Câu chuyện về hệ thống chống bó cứng phanh (ABS) không chỉ dừng lại ở khía cạnh công nghệ, mà gắn liền với yêu cầu xây dựng cơ sở dữ liệu và bằng chứng thực tiễn nhằm đánh giá mức độ phù hợp của giải pháp này đối với giao thông xe hai bánh tại Việt Nam.
Trong bối cảnh tai nạn giao thông đường bộ vẫn là thách thức lớn, đặc biệt khi xe mô tô, xe gắn máy chiếm tỷ trọng áp đảo trong lưu thông và liên quan đến phần lớn các vụ tai nạn nghiêm trọng, nhu cầu tìm kiếm các giải pháp kỹ thuật nhằm giảm thiểu rủi ro đang được đặt ra ngày càng rõ nét hơn.
Dù trong khoảng mười năm qua, Việt Nam đã ghi nhận những kết quả tích cực khi số ca tử vong do tai nạn giao thông giảm từ hơn 11.000 xuống còn khoảng 8.000 ca mỗi năm, thực tế cho thấy dư địa cải thiện an toàn, nhất là với xe hai bánh, vẫn còn rất lớn.
Trên bình diện quốc tế, ABS đã được chứng minh là một trong những giải pháp kỹ thuật giúp giảm nguy cơ tai nạn nghiêm trọng, đặc biệt trong các tình huống phanh khẩn cấp.
Nghiên cứu của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), Văn phòng khu vực Đông Nam Á (2020), cho thấy hệ thống này giúp người điều khiển duy trì khả năng kiểm soát phương tiện, hạn chế hiện tượng khóa bánh và trượt ngã – những nguyên nhân phổ biến dẫn tới tai nạn nặng đối với xe máy.
Tại Việt Nam, việc xem xét ABS được tiếp cận theo hướng thận trọng, dựa trên bằng chứng. Chiến lược Quốc gia về bảo đảm trật tự, an toàn giao thông đường bộ giai đoạn 2021–2030 (ban hành tháng 12/2020), cùng Kế hoạch hành động của Bộ Giao thông Vận tải công bố tháng 3/2021, đã ghi nhận ABS là một trong những giải pháp kỹ thuật cần được nghiên cứu và từng bước triển khai. Đồng thời đặt mục tiêu xem xét ban hành quy định liên quan đến ABS và/hoặc hệ thống phanh kết hợp (CBS).
 |
| Ông Lê Tiên Phong (người thứ hai từ trái sang), Giám đốc quốc gia AIP Foundation tại Việt Nam giải đáp thắc mắc của những người tham dự về các nghiên cứu kỹ thuật liên quan đến hệ thống chống bó cứng phanh ABS. Ảnh: Ngọc Linh |
Trao đổi với Mekong ASEAN, ông Lê Tiên Phong, Giám đốc quốc gia AIP Foundation tại Việt Nam, cho biết việc xem xét quy chuẩn bắt buộc đối với ABS cho xe máy hiện nay không đơn thuần là theo xu hướng công nghệ, mà xuất phát từ yêu cầu cải thiện an toàn giao thông dựa trên bằng chứng.
“Việc xem xét quy chuẩn bắt buộc về ABS cho xe máy tại thời điểm này xuất phát từ nhu cầu cải thiện an toàn giao thông dựa trên bằng chứng, trong bối cảnh xe mô tô, xe gắn máy vẫn chiếm tỷ trọng lớn và liên quan đến phần lớn các ca tai nạn nghiêm trọng tại Việt Nam”, ông Lê Tiên Phong nhấn mạnh.
Theo ông, dù các nghiên cứu quốc tế đã khẳng định hiệu quả của ABS, Việt Nam vẫn cần tăng cường nghiên cứu và thu thập bằng chứng thực tiễn trong nước. “Việt Nam hiện đang trong giai đoạn tăng cường nghiên cứu và thu thập bằng chứng thực tiễn tại Việt Nam để đánh giá mức độ phù hợp, hiệu quả và tác động của ABS trong điều kiện giao thông, hạ tầng và hành vi người sử dụng đặc thù”, ông Phong nói.
Cách tiếp cận này, theo đại diện AIP Foundation, phù hợp với tinh thần của Chiến lược quốc gia giai đoạn 2021–2030, trong đó ABS được xác định là giải pháp kỹ thuật cần được nghiên cứu kỹ lưỡng trước khi triển khai trên diện rộng, thay vì áp dụng cơ học các mô hình quốc tế.
Từ góc độ nghiên cứu an toàn giao thông, AIP Foundation cho rằng rào cản lớn nhất hiện nay không nằm ở công nghệ, khi hệ thống ABS đã tương đối hoàn thiện và được ứng dụng phổ biến tại nhiều quốc gia.
Thách thức cốt lõi là làm thế nào để có đủ bằng chứng thực tiễn tại Việt Nam nhằm hỗ trợ quá trình đánh giá và hoàn thiện khung chính sách, trong bối cảnh điều kiện giao thông, hạ tầng và hành vi người tham gia giao thông có nhiều đặc thù.
Do đó, trọng tâm hiện nay được đặt vào việc đầu tư cho nghiên cứu, thử nghiệm và nâng cao nhận thức cộng đồng, tạo nền tảng dữ liệu vững chắc cho các quyết định trong tương lai liên quan đến tiêu chuẩn an toàn đối với xe hai bánh.
Trong các nghiên cứu hiện nay, ABS được tiếp cận từ góc độ an toàn khi phanh khẩn cấp, thay vì phân biệt theo loại động cơ. Theo AIP Foundation, cả xe máy sử dụng động cơ xăng và xe máy điện đều có thể đạt tốc độ cao và đối mặt với rủi ro tương tự trong các tình huống phanh gấp, đặc biệt trong môi trường giao thông hỗn hợp tại Việt Nam.
Vì vậy, việc đánh giá hiệu quả của ABS cần dựa trên bằng chứng về rủi ro và hành vi người lái, áp dụng một cách bình đẳng cho các loại xe hai bánh.
Trong bối cảnh đó, các hoạt động nghiên cứu và mô phỏng kỹ thuật được xem là một phần trong nỗ lực cung cấp dữ liệu và minh chứng trực quan.
 |
| Sự kiện mô phỏng công nghệ chống bó cứng phanh dành cho xe máy (M-ABS) diễn ra tại trung tâm thương mại AEON Mall Hà Đông, Hà Nội ngày 12/12/2025. Ảnh: Ngọc Linh |
Ngày 12/12 vừa qua, tổ chức AIP Foundation, với sự hỗ trợ của tổ chức Global Health Advocacy Incubator (GHAI) đã tổ chức thành công sự kiện mô phỏng công nghệ chống bó cứng phanh dành cho xe máy (M-ABS) tại trung tâm thương mại AEON Mall Hà Đông, Hà Nội.
Sự kiện nằm trong khuôn khổ Dự án Nghiên cứu và truyền thông nâng cao nhận thức hệ thống chống bó cứng phanh dành cho xe máy (M-ABS) nhằm hỗ trợ việc xây dựng Bộ Quy chuẩn bắt buộc về M-ABS tại Việt Nam, do Tổ chức AIP Foundation phối hợp triển khai cùng Học Viện Chiến lược và Bồi dưỡng Cán bộ Xây dựng (ACST).
Dự án được thực hiện với mục tiêu nâng cao nhận thức cộng đồng, tăng cường sự tham gia của các bên liên quan, nhằm thúc đẩy chính sách dựa trên cơ sở nghiên cứu về hiệu quả của hệ thống ABS dành cho xe máy trong việc giảm thiểu rủi ro về tai nạn giao thông đường bộ tại Việt Nam.
Sự kiện mô phỏng đã mang đến cho các nhà hoạch định chính sách, đại diện các cơ quan quản lý nhà nước thuộc Nhóm Chuyên gia Cố Vấn, truyền thông và công chúng cơ hội được trải nghiệm, quan sát trực tiếp cách hệ thống ABS vận hành nhằm duy trì tính ổn định và khả năng kiểm soát trong những tình huống phanh khẩn cấp.
Trong phiên mô phỏng, các chuyên gia kỹ thuật đã minh họa trực quan điểm khác biệt về khả năng phanh giữa xe máy có trang bị và không có trang bị hệ thống ABS, làm nổi bật hiệu quả của công nghệ này trong việc ngăn bánh xe bị khóa cứng khi phanh gấp, từ đó giúp người lái giữ được khả năng điều khiển phương tiện và hạn chế tình trạng trượt bánh nguy hiểm gây ra tai nạn giao thông.
 |
 |
| Hệ thống chống bó cứng phanh ABS được lắp vào bánh trước mô hình xe máy ở khu vực trưng bày của Bosch Tech Tour 2025 Hà Nội, tại Trung tâm thương mại AEON Mall Hà Đông, Hà Nội. Ảnh: Ngọc Linh |
Nhìn chung, hệ thống chống bó cứng phanh dành cho xe máy (M-ABS) hoạt động bằng cách ngăn bánh xe bị khóa cứng trong những tình huống phanh gấp hoặc phanh mạnh/gắt. Khi người điều khiển phương tiện phanh đột ngột, đặc biệt trong trường hợp khẩn cấp, thiết bị ABS sẽ liên tục theo dõi tốc độ bánh xe và tự động điều chỉnh lực phanh để bánh xe vẫn tiếp tục quay.
Điều này giúp duy trì độ bám đường, cho phép người lái giữ thăng bằng, tránh chướng ngại vật và dừng xe an toàn hơn. Trên thực tế, công nghệ này cải thiện đáng kể sự ổn định và khả năng kiểm soát xe, giảm nguy cơ trượt ngã và các vụ tai nạn nghiêm trọng.
