Một khu phố mua sắm tại Thượng Hải, Trung Quốc trước đại dịch Covid-19. Ảnh: MSB

Theo SCMP trong tháng 5 vừa qua, chỉ số giá tiêu dùng CPI của Trung Quốc tăng 2,1% so với cùng kỳ một năm trước và hiện đang ở mức cao nhất trong 6 tháng. Điều này cũng giống với xu hướng chung giá dầu, nông sản và giá nhập khẩu nguyên liệu tăng trên toàn cầu.

CPI cốt lõi của Trung Quốc, loại trừ giá thực phẩm và năng lượng biến động, đã tăng 0,9% so với cùng kỳ năm ngoái và không ghi nhận bất kỳ sự thay đổi nào so với tháng 4. Tỷ lệ lạm phát trong 5 tháng đầu năm đã tăng 1,5%, thấp hơn nhiều so với mức tối đa cả năm của chính phủ là 3%.

Chỉ số giá sản xuất (PPI) nhằm đo lường giá sản phẩm khi rời khỏi nhà máy thậm chí chỉ tăng 6,4% trong tháng 5 – tương đương với việc giảm so với mức đỉnh 13,5% vào tháng 10 năm ngoái.

Tuy nhiên tại các nền kinh tế phát triển khác của phương Tây như Mỹ và châu Âu, tỷ lệ lạm phát đã gia tăng lên mức kỷ lục trong nhiều thập kỷ. Tại Mỹ, lạm phát đã lên mức cao nhất trong 40 năm là 8,6% trong khi con số này là 8,1% ở khu vực đồng tiền chung châu Âu. Hồi tháng 4 tại Anh, tỷ lệ lạm phát thậm chí còn đạt mức báo động 9%.

Xung đột ở Ukraine đã làm gián đoạn thị trường hàng hóa, năng lượng, phân bón và ngũ cốc toàn cầu. Ngân hàng Thế giới cũng đưa ra cảnh báo rằng cuộc xung đột này hoàn toàn có thể gây ra cú sốc giá hàng hóa lớn nhất trong 5 thập kỷ.

Khác với các nền kinh tế phát triển khác như Mỹ và châu Âu, tỷ lệ lạm phát của Trung Quốc không bị ảnh hưởng nhiều bởi xu hướng của thế giới. Ảnh: Getty Images

Nguyên nhân cho tỷ lệ lạm phát thấp tại Trung Quốc

Theo các quan chức và chuyên gia Trung Quốc, nguyên nhân chính ở đây có thể tới từ sự khác biệt với các biện pháp kích thích của phương Tây, đặc biệt là các phương án như in tiền quy mô lớn để cứu các nền kinh tế đang bị đại dịch Covid-19 tàn phá. Trong khi bảng cân đối tài chính của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ đã tăng hơn gấp đôi trong 2 năm qua lên 8,9 nghìn tỷ USD, thì chính phủ Trung Quốc lại lựa chọn phương án kích thích thận trọng hơn và không nới lỏng quá mức.

Ngoài ra, một phần nguyên nhân cũng tới từ tỷ trọng hàng hóa và dịch vụ tạo nên giỏ CPI của Trung Quốc. Cụ thể, Trung Quốc chú trọng nhiều hơn đến quần áo và thực phẩm - những thứ phù hợp với vị thế là một quốc gia có thu nhập trung bình cao. Trong khi đó, Mỹ lại chú trọng nhiều hơn đến nơi ở và giao thông – những yếu tố dễ bị ảnh hưởng bởi giá năng lượng toàn cầu và điều kiện tiền tệ trong nước.

Hiện các nhà chức trách vẫn chưa tiết lộ tỷ trọng giỏ CPI của Trung Quốc. Tuy nhiên theo ông Huang Wentao, một nhà phân tích tại China Securities, ước tính tỷ trọng đối với thực phẩm của Trung Quốc là 18,4% so với 7,8% ở Mỹ. Đối với quần áo, tỷ trọng của Trung Quốc là 6,2% so với con số 2,8% của Mỹ. Tỷ trọng giá thuê nhà ở tại Trung Quốc chỉ chiếm 16,2% so với mức 32% của Mỹ trong khi giao thông vận tải là 10,1%, thấp hơn mức 15,1% ở Mỹ.

Thêm vào đó, nền kinh tế Mỹ dựa nhiều vào việc nhập khẩu các sản phẩm tiêu dùng trong khi năng lực công nghiệp khổng lồ của Trung Quốc đồng nghĩa với việc nước này có nhiều dư địa hơn để đối phó với sự tăng giá của hàng hóa toàn cầu.

Giá sản xuất tăng không ảnh hưởng đến CPI của Trung Quốc

PPI và CPI có mối tương quan chặt chẽ với nhau do giá tiêu dùng sẽ dao động theo mức tăng hoặc giảm của giá nguyên vật liệu sản xuất. Tuy nhiên trong trường hợp của Trung Quốc, mối tương quan này đang suy yếu trong những năm gần đây.

PPI của Trung Quốc giảm 3,7% vào tháng 5/2020, nhưng đã tăng 13,6% vào tháng 10 năm ngoái trong khi giá tiêu dùng trong nước vẫn tương đối ổn định. Theo China Securities Co, chu kỳ gia súc của Trung Quốc khiến giá lương thực và giá sản phẩm công nghiệp có sự khác biệt.

Giá thịt lợn đóng một vai trò lớn trong chu kỳ lạm phát tiêu dùng với tỷ trọng ước tính trong giỏ CPI là 2,4%. Giá thịt lợn, loại thịt chủ yếu trên bàn ăn của người dân Trung Quốc, đã giảm 37% so với một năm trước đó trong 5 tháng đầu năm 2022.

Ngoài ra, các lý do khác có thể kể đến còn bao gồm sự sụt giảm của nhu cầu ở hạ nguồn và sự gia tăng trong cạnh tranh. Theo một số chuyên gia khác, nguyên nhân cho tỷ lệ lạm phát thấp của Trung Quốc còn tới từ nhu cầu nội địa sụt giảm do chính sách zero-Covid. Một minh chứng cho việc này là doanh số bán lẻ giảm 6,7% trong tháng 5 nhưng vẫn chậm hơn so với mức giảm mạnh 11,1% trong tháng 4 trước đó.

Thêm vào đó, do Trung Quốc là công xưởng của thế giới, chi phí sản xuất tăng cao sẽ bị hấp thụ phần lớn bởi các nhà sản xuất hoặc người mua nước ngoài chứ không phải thị trường nội địa.

Do Trung Quốc là công xưởng của thế giới, phần lớn các chi phí gia tăng trong sản xuất sẽ được hấp thụ bởi các nhà sản xuất và người mua nước ngoài chứ không phải thị trường nội địa. Ảnh: Xinhua

Viễn cảnh kiểm soát lạm phát của Bắc Kinh

Tuy trên số liệu tình hình vẫn đang ổn định, thực tế lạm phát đã ảnh hưởng tới tỷ lệ nợ hộ gia đình Trung Quốc trên GDP. Trong năm 2021, con số này đã tăng vọt lên 61,6% từ mức 17,9% của năm 2008, một phần do đại dịch. Ngoài ra, giá ngũ cốc trong 5 tháng đầu năm cũng tăng 2,2% so với một năm trước đó trong khi giá trứng tăng 6,8%, giá dầu ăn tăng 3,7% và giá rau tăng 8,7% theo dữ liệu chính thức của chính phủ.

Thêm vào đó, các hành vi tiêu dùng của người dân cũng có những điều chỉnh nhất định do lạm phát. Một ví dụ có thể kể đến là giá dầu thô quốc tế tăng 68% so với cùng kỳ năm trước đã buộc nhiều gia đình tại đây chuyển sang sử dụng phương tiện giao thông công cộng hoặc xe điện.

Trước tình hình giá dầu thô và ngũ cốc chưa có dấu hiệu hạ nhiệt, một số nhà phân tích lo lắng CPI của Trung Quốc có thể sẽ tăng theo, đặc biệt là khi WB ước tính giá dầu thô Brent và lúa mỳ có thể tăng 40% trong năm 2022.

Trước mắt, chính phủ Trung Quốc vẫn luôn duy trì mức cảnh giác cao về lạm phát do nó là một nhân tố gây bất ổn xã hội. Hồi tháng 4 vừa qua, thống đốc ngân hàng trung ương Trung Quốc Yi Gang đã khẳng định mục tiêu chính của chính sách tiền tệ là ổn định giá cả và việc làm. Đảm bảo nguồn cung cấp ngũ cốc và năng lượng trong nước cũng đồng thời là một nhiệm vụ quan trọng khác của chính phủ.

Theo China International Capital Corporation, lạm phát của Trung Quốc sẽ bị ảnh hưởng chủ yếu bởi sự tăng giá bắt nguồn từ cuộc khủng hoảng tại Ukraine, nhu cầu bên ngoài thấp hơn và đồng nhân dân tệ phục hồi. Báo cáo hôm 14/6 của tổ chức này nhận định đà tăng giá thịt lợn và sự phục hồi của nền kinh tế sẽ thúc đẩy giá tiêu dùng tăng lên nhưng tình hình nhìn chung vẫn tương đối ổn định. Trong phạm vi cả năm, tổ chức này dự đoán mức tăng giá sẽ là 2,1% - vẫn trong mục tiêu đề ra của chính phủ.