Viện trưởng VKSND Tối cao Lê Minh Trí trả lời chất vấn tại Phiên chất vấn của Ủy ban Thường vụ Quốc hội chiều 20/3. Ảnh: Quochoi

Tham gia chất vấn Viện trưởng VKSND Tối cao vào chiều 20/3, đại biểu Mai Thị Phương Hoa (Nam Định) nêu thực trạng thời gian qua có một số cán bộ trong quá trình thực thi nhiệm vụ, bên cạnh những việc làm có tính đột phá và không có yếu tố vụ lợi thì có những việc làm còn sai sót, thậm chí vi phạm pháp luật.

Đại biểu đề nghị Viện trưởng cho biết quan điểm và các giải pháp để vừa thực hiện tốt nhiệm vụ, không bỏ lọt tội phạm, xử lý nghiêm tội phạm tham nhũng, đồng thời bảo đảm thực hiện đúng chủ trương của Đảng về bảo vệ người dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung.

Trả lời đại biểu, Viện trưởng VKSND Tối cao Lê Minh Trí cho biết, việc chống oan sai, bỏ lọt tội phạm là chủ trương xuyên suốt, nhiệm vụ chính trị quan trọng hàng đầu của ngành kiểm sát. Tuy nhiên, hai yêu cầu này có mâu thuẫn trong thực tế, vì đấu tranh mạnh mẽ không để lọt tội phạm thì dễ dẫn đến oan sai.

Để thực hiện tốt nhiệm vụ trên, thời gian qua, ban cán sự và Viện trưởng VKSND Tối cao đã yêu cầu toàn ngành phải quán triệt nghiêm túc lời dạy của Bác Hồ đối với kiểm sát viên là công minh, chính trực, khách quan, thận trọng, khiêm tốn. Đặc biệt, Viện trưởng đã có một chỉ thị chuyên đề chuyên về chống oan sai, trong đó đưa ra nhiều giải pháp cụ thể.

Trong công tác chuyên môn, nghiệp vụ, Viện trưởng VKSND Tối cao yêu cầu các kiểm sát viên các cấp thực hiện đầy đủ quy trình, thủ tục; làm tốt khâu thụ lý tin báo, tố giác tội phạm để hạn chế oan sai, lọt tội phạm ngay từ đầu.

Kiểm sát viên phải yêu cầu xác minh, điều tra và thu thập chứng cứ theo cả 2 hướng buộc tội và gỡ tội; yêu cầu nắm chắc và áp dụng những nội dung nguyên tắc suy đoán vô tội, đảm bảo quyền bào chữa của người bị buộc tội, trọng chứng hơn trọng cung, án tại hồ sơ và không được suy diễn; chứng cứ đến đâu xử lý đến đó; không hình sự hóa các quan hệ dân sự kinh tế và đảm bảo đúng pháp luật.

Viện trưởng Viện kiểm sát các cấp chịu trách nhiệm nếu để xảy ra trường hợp tòa án tuyên bị cáo không phạm tội hoặc hủy án để điều tra lại; trường hợp phải đình chỉ vì không phạm tội thì kiểm điểm, xem xét trách nhiệm của cá nhân, tập thể lãnh đạo đơn vị và xem xét cả trách nhiệm của Viện kiểm sát cấp trên.

Đại biểu Mai Thị Phương Hoa chất vấn Viện trưởng VKSND Tối cao. Ảnh: Quochoi

“Chấp hành mệnh lệnh cấp trên mà sai thì không kỷ luật”, cần cụ thể bằng luật

Viện trưởng Lê Minh Trí nêu quan điểm ủng hộ chủ trương chống tham nhũng cần xử lý nghiêm người cầm đầu, chủ mưu, gây ra hậu quả đặc biệt nghiêm trọng. Tuy nhiên ông cho biết, thực tiễn các vụ án cho thấy có trường hợp thực hiện mệnh lệnh cấp trên, hoặc cấp trên gợi ý; hoặc bên dưới tham mưu không chính xác, đầy đủ và cấp trên không kiểm soát được công việc nên ra quyết định rủi ro.

“Các trường hợp này chủ động khắc phục hoàn toàn hậu quả, thấy sai đã sửa, hợp tác giúp cơ quan chức năng nhưng đối với việc miễn, giảm, tha đối với luật hiện hành lại đang vướng”, ông Trí nêu thực tế và đề nghị rà soát, sửa các điều luật cụ thể về việc xử lý hình sự các trường hợp đó.

Viện trưởng VKSND Tối cao dẫn chứng vụ Việt Á, được cơ quan điều tra, viện kiểm sát và tòa án cùng bàn bạc, nghiên cứu, đề xuất chủ trương phân hóa các trường hợp cần xử lý, trong đó có vi phạm phải xử lý nghiêm, có vi phạm xử lý đảng, có loại xử lý hành chính. Tuy nhiên đây chỉ là chủ trương với từng vụ án cụ thể, với tính đặc biệt nghiêm trọng, còn tổng thể áp dụng rộng rãi trên toàn quốc thì chưa có.

Viện trưởng Lê Minh Trí cho biết, ông từng kiến nghị với Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng khi ông còn làm Thường trực Ban Bí thư rằng Đảng đã có quy định về việc “chấp hành mệnh lệnh cấp trên mà sai thì không kỷ luật”, nhưng phải cụ thể hóa bằng luật pháp.

"Đây là việc lớn, tôi đề nghị phải đồng bộ, có chủ trương, có chỉ đạo, có phân công nhóm các cơ quan ngành cùng rà soát các điều khoản luật cụ thể để điều chỉnh. Như quy định gây thiệt hại 100 triệu đồng đã bị xử lý hình sự phải xem lại vì mức đó là từ năm 1999, trong tình hình này tôi thấy không phù hợp", ông Trí nói.

Viện trưởng VKSND Tối cao cũng đề xuất tăng chế tài phạt tiền, giảm chế tài phạt tù; đảm bảo vừa xử lý nghiêm những người cầm đầu chiếm đoạt vụ lợi nhưng vẫn nhân văn với người rủi ro. Như Luật Đất đai nhiều bất cập đang sửa, những người làm trong lĩnh vực này đều đối mặt rủi ro lớn.

Đề nghị vấn đề trên phải thành chuyên đề có chủ trương của cấp thẩm quyền, ông Trí nhấn mạnh quan điểm: "Cái nào cần nghiêm thì xử lý nghiêm để răn đe giáo dục, cái nào cần nhân văn thì nhân văn để giữ ổn định phát triển, phát huy được năng lực sáng tạo của cán bộ".