Cơ sở hạ tầng chưa đáp ứng được yêu cầu

Tình trạng ùn ứ tại cửa khẩu đã diễn ra hơn 1 tháng nay và vẫn chưa có biện pháp giải quyết dứt điểm. Chính phủ và các bộ ngành đang đẩy mạnh đàm phán và tìm những giải pháp cho tình trạng này.

Mới đây, tại Hội nghị tổng kết năm 2021 của Tổng cục Hải quan, ông Nguyễn Hữu Vượng, Phó cục trưởng Hải quan Lạng Sơn đã kiến nghị việc chở hàng qua biên giới bằng đường sắt như một giải pháp tức thời.

Tuy nhiên, tại cuộc họp Bộ Giao thông Vận tải ngày 29/12, do Bộ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Văn Thể chủ trì, ông Đặng Sỹ Mạnh, Tổng giám đốc Tổng công ty Đường sắt Việt Nam (VNR) cho biết, hạ tầng kho, bãi, đường bộ vào ga tại các ga trên tuyến đường sắt Bắc – Nam đều đã xuống cấp.

Hơn thế nữa, do không có thiết bị bốc xếp container, cũng như năng lực vận chuyển hàng hóa hạn chế đã khiến cho tuyến vận chuyển đường sắt không mấy thu hút đối với các xe container chờ hàng từ Nam ra, và cũng khó để xuất hàng qua Trung Quốc bằng đường sắt.

Toàn cảnh buổi họp. Ảnh: www.mt.gov.vn

Một vấn đề khác đó là hàng hóa xuất khẩu được vận chuyển bằng đường sắt đều là xuất khẩu theo hình thức chính ngạch, những hàng hóa xuất khẩu theo hình thức tiểu ngạch không được vận chuyển bằng tuyến đường này. Ông Mạnh cho biết các mặt hàng chủ yếu được vận chuyển bằng đường sắt là quặng, lưu huỳnh, DAP, hóa chất, hàng điện tử, dệt may, linh phụ kiện, hàng tiêu dùng...

Phát triển xuất khẩu qua tuyến đường sắt

Năm 2021 có thể coi là điểm sáng của ngành vận tải đường sắt với khối lượng vận tải hàng hóa liên vận quốc tế tăng 34% chỉ tiêu so với cùng kỳ. Trong đó, hàng hóa qua ga Đồng Đăng (Lạng Sơn) tăng 82%. Đặc biệt, trong quý IV, hàng hóa xuất nhập khẩu qua đường sắt tăng mạnh so với cùng kỳ, ga Đồng Đăng tăng 117% lượt toa xe qua lại.

Bên cạnh đó, việc thiết lập tuyến đường sắt đi thẳng từ Việt Nam sang châu Âu đã đưa sản lượng vận chuyển container liên vận quốc tế qua đường sắt tăng hơn 100% so với cùng kỳ năm ngoái. Đồng thời, ngành cũng đã mở thêm được các đoàn tàu chuyên tuyến container đến các tỉnh, thành phố của Trung Quốc.

Tuy nhiên, hiện nay đã xuất hiện tình trạng ùn tắc tại các ga cửa khẩu và các ga nội địa ở cả hai nước do lượng hàng hóa tăng trưởng mạnh liên tục qua các năm. Hiện có hơn 600 toa xe Trung Quốc đang chờ để sang Việt Nam. Các ga khu vực xung quanh Hà Nội đều đã quá tải do năng lực bãi hàng hiện không đáp ứng được nhu cầu.

Để tháo gỡ các khó khăn này, Tổng công ty Đường sắt Việt Nam đề xuất các giải pháp như khẩn trương chuẩn bị hạ tầng, tăng năng lực xếp dỡ bãi hàng tại các ga như: Kép, Đông Anh, Yên Viên để nâng năng lực sức chứa hàng hóa, container nhằm giải tỏa ách tắc cho các ga Đồng Đăng, Lào Cai.

VNR cũng kiến nghị Bộ Giao thông Vận tải báo cáo Chính phủ để làm việc với phía Trung Quốc, cho phép hoạt động kiểm dịch tại ga Bằng Tường, để tiếp nhận hàng nông sản, hoa quả từ Việt Nam sang bằng đường sắt. Cùng với đó, kiến nghị Tổng cục Hải quan bố trí nhân viên, thời gian làm thêm để giải quyết thủ tục cho hàng hóa xuất nhập khẩu bằng đường sắt.

Đoàn tàu đầu tiên chờ container từ Việt Nam đi thẳng châu Âu, xuất phát tại ga Yên Viên, Hà Nội. Ảnh: báo Bắc Giang

Cần kết nối hạ tầng đường sắt với Lào, Trung Quốc

Theo Bộ trưởng Bộ Giao thông Vận tải Nguyễn Văn Thể, hiện các cửa khẩu đường bộ đang ách tắc, trong khi hàng hóa qua các ga đường sắt biên giới vẫn thông suốt cho thấy thuận lợi của vận tải đường sắt. Không chỉ hàng qua lại biên giới, hàng đi châu Âu bằng đường sắt thời gian cũng ngắn hơn đường biển, chi phí thấp hơn 50%.

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể cho rằng, cần nhanh chóng tháo gỡ khó khăn, tạo điều kiện thuận lợi cho vận chuyển bằng đường sắt, thúc đẩy vận tải hàng hóa từ phía Nam, cũng như hàng xuất đi châu Âu bằng đường sắt. Đây được xác định là cơ hội phát triển của ngành vận tải đường sắt, hướng tới việc chấm dứt tình trạng lỗ kéo dài như trước đây.

“Phải tìm giải pháp tháo gỡ khó khăn, thúc đẩy vận tải hàng hóa từ phía Nam, cũng như hàng xuất đi châu Âu bằng đường sắt. Đây là cơ hội, là hướng ra cho vận tải đường sắt, không thể kéo dài lỗ mỗi năm vài trăm tỉ như năm 2021. Phải khẩn trương tạo điều kiện thuận lợi để Tổng công ty Đường sắt Việt Nam đổi mới, phát triển bền vững”

Bộ trưởng Bộ Giao thông Vận tải Nguyễn Văn Thể

Từ những yêu cầu đó, Bộ trưởng GTVT yêu cầu VNR rà soát, xác định trong số 289 ga hiện hữu, những ga còn quỹ đất hoặc có thể mở rộng, nâng cấp kho bãi thành điểm tập kết hàng hóa bằng đường bộ, từ đó vận chuyển bằng tàu và đề xuất cơ chế đầu tư. Đồng thời, VNR cần nghiên cứu mở ga mới trên các tuyến gần các khu công nghiệp, không vướng về giải phóng mặt bằng để làm ga tập kết, trung chuyển hàng hóa... nhằm tạo thuận lợi hơn về kết nối đường bộ.

Bộ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Văn Thể yêu cầu VNR và các đơn vị liên quan khẩn trương đề xuất giải pháp cụ thể tháo gỡ khó khăn, tạo đà cho vận tải hàng hóa bằng đường sắt phát huy lợi thế an toàn, giá rẻ và hạn chế tối đa tình trạng ùn tắc.

VNR sẽ đề xuất cơ chế đầu tư, có thể Tổng công ty tự đầu tư 100%, hoặc liên doanh kêu gọi vốn, và chọn 1 đến 2 điểm làm mẫu, thí điểm. Cần mạnh dạn đề xuất và đầu tư đồng bộ để đẩy mạnh khai thác vận tải hàng hóa.

Đối với vận tải đường sắt đi châu Âu, Bộ trưởng GTVT yêu cầu VNR lên kế hoạch và đề xuất các ga có thể mở mới ga liên vận quốc tế và cần đầu tư những gì để chuyển hàng container, hàng từ phía Nam ra bằng tàu khổ 1.000mm sang tàu khổ 1.435mm.

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể cũng lưu ý các đơn vị nghiên cứu thúc đẩy kết nối hạ tầng đường sắt với Lào, Trung Quốc, nhất là đường sắt kết nối Lào với tuyến đường sắt Bắc - Nam hiện có để đẩy mạnh khai thác hàng quá cảnh từ nước này sang. Theo Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể, điều này góp phần giải tỏa ách tắc vận tải cửa khẩu đường bộ, nhất là các cửa khẩu đường bộ khu vực phía Bắc.

Chính phủ đã yêu cầu các bộ ngành và các địa phương có cửa khẩu biên giới làm việc, hội đàm với phía Trung Quốc để tạo thuận lợi cho thông quan hàng, nhất là hàng nhập khẩu phục vụ sản xuất trong nước và các xe hàng, container hiện bị ùn ứ - Bộ trưởng Bô GTVT nhấn mạnh.