Hòa Bình là 1 trong 10 tỉnh có người dân tộc thiểu số (DTTS) chiếm tỷ lệ cao trên cả nước với gần 74,43% (tập trung các dân tộc Mường, Thái, Tày, Dao, Mông), sống trải dài ở 145/151 xã, phường, thị trấn. Trong đó, 59 xã khu vực III thuộc diện đặc biệt khó khăn (ĐBKK), 12 xã khu vực II, 74 xã khu vực I và 86 thôn, xóm ĐBKK thuộc các xã khu vực II, khu vực I.
Đồng bào DTTS sinh sống chủ yếu ở vùng núi cao, địa hình chia cắt, khí hậu khắc nghiệt, kết cấu hạ tầng còn nhiều thiếu thốn, đây là vùng "lõi nghèo" của cả nước cũng như trên địa bàn tỉnh.
Do xuất phát điểm thấp nên hạ tầng kinh tế - xã hội của đồng bào DTTS ở khu vực thôn, xã đặc biệt khó khăn còn nhiều hạn chế, kinh tế chủ yếu vẫn dựa vào sản xuất nông - lâm nghiệp, đời sống của nhân dân chưa thực sự đảm bảo, điều kiện và cơ hội tiếp cận các dịch vụ xã hội thấp; vẫn tồn tại hủ tục lạc hậu như: tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống.
Trong những năm qua, Hòa Bình đã tích cực triển khai Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021-2030 (Chương trình) nhằm khai thác tiềm năng, lợi thế của các địa phương trong tỉnh, chủ động đổi mới sáng tạo, đẩy mạnh phát triển kinh tế, đảm bảo an sinh xã hội, giảm nghèo bền vững; thu hẹp dần khoảng cách về mức sống, thu nhập của vùng đồng bào DTTS và miền núi so với bình quân chung của cả nước.
8/33 xã tại Hòa Bình đã thoát khỏi diện đặc biệt khó khăn
Theo báo cáo của UBND tỉnh Hòa Bình tại Hội nghị sơ kết 3 năm (2021 - 2023) đánh giá kết quả 9 tháng đầu năm 2023 thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS&MN giai đoạn 2021 – 2025, vừa tổ chức vào tháng 10/2023 cho biết, đến hiện tại Chương trình đã triển khai thực hiện 10 dự án và 16 tiểu dự án, 36 nội dung đầu tư khác nhau được tích hợp từ nhiều chính sách dân tộc. Các dự án và tiểu dự án đã phát huy hiệu quả tích cực, góp phần nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho đồng bào DTTS.
Tính đến tháng 9/2023 tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư đạt 32,29%; nguồn vốn sự nghiệp đạt 13,52%. Đến nay toàn tỉnh có 8/33 xã thoát khỏi diện ĐBKK, đồng thời được công nhận đạt chuẩn nông thôn mới.
Mục tiêu 3 tháng cuối năm 2023, các cấp, ngành từ tỉnh đến cơ sở tiếp tục tổ chức quán triệt sâu sắc quan điểm của Đảng đối với vùng đồng bào DTTS và miền núi. Xác định tổ chức triển khai có hiệu quả Chương trình địa bàn tỉnh là nhiệm vụ của cả hệ thống chính trị, là nhiệm vụ thường xuyên, liên tục, là tiêu chí để đánh giá chất lượng của tổ chức cơ sở đảng và đảng viên.
Bên cạnh đó, tại hội nghị, các đại biểu cũng tập trung thảo luận và đề xuất những giải pháp nhằm tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc trong triển khai Chương trình như: Hằng năm bố trí nguồn vốn ngân sách địa phương đối ứng để thực hiện Chương trình theo quy định, đảm bảo nguồn lực hoàn thành các mục tiêu của Chương trình trên địa bàn; bố trí nguồn ngân sách đối với dự án đặc thù thực hiện Dự án phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc Mông hai xã Hang Kia và Pà Cò, huyện Mai Châu đã được phê duyệt tại Quyết định số 2552/QĐ-UBND ngày 04/11/2021 của UBND tỉnh,…
Tập trung đẩy nhanh tỷ lệ giải ngân các nguồn vốn; điều chỉnh kế hoạch nguồn vốn; triển khai các dự án quy hoạch, sắp xếp, bố trí ổn định dân cư; nâng cao hiệu quả các mô hình phát triển sản xuất.
Mục tiêu đến năm 2025: Thu nhập bình quân người DTTS tăng trên 2 lần so với năm 2020
Nhằm thực hiện hiệu quả Chương trình, năm 2021, Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Hòa Bình đã ban hành Nghị quyết số 03-NQ/TU về lãnh đạo phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021 – 2030 trên địa bàn tỉnh Hòa Bình.
Theo đó, mục tiêu cụ thể đến năm 2025 là phấn đấu tăng thu nhập bình quân của người DTTS trên 2 lần so với năm 2020; tỷ lệ hộ nghèo trong đồng bào DTTS bình quân mỗi năm giảm 2,5% - 3%, trong đó các xã đặc biệt khó khăn bình quân mỗi năm giảm từ 4 - 4,5%.
Nhờ sự vào cuộc tích cực từ các cấp, ngành tới cơ sở, các lĩnh vực đời sống xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi trên địa bàn tỉnh Hòa Bình ngày một khởi sắc và có những chuyển biến tích cực.
 |
Sản phẩm Cao Xạ đen của huyện Yên Thủy phục vụ thị trường trong nước và xuất khẩu. Ảnh: Cổng TTĐT Hòa Bình |
Về kinh tế, toàn tỉnh có 586 doanh nhân, chủ hợp tác xã (HTX), hộ gia đình sản xuất, kinh doanh giỏi do người DTTS làm chủ. Các doanh nghiệp, HTX đã trở thành cầu nối hiệu quả, đưa sản phẩm ra thị trường, nâng cao giá trị sản phẩm nông nghiệp và tạo việc làm cho lao động vùng DTTS.
Phải kể đến như mô hình HTX của thanh niên Trịnh Thị Thanh Hòa, dân tộc Tày (Đà Bắc) trồng nấm ăn, nấm dược liệu, trồng ngô ngọt cắt khúc đóng lon, trồng và sản xuất các sản phẩm từ cây Sachi... đã đạt nhiều giải thưởng quan trọng trong sáng tạo khởi nghiệp.
Hay mô hình "Nuôi ong lấy mật” của Chi hội phụ nữ xóm Rậm, xã Mỹ Thành (Lạc Sơn) với 50 tổ ong mật, hằng năm thu được khoảng 500 lít mật, trị giá 96 triệu đồng, góp phần vào phát triển kinh tế hộ gia đình trong xóm.
Về công tác giáo dục dân tộc, trong những năm qua, công tác giáo dục dân tộc tiếp tục được quan tâm, hệ thống các trường dân tộc nội trú, trường dân tộc bán trú được mở rộng về quy mô, nâng cấp về cơ sở vật chất. Từ đẩy mạnh các phong trào thi đua "Dạy tốt, học tốt”, nhiều tập thể, cá nhân đã đóng góp quan trọng nâng cao dân trí, phát triển nguồn nhân lực, bồi dưỡng nhân tài.
Nổi bật như: Tập thể Trường Phổ thông Dân tộc nội trú THPT tỉnh, tập thể Trường Phổ thông Dân tộc bán trú Tiểu học và THCS Lạc Sỹ, huyện Yên Thủy, đạt nhiều thành tích cao trong công tác đào tạo và ứng dụng nhiều mô hình hiệu quả, góp phần bồi dưỡng học sinh phát triển toàn diện… Hiện nay, toàn tỉnh có 14.986 cán bộ, công chức, viên chức, lực lượng lao động chất lượng cao là đồng bào DTTS.
 |
| Hình ảnh một số sản phẩm để bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số tại Huyện Đà Bắc gắn với phát triển du lịch. Ảnh: Cổng TTĐT Hòa Bình |
Về văn hoá, các giá trị văn hóa truyền thống được gìn giữ và phát huy là nhờ vai trò gìn giữ của các nghệ nhân. Đến năm 2022, toàn tỉnh có 18 nghệ nhân được Nhà nước phong tặng danh hiệu "Nghệ nhân ưu tú” trong các lĩnh vực di sản văn hóa DTTS, trong đó là người DTTS có 17 nghệ nhân, chiếm 94%.
Toàn tỉnh có 1.482 đội văn nghệ quần chúng tại thôn, xóm, tổ dân phố với hàng chục nghìn diễn viên, nghệ nhân không chuyên. Họ chính là những hạt nhân nòng cốt tại cơ sở góp phần bảo tồn, giữ gìn để mạch nguồn văn hoá mãi chảy về sau.
Đặc biệt, trong lĩnh vực an ninh quốc phòng, những già làng, trưởng bản, người có uy tín trong cộng đồng đã đóng vai trò là cánh tay nối dài tuyên truyền, vận động người dân chấp hành tốt chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, giữ gìn an ninh trật tự ở cơ sở.
Tỉnh Hòa Bình có trên 9.000 trưởng bản, cán bộ cốt cán ở cơ sở, trong đó gần 7.000 người là người DTTS, trên 95% trưởng bản, cán bộ cốt cán ở cơ sở trên địa bàn tỉnh biết tiếng DTTS.
