Thị trường trái phiếu doanh nghiệp tăng trưởng đột biến trong thời gian qua, gây nhiều rủi ro cho nhà đầu tư và có nguy cơ gây mất an ninh, an toàn nền tài chính quốc gia. Chính vì vậy, Bộ Tài chính đã liên tục chỉ đạo, yêu cầu các cơ quan liên quan tăng cường kiểm tra, giám sát việc phát hành trái phiếu doanh nghiệp.

Kiểm soát doanh nghiệp niêm yết

Đầu tháng 4/2022, Bộ Tài chính đã ra văn bản yêu cầu Ủy ban Chứng khoán nhà nước, Cục Quản lý giám sát Kế toán, kiểm toán, Thanh tra Bộ Tài chính tăng cường kiểm tra, giám sát việc thực hiện các quy định của pháp luật trong công tác kiểm toán doanh nghiệp niêm yết.

Bộ Tài chính cho biết, việc kiểm toán báo cáo tài chính hàng năm được thực hiện bắt buộc đối với các doanh nghiệp niêm yết, công ty đại chúng, nhằm giúp cho các doanh nghiệp chuẩn hóa, minh bạch thông tin tài chính, phục vụ lợi ích của doanh nghiệp, các nhà đầu tư.

Tuy nhiên Bộ Tài chính nhận thấy, trong thời gian qua có tình trạng báo cáo tài chính của một số doanh nghiệp niêm yết, công ty đại chúng còn nhiều sai sót, kể cả một số trường hợp đã có ý kiến chấp nhận toàn phần của doanh nghiệp kiểm toán.

Qua đó, Bộ trưởng Hồ Đức Phớc yêu cầu Cục Quản lý, giám sát kế toán, kiểm toán thực hiện tốt kế hoạch kiểm tra đã được Bộ phê duyệt đối với các doanh nghiệp kiểm toán thuộc lĩnh vực quản lý theo quy định của pháp luật.

Phát hiện kịp thời, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm pháp luật về kiểm toán; Chủ trì, phối hợp với Ủy ban Chứng khoán nhà nước và Thanh tra Bộ Tài chính tăng cường, đẩy mạnh công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ kiểm toán; trường hợp phát hiện các hành vi vi phạm nghiêm trọng yêu cầu khẩn trương chuyển cơ quan công an xử lý theo quy định của pháp luật.

Bên cạnh đó, Cục Quản lý, giám sát kế toán, kiểm toán cần tăng cường kiểm tra, giám sát, có biện pháp chấn chỉnh để các doanh nghiệp kiểm toán thực hiện đúng các quy định về: Tuân thủ nghiêm các quy định pháp luật về kiểm toán, hệ thống chuẩn mực kiểm toán Việt Nam và các văn bản pháp luật liên quan; Đảm bảo tính độc lập, khách quan trong quá trình kiểm toán; kiểm soát tốt đạo đức nghề nghiệp người hành nghề, nâng cao năng lực của đội ngũ kiểm toán viên hành nghề; Thực hiện nghiêm, đúng quy định quy trình kiểm toán; xác định rõ nội dung, trách nhiệm của kiểm toán viên, doanh nghiệp kiểm toán.

Bộ Tài chính giao Ủy ban Chứng khoán nhà nước tăng cường giám sát tình hình hoạt động, tình hình tài chính của các doanh nghiệp niêm yết và công ty đại chúng, kịp thời cảnh báo nhà đầu tư khi có những biến động lớn về tình hình tài chính và kết quả kinh doanh của doanh nghiệp.

Ngoài ra Ủy ban Chứng khoán nhà nước cần rà soát, sửa đổi, bổ sung các chế tài xử lý các hành vi vi phạm thuộc phạm vi quản lý của Ủy ban Chứng khoán nhà nước đối với các doanh nghiệp kiểm toán, kiểm toán viên hành nghề được chấp thuận kiểm toán cho các đơn vị có lợi ích công chúng trong lĩnh vực chứng khoán, đảm bảo tính răn đe.

Bộ Tài chính yêu cầu chấn chỉnh doanh nghiệp phát hành trái phiếu (Ảnh minh họa)

Liên tục cảnh báo các nhà đầu tư

Nhằm hạn chế rủi ro cho nhà đầu tư và góp phần giúp thị trường trái phiếu doanh nghiệp trở thành một kênh huy động vốn quan trọng, hiệu quả, Bộ Tài chính trước đó đã tham mưu Chính phủ ban hành một số văn bản nhằm hoàn thiện hành lang pháp lý.

Cụ thể, Nghị định số 153/2020/NĐ-CP được ban hành ngày 31/12/2020 quy định về chào bán, giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ tại thị trường trong nước và chào bán trái phiếu doanh nghiệp ra thị trường quốc tế; Nghị định số 155/2020/NĐ-CP ngày 31/12/2020 quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Chứng khoán.

Vào cuối năm 2021, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc giao Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, Vụ Tài chính ngân hàng, Thanh tra Bộ Tài chính, Tổng cục Thuế, Sở Giao dịch Chứng khoán Việt Nam đẩy mạnh việc kiểm tra, giám sát việc phát hành trái phiếu doanh nghiệp để đảm bảo thị trường trái phiếu doanh nghiệp trở thành một kênh huy động vốn quan trọng, hiệu quả cho doanh nghiệp và hạn chế tối đa rủi ro cho nhà đầu tư.

Trong khuyến cáo, Bộ Tài chính nhấn mạnh: “Nhà đầu tư cần hết sức lưu ý nguyên tắc đầu tư cơ bản là lãi suất cao sẽ đi kèm với rủi ro cao. Do đó, phải hết sức thận trọng đánh giá kỹ về các rủi ro trước khi quyết định mua trái phiếu. Không nên mua trái phiếu thông qua chào mời của các tổ chức cung cấp dịch vụ khi chưa tìm hiểu kỹ về tình hình tài chính của doanh nghiệp phát hành và các điều kiện, điều khoản của trái phiếu."

Qua đó, Bộ trưởng Bộ Tài chính chỉ đạo Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đẩy mạnh công tác thanh tra, kiểm tra, khẩn trương xử lý nghiêm và báo cáo Bộ Tài chính kết quả kiểm tra để xử lý. Tiến hành xử phạt nghiêm, công bố rộng rãi trên phương tiện thông tin đại chúng về các hành vi vi phạm của các cá nhân, DN.

Trường hợp xác định có dấu hiệu lừa đảo, chiếm đoạt tài sản của nhà đầu tư, khẩn trương chuyển hồ sơ sang cơ quan điều tra để xử lý theo quy định của pháp luật...

Ngoài ra, các nhà đầu tư cũng cần lưu ý việc các tổ chức tín dụng, các công ty chứng khoán phân phối trái phiếu doanh nghiệp không đồng nghĩa với các việc đảm bảo an toàn cho việc mua trái phiếu. Các tổ chức này chỉ cung cấp và hưởng phí dịch vụ từ doanh nghiệp phát hành mà không chịu trách nhiệm về việc thẩm định/ đánh giá về tình hình tài chính và khả năng trả nợ của doanh nghiệp phát hành. Vì thế, các công ty không có trách nhiệm về việc doanh nghiệp có hoàn trả gốc và lãi trái phiếu khi đến hạn hay không. Và rủi ro của trái phiếu vẫn là rủi ro của doanh nghiệp phát hành.