Lễ hội Tịch điền Đọi Sơn năm 2024 diễn ra từ ngày 14-16/2 (tức ngày 5-7 tháng Giêng), với nhiều hoạt động như lễ rước nước, sái tịnh, lễ cầu an, hội thi vẽ và trang trí trâu, thể thao, trò chơi dân gian, biểu diễn nghệ thuật. Lễ cày Tịch điền bắt đầu từ sáng ngày 16/2 (tức mùng 7 tháng Giêng).
Nghi lễ chính thức bắt đầu với bài văn trình của các vị bô lão xã Tiên Sơn tưởng nhớ công ơn vua Lê Đại Hành - người vừa có công đánh Tống, bình Chiêm vừa chăm lo mở mang sản xuất nông nghiệp, thủy lợi mang lại cuộc sống ấm no cho nhân dân, ôn lại điển tích nhà vua cày ruộng dưới chân núi Đọi được những hũ vàng, hũ bạc làm nên những thửa ruộng Kim Ngân điền, đồng thời báo cáo những thành tích của tỉnh Hà Nam đạt được trong năm vừa qua và cầu mong các thần linh bảo trợ cho một năm mưa thuận gió hòa, nhân khang vật thịnh, mùa màng bội thu.
Sau nghi lễ dâng hương lên đàn tế Thần Nông, linh vị vua Lê Đại Hành và các vị phúc thần, một vị bô lão của xã đã thực hiện nghi lễ nhập linh khí quân vương bước xuống đi những sá cày đầu tiên mở hội Tịch điền, sau đó các vị đại biểu, lãnh đạo tỉnh đi những sá cày tiếp theo trên cánh đồng Kim Ngân điền mở đầu cho một năm sản xuất mới.
 |
| Chủ tịch UBND tỉnh Hà Nam Trương Quốc Huy thực hiện nghi lễ cày Tịch điền. Ảnh: Đài PTTH tỉnh Hà Nam. |
Theo lãnh đạo thị xã Duy Tiên, tại Lễ hội Tịch điền Đọi Sơn năm nay, sau khi nghi thức cày Tịch điền của các vị đại biểu kết thúc, lần đầu tiên nhân dân và du khách thập phương sẽ có cơ hội tham gia hội thi cày do địa phương tổ chức.
Trong không gian lễ hội, Ban tổ chức cũng bố trí nhiều gian hàng phục vụ nhân dân và du khách tham quan, mua sắm các mặt hàng nông sản, sản phẩm công nghiệp nông thôn và OCOP của Hà Nam, tham gia nhiều trò chơi dân gian truyền thống như: đánh đu, bịt mắt bắt dê, đi cầu khỉ, bịt mắt đập niêu, kéo co…; thi làm bánh giầy của các dòng họ làng Đọi Tam, tổ chức giải vật Tịch điền thị xã Duy Tiên mở rộng năm 2024, giải bóng chuyền, cờ tướng…
Lễ hội Tịch điền Đọi Sơn là ngày hội xuống đồng lớn nhất vùng đồng bằng Bắc Bộ, là Di sản văn hóa phi vật thể cấp Quốc gia, được tổ chức hàng năm. Lễ hội này được phục dựng và tổ chức từ năm 2009 đến nay, bắt nguồn từ điển tích trọng nông của vua Lê Đại Hành - vị vua đầu tiên nhà Tiền Lê.
Theo sử sách, năm Đinh Hợi (987) mùa xuân, vua bắt đầu cày ruộng Tịch điền ở núi Đọi được một chĩnh nhỏ vàng, lại cày ở núi Bàn Hải được một chĩnh nhỏ bạc, vì thế đặt tên là ruộng Kim Ngân.
Cố giáo sư Trần Quốc Vượng từng viết: Dưới chân núi Đọi, phía Tây vẫn còn cánh đồng Tịch điền rộng gần trăm mẫu và còn di tích vài nền nhà, gọi là Dinh trong, Dinh ngoài, tương truyền là nơi vua Tiền Lê về nghỉ để sau đó đi cày. Từ Hoa Lư, vua đi thuyền theo dòng Hoàng Long, ra ngã ba Gián Khẩu, vào sông Đáy, ngược lên Châu Cầu, rồi theo dòng Châu Giang ngược lên núi Đọi.
Từ nhiều nguồn sử liệu và nghiên cứu dân gian, Viện Văn hóa Nghệ thuật Việt Nam (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) đã xây dựng kịch bản tổng thể lễ hội Tịch điền Đọi Sơn. Từ năm 2009 đến 2023, Lễ hội Tịch điền Đọi Sơn được tổ chức dựa theo kịch bản này nhưng có thay đổi về nghi trình nhập linh khí quân vương do một cụ cao tuổi của vùng Đọi Sơn thực hiện.
