Ngân hàng Nhà nước (NHNN) vừa có quyết định giảm một loạt lãi suất điều hành và áp dụng từ thứ hai, ngày 3/4/2023. Theo đó, NHNN quyết định giảm lãi suất tái cấp vốn từ 6% xuống 5,5%, giảm lãi suất tối đa áp dụng đối với tiền gửi không kỳ hạn và có kỳ hạn dưới 1 tháng giảm từ mức 1,0%/năm xuống 0,5%/năm; lãi suất tối đa áp dụng đối với tiền gửi có kỳ hạn từ 1 tháng đến dưới 6 tháng từ 6,0%/ năm xuống 5,5%/năm, giảm 0,5%/năm trần lãi suất cho vay ngắn hạn VND đối với lĩnh vực ưu tiên, giảm 0,3%/năm lãi suất đối với tiền gửi bằng VND tại NHNN (Kho bạc Nhà nước, Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam, Ngân hàng Phát triển Việt Nam, Ngân hàng Chính sách xã hội, Quỹ tín dụng nhân dân, Tổ chức tài chính vi mô).

Đây là động thái được đưa ra ngay sau khi Phó Thống đốc NHNN Đào Minh Tú đề cập về giảm lãi suất trong một tọa đàm tổ chức vào ngày 30/3: "Chỉ đạo điều hành của Chính phủ, của NHNN với việc giảm lãi suất chính là thông điệp gửi đến doanh nghiệp rằng chúng tôi đã và đang giảm lãi suất. Quan điểm của NHNN lúc này là phải tiếp tục giảm lãi suất hỗ trợ nền kinh tế. NHNN đã điều hành các ngân hàng thương mại tiết giảm mọi chi phí để giảm lãi suất, sắp tới dự kiến sẽ vận động các ngân hàng thương mại giảm tiếp, giảm nhiều hay ít còn tùy theo năng lực tài chính của từng ngân hàng".

Chính sách mạnh tay, kịp thời

Trao đổi với Mekong ASEAN về quyết định giảm lãi suất của NHNN, TS. Lê Xuân Nghĩa, thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách tài chính - tiền tệ quốc gia đánh giá, đây là lần điều chỉnh giảm thứ 2 trong vòng chưa đầy một tháng, minh chứng rõ cho sự mạnh tay và kịp thời từ phía nhà điều hành chính sách. Trong bối cảnh nền kinh tế và doanh nghiệp đang gặp nhiều khó khăn, NHNN đã phát đi thông điệp khá rõ ràng về linh hoạt chính sách tiền tệ theo hướng nới lỏng hơn.

Trước đó vào ngày 15/3 cơ quan điều hành tiền tệ cũng thông báo giảm 1%/năm các loại lãi suất điều hành, nhưng không bao gồm trần lãi suất huy động và lãi suất tái cấp vốn.

Phân tích rõ hơn về cơ sở giảm lãi suất trong bối cảnh kinh tế hiện tại, TS. Lê xuân Nghĩa nhìn nhận, lạm phát thế giới đang có xu hướng giảm, đặc biệt tại khu vực châu Âu và Mỹ. Chỉ số USD Index (DXY), đo lường biến động đồng bạc xanh với 6 đồng tiền chủ chốt đứng ở mức 102,51, dự báo sẽ về mức 98.

Theo TS. Lê Xuân Nghĩa, áp lực lạm phát từ bên ngoài cùng sức ép tỷ giá không còn là vấn đề quá đáng lo ngại, tạo điều kiện thuận lợi cho NHNN nới lỏng chính sách tiền tệ vốn đã bị thắt chặt từ một năm qua.

Trong khi đó, GDP trong nước quý 1/2023 chỉ đạt 3,32%, mức tăng tương đối thấp so với nhiều năm, trong khi lạm phát tăng 4,18%, gần chạm mức chỉ tiêu đề ra của Quốc hội trong năm nay. Điều này cho thấy nền kinh tế đang bị tác động của các chính sách thắt chặt tiền tệ thời gian qua.

Chưa kể, số liệu NHNN công bố cho thấy, tính đến ngày 28/3/2023 tín dụng toàn nền kinh tế tăng 2,06% so với cuối năm 2022, chứng tỏ sức hấp thụ vốn của nền kinh tế vẫn đang còn yếu. Việc tiếp tục điều chỉnh giảm các mức lãi suất điều hành là giải pháp linh hoạt, phù hợp với điều kiện thị trường để thực hiện mục tiêu phục hồi tăng trưởng kinh tế của Quốc hội và Chính phủ, góp phần tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp, nền kinh tế.

Tuy nhiên, cũng theo TS. Lê Xuân Nghĩa, với mức giảm lãi suất đồng loạt 0,5%, đặc biệt là với lãi suất tái cấp vốn cũng giảm 0,5% mới chỉ là đợt giảm lãi suất bước đầu, khi năm 2022 NHNN đã tăng lãi suất tái cấp vốn lên 2% và dần dần sẽ phải tính toán để "trả lại" mức lãi suất như trước.

TS. Lê Xuân Nghĩa nhấn mạnh, doanh nghiệp Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức cùng một lúc. Nếu như với một số doanh nghiệp xuất khẩu như dệt may, da giày, đồ gỗ, điều quan trọng nhất với họ là đơn hàng. Trái lại, với các doanh nghiệp sản xuất trong nước, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ, rất quan tâm đến lãi suất và điều kiện tiếp cận vốn.

"Theo đó, ngoài việc giảm lãi suất, NHNN nên chỉ đạo ngân hàng thương mại rà soát lại toàn bộ thủ tục, điều kiện tín dụng, tăng khả năng tiếp cận vốn của doanh nghiệp. Nhất là trong bối cảnh các kênh dẫn vốn khác của nền kinh tế như TPDN, bất động sản, chứng khoán đang khó khăn", TS. Lê Xuân Nghĩa khuyến nghị.

Song song với câu chuyện giảm lãi suất, chuyên gia này cũng lưu ý không chủ quan với lạm phát. Như đã phân tích ở trên, lạm phát vẫn ở mức sát với mục tiêu 4,5% ngay trong quý 1/2023, trong khi lạm phát toàn cầu được dự báo tiếp tục duy trì ở mức cao, các ngân hàng trung ương lớn tiếp tục tiến trình thắt chặt chính sách tiền tệ, điều chỉnh tăng và neo giữ lãi suất ở mức cao.

Theo đó, NHNN cần tiếp tục theo dõi sát diễn biến tiền tệ trong nước, quốc tế, dự báo lạm phát và lãi suất thị trường để có phản ứng chính sách kịp thời, TS. Lê Xuân Nghĩa khuyến nghị.

Độ trễ của chính sách đến tăng trưởng kinh tế

Với động thái mới của NHNN, theo TS. Lê Xuân Nghĩa tác động của chính sách giảm lãi suất đến tăng trưởng nền kinh tế luôn có độ trễ. Bởi lẽ, dù lãi suất điều hành hạ thấp tác động kéo theo mặt bằng lãi suất cho vay dần hạ nhiệt, song cũng vẫn sẽ duy trì mặt bằng cao tương đối và ít có khả năng quay trở lại thời kỳ vốn rẻ.

Song, đi cùng với quyết định mạnh tay giảm lãi suất, NHNN cho biết cũng đang xem xét triển khai giãn, hoãn nợ cho doanh nghiệp và sẽ công bố phương án cụ thể trong vòng 1-2 ngày tới.

Đồng thời, đại diện cơ quan quản lý cho biết cũng sẽ sớm ban hành văn bản chính thức triển khai gói tín dụng 120.000 tỷ đồng dành cho chủ đầu tư và người mua nhà các dự án nhà ở xã hội, nhà ở công nhân, dự án cải tạo, xây dựng lại chung cư cũ vay.

Với hàng loạt giải pháp đồng bộ trên, nếu được triển khai nhanh chóng, sát sao, sẽ có tác động tích cực tới triển vọng nền kinh tế nói chung.