Tại Diễn đàn “Cơ chế thử nghiệm phát triển kinh tế tuần hoàn tại Việt Nam” ngày 12/6, ông Nguyễn Anh Dương, Trưởng Ban nghiên cứu tổng hợp (CIEM) nhìn nhận, phần lớn doanh nghiệp Việt Nam đều nhận định áp dụng kinh tế tuần hoàn không khó, nhưng vẫn còn nhiều dè dặt do hạn chế về vốn, kiến thức và cơ chế, chính sách đủ an toàn.
Các cơ chế, chính sách có thể trong 5-10 năm nữa sẽ đạt độ hoàn thiện và đồng bộ hoàn toàn. “Nhưng doanh nghiệp không thể chờ 5-10 năm nữa mới chuyển đổi mô hình sản xuất, cơ hội sẽ lỡ đi. Từ nghiên cứu bài học kinh nghiệm các nước đã thành công, chúng tôi nhận thấy cần tư duy mở trong quản lý để không làm mất đi tính kinh tế trong quá trình chuyển đổi”, ông Dương nhấn mạnh.
Theo Trưởng Ban nghiên cứu của CIEM, tư duy mở hướng mạnh mẽ tới khía cạnh “kinh tế” trong kinh tế tuần hoàn có ý nghĩa rất quan trọng. Từ đó, có cách tiếp cận kinh tế tuần hoàn một cách tổng thể nhất, với hệ thống khung khổ pháp lý hoàn chỉnh, để đạt được một hệ thống chính sách hoàn thiện.
Trong cơ chế thử nghiệm, CIEM đề xuất tiến hành trên 4 nhóm ngành: Nông lâm nghiệp, công nghiệp, vật liệu xây dựng và năng lượng. “Điều quan trọng nhất là các ngành cần vượt qua khỏi tư duy truyền thống, tránh tình trạng ngành nào chỉ quan tâm đến việc của ngành đó. Mô hình kinh tế tuần hoàn không thể tách rời từng thành phần, mà cần sự kết hợp trong cả nền kinh tế”, ông Dương nói.
Xác định chính sách hỗ trợ doanh nghiệp tham gia thực hiện dự án kinh tế tuần hoàn là rất cần thiết, CIEM đề xuất 6 nhóm chính sách thử nghiệm: Chính sách khu công nghiệp - khu kinh tế, chính sách phân loại xanh, chính sách tư vấn công nghệ - chuyển giao công nghệ, chính sách tín dụng xanh - trái phiếu xanh, chính sách đào tạo lao động và chính sách đất đai.
Tư duy mở trong phương thức cấp vốn xanh
Đồng tình với nghiên cứu của CIEM về tầm quan trọng của tư duy mở, ông Võ Trí Thành, Viện trưởng Viện Chiến lược thương hiệu và cạnh tranh cho rằng, bài học kinh nghiệm đặt ra là cần sớm có sandbox thử nghiệm cho cơ chế huy động vốn trong kinh tế tuần hoàn.
 |
Ông Võ Trí Thành, Viện trưởng Viện Chiến lược thương hiệu và cạnh tranh tham luận tại diễn đàn. |
Ông Thành nhìn nhận, các phương thức cấp vốn truyền thống sẽ không còn nhiều phù hợp trong bối cảnh mới.
Chuyển động tài chính xanh của Việt Nam thời gian qua đã đạt một số tín hiệu tích cực. Từ năm 2021, Việt Nam tham gia các tiêu chuẩn trái phiếu xanh, bền vững ASEAN. Tín dụng xanh từ 2017 – 2022 tăng 22%/năm, dư nợ được đánh giá rủi ro có tính đến ESG chiếm gần 20% dư nợ nền kinh tế.
Các tập đoàn kinh tế lớn của Việt Nam bắt đầu phát hành trái phiếu doanh nghiệp bền vững tại thị trường quốc tế như: Vinpearl – Vingroup, BIM Land, EVNFinance.
Tuy nhiên, theo Viện trưởng Viện Chiến lược thương hiệu và cạnh tranh, những con số này vẫn ở mức sơ khai, nhìn nhận về tài chính xanh còn mờ nhạt. Trong khi đây là yếu tố quan trọng, cần có cơ chế rõ ràng hơn và an toàn trong luật, chính sách.
Do đó, theo ông Võ Trí Thành, Việt Nam cần đẩy nhanh hoàn thiện cơ chế, chính sách, kể cả sandbox cho các mô hình kinh doanh mới, thúc đẩy phát triển thị trường trái phiếu xanh, cổ phiếu xanh và tín dụng xanh.
Xây dựng tiêu chí, tiêu chuẩn chứng khoán xanh, tín dụng xanh để các chủ thể nhất quán áp dụng. Phát triển, hoàn thiện sàn giao dịch tín chỉ carbon, các sản phẩm giao dịch, thành viên thị trường và môi giới giao dịch, đối tượng giao dịch.
Ông Thành cũng cho rằng, cần xem xét thành lập ngân hàng đầu tư xanh như ở một số quốc gia hay hình thành quỹ tài chính - tín dụng xanh để cấp vốn xanh cho các dự án quan trọng.
Kinh nghiệm của Chính phủ Đức
Tại diễn đàn, ông Dennis Quennet, Giám đốc Chương trình cải cách kinh tế xanh, Tổ chức phát triển quốc tế Đức (GIZ) bày tỏ tán thành với các đề xuất của CIEM và đưa ra 3 khuyến nghị từ kinh nghiệm của nước này.
Thứ nhất, ông Dennis Quennet cho rằng, thời gian thử nghiệm cần đủ nhiều để chuyển từ nền kinh tế tuyến tính sang kinh tế tuần hoàn. Thái độ của doanh nghiệp trong giai đoạn này sẽ chia 2 loại, hoặc sẵn sàng hoặc chần chừ triển khai.
"Vì vậy khi cơ chế thị trường áp dụng cần quan tâm đến cả 2 đối tượng để đảm bảo độ sẵn sàng cho các doanh nghiệp. Do đó, cần xác định rõ lợi ích, thách thức cho toàn bộ nhóm doanh nghiệp”.
Thứ hai, gắn cơ chế thử nghiệm với những trọng tâm bằng việc xác định tính khả thi nhân rộng cơ chế thử nghiệm. Khi thử nghiệm không chỉ thúc đẩy việc triển khai mà còn rút ra bài học kinh nghiệm cho việc nhân rộng tới các doanh nghiệp, hướng tới toàn bộ nền kinh tế.
Thứ ba, chuyên gia GIZ cho rằng, tài chính kinh tế tuần hoàn là yếu tố quan trọng. GIZ đã phối hợp với các đối tác Việt Nam xây dựng cơ chế phân loại xanh, tài chính xanh.
“Từ kinh nghiệm của Chính phủ Đức, chúng tôi đã áp dụng các ưu đãi thuế đối với doanh nghiệp áp dụng mô hình kinh tế tuần hoàn và ngược lại tăng thuế đối với những doanh nghiệp không đi đúng đúng hướng. Cá nhân tôi thấy rằng nếu có thể áp dụng ưu đãi thuế đối với những doanh nghiệp kinh doanh là cách tốt nhất khuyến khích họ”, ông Dennis Quennet khuyến nghị.
