích hợp để bảo mật dữ liệu của mình.

Thiên vị trong kết quả AI: Các thuật toán AI có thể tạo ra kết quả có sự chênh lệch đáng kể theo thời gian, dẫn đến khả năng đưa ra các quyết định sai lầm. Do vậy, các ngân hàng bắt buộc và phải duy trì tính toàn vẹn của dữ liệu và theo dõi liên tục kết quả AI đưa ra.

Thể chế quản trị: Thể chế quản trị phù hợp có thể giải quyết tất cả các vấn đề trên và đảm bảo trách nhiệm đầy đủ trong trường hợp có vấn đề phát sinh do dựa vào kết quả tính toán của AI, theo nghiên cứu của EY Consulting VN.

Cũng nói về vấn đề khai thác hiệu quả dữ liệu số và đảm bảo an ninh an toàn, ông Phạm Anh Tuấn, Vụ trưởng Vụ Thanh toán, Ngân hàng Nhà nước kiến nghị cơ quan quản lý tiếp tục hoàn thiện cơ chế chính sách, khung khổ pháp lý ngành ngân hàng.

Ông đề cập đến các bộ luật và cơ chế như Luật Các tổ chức tín dụng (sửa đổi), dự án luật các hệ thống thanh toán, nghị định thay thế nghị định về thanh toán không dùng tiền mặt, cơ chế thử nghiệm có kiểm soát hoạt động công nghệ tài chính trong lĩnh vực ngân hàng (sandbox), sửa đổi Quyết định 630/QĐ-NHNN theo hướng phân cấp hạn mức giao dịch và áp dụng các biện pháp xác thực bằng sinh trắc học...

Hội thảo Smart Banking 2023 ngày 6/10

Ông Tuấn cũng cho rằng, cần triển khai các nhiệm vụ tại kế hoạch phối hợp giữa Bộ Công an và Ngân hàng Nhà nước trong việc ứng dụng dữ liệu dân cư để làm sạch dữ liệu, xác thực trực tuyến, tối ưu quá trình cho vay bằng các giải pháp chấm điểm tín dụng...

Đồng thời, nâng cấp phát triển hạ tầng công nghệ phục vụ chuyển đổi số như hạ tầng thanh toán điện tử liên ngân hàng, chuyển mạch tài chính và bù trừ điện tử; hạ tầng thông tin tín dụng.

Góp ý thêm tại sự kiện, bà Winnie Wong, Giám đốc quốc gia của Mastercard tại Việt Nam, Campuchia và Lào cho rằng, doanh nghiệp muốn khai thác hiệu quả dữ liệu cần sự phối hợp nhịp nhàng giữa các bộ phận nghiệp vụ, công nghệ và dữ liệu.

"Doanh nghiệp cần có một mục tiêu cụ thể từ dữ liệu, từ đó mỗi bộ phận với chức năng riêng sẽ có một kế hoạch phù hợp để triển khai," bà Wong nói.

Đối với việc đảm bảo an ninh, an toàn, doanh nghiệp cần phải xác định dữ liệu không chỉ để tăng doanh thu mà đây còn là công cụ để giảm thiểu rủi ro, mối đe doạ có thể xảy ra đối với doanh nghiệp.

"Dữ liệu về cách sử dụng sản phẩm của người dùng cũng có thể giúp chúng ta bảo vệ người dùng, khách hàng tốt hơn", bà Winnie Wong chia sẻ.