Ngân hàng số thay đổi thói quen giao dịch

Lan Anh (29 tuổi), một chuyên viên marketing tại Hà Nội, chợt nhận ra đã lâu rồi cô không còn phải ghé vào quầy giao dịch ngân hàng. Thanh toán tiền điện, chuyển khoản, mở sổ tiết kiệm hay thậm chí đăng ký khoản vay - tất cả đều có thể thực hiện ngay trên ứng dụng ngân hàng số chỉ với vài thao tác đơn giản.

Không chỉ riêng Lan Anh, ngày càng nhiều khách hàng đang dần quen với sự tiện lợi của giao dịch trực tuyến, thay thế hoàn toàn thói quen đến ngân hàng như trước đây. Trung Kiên (20 tuổi) là một ví dụ khác. Khi còn học cấp 3, cậu đã được nhân viên của một ngân hàng số hướng dẫn mở tài khoản trực tuyến. Kể từ đó đến nay, mọi nhu cầu thanh toán của Kiên đều được thực hiện gọn gàng trên ứng dụng ngân hàng, mà không một lần phải bước chân vào quầy giao dịch.

Sự thay đổi này đánh dấu một bước tiến lớn của ngành ngân hàng, khi khách hàng ngày càng cởi mở và tin tưởng vào giao dịch trực tuyến, thúc đẩy xu hướng số hóa mạnh mẽ hơn trong tương lai.

Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu rõ về việc sử dụng ngân hàng số cũng như những tiện ích mà ngân hàng số mang lại. Trong hệ sinh thái ngân hàng hiện đại, hai khái niệm thường được nhắc đến là "Ngân hàng điện tử" (Digital Banking) và "Ngân hàng thuần số" (Digital Bank). Dù có chung mục tiêu số hóa, nhưng bản chất hoạt động của hai mô hình này lại có sự khác biệt rõ rệt.

Digital Banking là quá trình số hóa các dịch vụ của một ngân hàng truyền thống, giúp khách hàng thực hiện giao dịch trực tuyến thay vì đến chi nhánh. Đây là bước chuyển đổi tất yếu của các ngân hàng truyền thống để nâng cao trải nghiệm người dùng. Còn Digital Bank là một ngân hàng được xây dựng và vận hành hoàn toàn trên nền tảng số, không có chi nhánh vật lý, mọi dịch vụ đều được thực hiện trực tuyến.

Về mặt pháp lý, Digital Banking vẫn nằm trong mô hình hoạt động của các ngân hàng truyền thống. Trong khi đó, Digital Bank có thể tồn tại dưới hai hình thức: ngân hàng độc lập hoặc một nhánh số trực thuộc ngân hàng truyền thống.

Ở Việt Nam, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) chưa có quy định cấp phép riêng cho ngân hàng thuần số. Vì vậy, các ngân hàng theo mô hình này vẫn phải hoạt động dưới giấy phép của một ngân hàng truyền thống hoặc hợp tác với một ngân hàng mẹ. Điều này dẫn đến thực tế rằng nhiều ngân hàng thuần số thực chất vẫn thuộc hệ thống của ngân hàng truyền thống, khiến khách hàng khó phân biệt rõ giữa Digital Banking (ngân hàng điện tử) và Digital Bank (ngân hàng thuần số).

Ngân hàng "bên trong" ngân hàng

VPBank là một trong những ngân hàng tiên phong tại Việt Nam trong việc thử nghiệm mô hình "ngân hàng bên trong ngân hàng". Hành trình của VPBank với ngân hàng số bắt đầu từ tháng 5/2016, khi ngân hàng này hợp tác với Global Online Financial Solution để ra mắt Timo.

Khi đó, Timo tự định vị là ngân hàng thuần số đầu tiên tại Việt Nam, vận hành chủ yếu trên nền tảng di động với rất ít điểm giao dịch vật lý - được gọi là Hangout, nhằm hỗ trợ khách hàng khi cần thiết. Đây là mô hình hoàn toàn mới mẻ, mở ra một cách tiếp cận dịch vụ tài chính linh hoạt, không phụ thuộc vào chi nhánh truyền thống.

Năm 2020, Timo kết thúc hợp tác với VPBank và chuyển sang hoạt động dưới sự bảo trợ của Bản Việt (BVBank). Đến tháng 11/2024, Timo đã thu hút được khoảng 800.000 khách hàng.

Timo là ngân hàng số đầu tiên tại Việt Nam, hiện tại được đảm bảo và đồng phát triển bởi Ngân hàng TMCP Bản Việt (BVBank). Ảnh: Thu Trang/Mekong ASEAN

Không dừng lại ở Timo, VPBank tiếp tục theo đuổi các dự án ngân hàng số khác. Năm 2018, ngân hàng này giới thiệu ứng dụng YOLO, kết hợp dịch vụ tài chính với các tiện ích phong cách sống dành cho giới trẻ. Một trong những điểm nhấn của YOLO là thẻ ảo Mastercard cùng các sản phẩm tiết kiệm thông minh.

Cũng trong năm đó, VPBank ra mắt VPBank Dream - nền tảng ngân hàng số được phát triển nội bộ, nhằm hướng đến nhóm khách hàng có nhu cầu tiết kiệm và đầu tư linh hoạt. Đến đầu năm 2022, VPBank tiếp tục thử nghiệm Übank, tập trung vào tính năng vay tín dụng từ xa. Tuy nhiên, cả YOLO, Dream và Übank đều đã ngừng hoạt động sau một thời gian triển khai.

Hiện tại, trong hệ sinh thái VPBank, Cake là ngân hàng số duy nhất còn duy trì hoạt động. Ra mắt vào đầu năm 2021, Cake là sản phẩm hợp tác chiến lược giữa VPBank và Công ty TNHH BeFinancial - một công ty thành viên của Be Group. Theo số liệu công bố cuối năm 2024, Cake đã thu hút khoảng 5 triệu người dùng.

Bên cạnh VPBank, một số ngân hàng khác cũng tích cực tham gia vào đường đua ngân hàng số tại Việt Nam. TNEX, trực thuộc MSB, là một trong những cái tên đáng chú ý khi tập trung phục vụ thế hệ GenZ. Sau một năm hoạt động kể từ khi ra mắt vào cuối năm 2020, TNEX đã đạt mốc một triệu người dùng.

Một đối thủ khác là Liobank, sản phẩm hợp tác giữa Ngân hàng Phương Đông (OCB) và startup Fintech Farm của Anh. Được giới thiệu vào năm 2023, Liobank tập trung phát triển các sản phẩm thẻ tín dụng và tận dụng thế mạnh công nghệ từ Fintech Farm để tối ưu trải nghiệm khách hàng.

Nhóm ngân hàng 0 đồng gia nhập cuộc đua

Gần đây, loạt ngân hàng thương mại bị kiểm soát đặc biệt đã lần lượt đổi tên và định hướng phát triển theo mô hình ngân hàng số. Trong đó, DongA Bank trở thành Vikki Bank, OceanBank đổi thành MBV, còn CBBank nay mang tên VCBNeo.

Những sự thay đổi này không chỉ đơn thuần là một cuộc "thay áo" mà còn thể hiện chiến lược tái cấu trúc sâu rộng, hướng đến mô hình ngân hàng số nhằm tối ưu hóa hoạt động và bắt kịp xu hướng thị trường.

Chia sẻ với Mekong ASEAN, PGS.TS Đinh Trọng Thịnh - chuyên gia kinh tế cho biết, chuyển đổi số và số hóa nền kinh tế không còn là lựa chọn mà đã trở thành xu hướng tất yếu, không chỉ trong hiện tại mà còn trong tương lai. Đối với các ngân hàng thương mại, phát triển ngân hàng số không đơn thuần là một xu hướng mà là yêu cầu cấp thiết, khi phần lớn hệ thống đều đang đẩy mạnh quá trình số hóa nhằm tối ưu hóa vận hành và nâng cao năng lực cạnh tranh.

Theo ông Thịnh, việc chuyển đổi sang mô hình ngân hàng số mang lại nhiều lợi ích rõ rệt, từ việc cắt giảm chi phí nhân sự, vận hành đến giảm sự phụ thuộc vào mạng lưới chi nhánh vật lý. Thay vì đầu tư nhiều vào mở rộng điểm giao dịch, ngân hàng số giúp tiếp cận khách hàng nhanh hơn, mở rộng dịch vụ linh hoạt hơn và nâng cao hiệu suất hoạt động.

Với những lợi thế này, các ngân hàng bị kiểm soát đặc biệt có thể tận dụng cơ hội để tái cấu trúc, xây dựng lại hệ thống trên nền tảng công nghệ hiện đại.

Chuyên gia kinh tế Đinh Trọng Thịnh.

Hướng đi khác của GPBank

Tuy nhiên, trong danh sách các ngân hàng bị kiểm soát đặc biệt, GPBank vẫn là cái tên duy nhất chưa đổi tên và chưa công bố chiến lược số hóa, đặt ra nhiều câu hỏi về định hướng tương lai của ngân hàng này.

Trong khi Vikki Bank, MBV và VCBNeo đều được chuyển giao cho các ngân hàng mẹ có nền tảng công nghệ mạnh như HDBank, MB và Vietcombank, thì GPBank được chuyển giao cho VPBank nhưng vẫn chưa có dấu hiệu tham gia vào cuộc đua ngân hàng số.

Theo chuyên gia Đinh Trọng Thịnh, lý do cho sự khác biệt này có thể xuất phát từ nhiều yếu tố, một là chiến lược tái cấu trúc khác biệt, khi các ngân hàng như VCBNeo hay MBV đang tận dụng lợi thế từ ngân hàng mẹ để đẩy nhanh quá trình số hóa. Ngược lại, GPBank có thể đang đi theo hướng tái cấu trúc truyền thống, tập trung vào việc ổn định hoạt động trước khi bước vào quá trình chuyển đổi số.

Sự khác biệt về nền tảng công nghệ khiến các ngân hàng số thành công thường xuất phát từ một hệ sinh thái tài chính - công nghệ vững chắc. VPBank tuy là ngân hàng tiên phong trong việc phát triển các sản phẩm ngân hàng số như Timo, Cake, nhưng GPBank trước đây chưa có nền tảng công nghệ mạnh mẽ, điều này khiến quá trình chuyển đổi có thể gặp khó khăn hơn.

Bên cạnh đó, mặc dù đã được chuyển giao cho VPBank, nhưng GPBank vẫn chưa có tuyên bố chính thức về chiến lược phát triển trong tương lai. Điều này có thể phản ánh sự thận trọng của VPBank trong việc quyết định số phận của GPBank, thay vì vội vàng đưa ngân hàng này vào cuộc đua số hóa, ông Thịnh cho biết.

GPBank tiếp tục hoạt động dưới hình thức ngân hàng trách nhiệm hữu hạn một thành viên do VPBank sở hữu 100% vốn điều lệ. Ảnh: Thu Trang/Mekong ASEAN

Chia sẻ tại hội nghị nhà đầu tư ngày 18/2 vừa qua, bà Lưu Thị Thảo - Phó Tổng giám đốc Thường trực VPBank chia sẻ rằng việc tiếp nhận GPBank sẽ không tác động đáng kể đến tình hình tài chính của VPBank.

Theo quy định mới của Luật Các tổ chức tín dụng, GPBank không phải hợp nhất báo cáo tài chính vào VPBank, do đó không ảnh hưởng đến các chỉ số an toàn vốn. Tuy nhiên, khi áp dụng theo chuẩn mực kế toán quốc tế (IFRS), VPBank sẽ có những điều chỉnh phù hợp nhằm đảm bảo tính minh bạch tài chính.

Đại diện VPBank cũng cho biết, trước mắt ngân hàng tập trung vào việc giảm lỗ, củng cố bộ máy điều hành và nâng cao năng lực quản trị tại GPBank. Sau khi GPBank đạt trạng thái tài chính ổn định, ngân hàng sẽ xem xét phương án tăng vốn, thúc đẩy tăng trưởng và mở rộng hoạt động. Các quyết định quan trọng liên quan đến quá trình tái cấu trúc sẽ được trình lên Đại hội đồng cổ đông để thông qua.

"Trong vòng 2-3 tháng tới, ngân hàng sẽ hoàn thiện chiến lược phát triển cho GPBank, hướng tới mục tiêu đến năm 2025 đưa các chỉ tiêu tài chính của ngân hàng này về mức ổn định," bà Thảo cho biết.