Tạo dựng văn hóa mạng lành mạnh là vấn đề cấp thiết

Những tác động không mong muốn

Việt Nam được hòa mạng Internet toàn cầu vào năm 1997. Sau hơn 20 năm phát triển, đến nay, Việt Nam đã thuộc top đầu các nước "có tương tác cao với Internet", là một trong 20 quốc gia "năng động nhất về Internet".

Theo báo cáo toàn cảnh Digital Việt Nam của We Are Social và Hootsuite, đến tháng 01/2021, số người dùng Internet tại Việt Nam là 68,72 triệu người, chiếm 70,3% dân số; số người dùng mạng xã hội là 72 triệu, chiếm 73,7% dân số.

Facebook, Tiktok, YouTube là các mạng được sử dụng ở Việt Nam còn cao hơn các nước có công nghệ phát triển như: Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan. Cùng với sự phổ biến của điện thoại di động, "vào mạng", "cúng phây", "lướt web", đã trở thành thói quen sinh hoạt của một bộ phận không nhỏ người dân từ thành phố đến nông thôn...

Các mạng xã hội như Facebook, Tiktok, YouTube được sử dụng ở Việt Nam còn cao hơn các nước, vùng lãnh thổ có công nghệ phát triển như Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan... (Ảnh: Bộ VHTTDL)

Không phủ nhận lợi ích của mạng xã hội và Internet khi chúng mang lại nhiều giá trị tích cực, cho phép người dùng tìm kiếm thông tin, thể hiện bản thân và trải nghiệm cuộc sống; giao lưu, gắn kết cộng đồng... đem lại hiệu quả cho nền kinh tế, thúc đẩy các lĩnh vực khác của đời sống xã hội. Internet và mạng xã hội như "người bạn đồng hành" của giới trẻ.

Tuy vậy, hiện nay, Internet và mạng xã hội cũng gây ra không ít hệ lụy. Người dùng có thể bị xâm phạm đời tư, bị lừa đảo, chiếm đoạt tài sản và nhiều nguy cơ khác. Nếu chủ quan, đơn giản có thể dẫn tới vô tình hoặc cố ý tán phát những thông tin xấu, độc, gây hại cho cộng đồng, xã hội, thậm chí tiếp tay cho các đối tượng chống phá Đảng, Nhà nước mà chúng ta cần cẩn trọng…

Ngoài ra, môi trường mạng đang bị vẩn đục bởi các hành vi giao tiếp, ứng xử thiếu văn hóa hoặc lợi dụng các diễn đàn công khai để đả kích, nói xấu, bôi nhọ lẫn nhau. Không thiếu những lời nói tục, chửi thề, những phát ngôn gây sốc, những hành động trả thù bằng video clip, những lời bình luận miệt thị hay "ném đá”" tập thể, đặc biệt là đưa thông tin sai sự thật, gây hoang mang dư luận ngày càng gia tăng.

Theo thống kê của Cục Viễn thông -
Bộ TT&TT, năm 2020, Việt Nam là 1 trong top 20 nước có số người sử dụng (NSD) Internet cao nhất thế giới, tỷ lệ NSD Internet theo thống kê của Tổng cục Thống kê năm 2019 là đạt 68,7%, trong khi đó trung bình của thế giới là 51,4%. Hiện tỷ lệ này chỉ thấp hơn các nước phát triển (86,7%), nhưng cao hơn các nước đang phát triển (44,4%) và vượt qua nhiều nước châu Á – Thái Bình Dương (44,5%).

Cùng với đó, các thế lực thù địch, phản động trong và ngoài nước đã lợi dụng phát tán trên mạng nhiều thông tin sai sự thật, xuyên tạc tình hình dịch bệnh và công tác chỉ đạo, điều hành của Chính phủ và các bộ, ngành, địa phương trong nỗ lực phòng, chống dịch.

Không ít các biểu hiện lệch lạc về tư tưởng, đạo đức, văn hóa truyền thống trên mạng đã đến mức đáng báo động. Cần sớm có biện pháp giáo dục, chấn chỉnh kịp thời, các thiết chế, chế tài ngăn chặn bởi nếu không thì rất có thể những hiện tượng đó sẽ tiếp tục lan rộng và phát triển thành những hành vi nguy hiểm cho xã hội, làm mất đi hình ảnh đẹp về đất nước, con người, văn hóa Việt Nam trên trường quốc tế.

Cần sự chung tay của toàn xã hội

Từ sự xuống cấp trong văn hóa mạng của một bộ phận xã hội hiện nay, nhất là văn hóa ứng xử, đòi hỏi sự chung tay của cả hệ thống chính trị, các tổ chức xã hội, của mỗi người dân, nhằm hướng tới xây dựng môi trường văn hóa mạng thực sự lành mạnh.

Văn hóa mạng trước hết đòi hỏi cách đối nhân xử thế tương ứng như cuộc sống đời thực, trong tất cả các mối quan hệ, với người thân trong gia đình, hàng xóm, láng giềng, thầy cô, bạn bè, đồng nghiệp, với những người khác trên không gian mạng. Mỗi cá nhân cần coi trọng việc nâng cao ý thức, rèn luyện hành vi đạo đức, xây dựng cho mình thái độ tôn trọng người khác, biết quan tâm, lắng nghe, cảm thông, chia sẻ.

Để tạo dựng môi trường văn hóa lành mạnh trên không gian mạng, cùng với quá trình "chống", chúng ta phải tích cực "xây". Rất cần khuyến khích các văn nghệ sĩ lưu hành rộng rãi trên mạng các tác phẩm văn hóa, nghệ thuật có giá trị cao, có sức lan tỏa, hướng con người tới Chân - Thiện - Mỹ.

Việc xây dựng môi trường văn hóa trên không gian mạng cần được quan tâm. (Ảnh: Internet)

Những lời nhận xét, bình luận phải khách quan, chân thành và tế nhị, tỏ thái độ, cảm xúc phù hợp. Có trách nhiệm với lời nói, hành vi của mình; tìm hiểu kỹ các nguồn thông tin để kiểm chứng, không đưa ra những nhận xét, bình luận vội vàng, không đúng hoặc ác ý. Có ý thức giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, sự trong sáng của tiếng Việt khi giao tiếp trên mạng.

Cần tăng cường bảo mật thông tin cá nhân của mỗi người, giữ bí mật mật khẩu, đặt chế độ xem phù hợp; nghiên cứu sử dụng phần mềm lọc, ngăn chặn thông tin xấu, độc; tham khảo các chuyên gia tư vấn cách sử dụng mạng an toàn. Phối hợp chặt chẽ với bộ phận chăm sóc khách hàng sử dụng dịch vụ, với cơ quan công an để ngăn chặn những hành vi vi phạm, xử lý các tình huống rủi ro phát sinh.

Các cấp, các ngành cần tích cực tuyên truyền, phổ biến Luật An ninh mạng, giúp mỗi người hiểu rõ ý nghĩa, giá trị, nội dung, quyền lợi, nghĩa vụ, trách nhiệm và những hành vi bị cấm liên quan đến văn hóa khi tham gia hoạt động trên môi trường mạng; đặc biệt là những hành vi xúc phạm danh dự, uy tín, nhân phẩm người khác; thông tin bịa đặt, sai sự thật; hoạt động mại dâm, tệ nạn xã hội, phá hoại thuần phong, mỹ tục của dân tộc, đạo đức xã hội, sức khỏe cộng đồng.

Các cơ quan chức năng cần sớm ban hành Bộ quy tắc ứng xử trên không gian mạng. Cùng với đó, cần đưa ra các quy tắc chung như tôn trọng, trách nhiệm, lành mạnh và an toàn; các quy tắc riêng đối với người dùng theo các mức độ: Nên/không nên, được/không được. Chẳng hạn, người dùng mạng là cán bộ, viên chức nhà nước không được ứng xử trái với các chuẩn mực đạo đức, nên lên tiếng ủng hộ, chia sẻ thông tin tích cực, không được phát ngôn gây thù hận, kích động bạo lực...

Tính đến tháng 01/2021, dân số Việt Nam đạt mốc 97,8 triệu dân. Trong đó, có khoảng 68,17 triệu người đang sử dụng Internet (chiếm 70,3% dân số) thông qua các nền tảng, ứng dụng khác nhau, với thời lượng trung bình là 6 giờ 47 phút. Đây được xem là khoảng thời gian tương đối lớn được sử dụng trong 1 ngày.

Đồng thời, phối hợp chặt chẽ giữa tổ chức, cơ quan, nhà trường và gia đình trong xây dựng văn hóa mạng; thực hiện Đề án "Xây dựng văn hóa ứng xử trong trường học giai đoạn 2019-2025"; tăng cường giáo dục, xây dựng văn hóa ứng xử văn minh, lịch sự, bồi dưỡng các kỹ năng ứng phó với các tình huống trên mạng.

Cán bộ, đảng viên, thầy cô giáo, các bậc phụ huynh phải mẫu mực về văn hóa, có biện pháp quản lý chặt chẽ khi con em tham gia mạng xã hội; có những lời khuyên hữu ích và có những tác động điều chỉnh khi cần thiết. Cơ quan chuyên trách tích cực tìm kiếm những thông tin sai sự thật, xúc phạm người khác…, gửi tới nhà cung cấp dịch vụ người dùng đăng tải và yêu cầu gỡ bỏ.

Để có thể xây dựng một môi trường văn hóa lành mạnh trên không gian mạng Internet ở Việt Nam hiện nay rất cần có sự phối hợp chặt chẽ, đồng bộ giữa các bộ, ngành, tổ chức xã hội liên quan, sự quan tâm sát sao của các gia đình và nhà trường, sự nâng cao ý thức tự giác của mỗi người dân là mục tiêu, động lực, đột phá phát triển kinh tế - xã hội./.