Theo báo cáo của Bộ Kế hoạch và Đầu tư (KH&ĐT), tình hình giải ngân vốn đầu tư nguồn Ngân sách Nhà nước 6 tháng đầu năm 2022, ước thanh toán đến ngày 30/6 là 151.046,65 tỷ đồng, đạt 27,86% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao.
Nếu không tính 24.000 tỷ đồng vốn kế hoạch đầu tư của 3 Chương trình mục tiêu Quốc gia mới được Thủ tướng Chính phủ giao vào cuối tháng 5/2022 thì ước tỷ lệ giải ngân đến hết tháng 6/2022 đạt 29,15% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao đầu năm.
Báo cáo của Bộ KH&ĐT cho thấy, tổng kế hoạch đầu tư vốn Ngân sách Nhà nước năm 2022 được Quốc hội quyết định tại Nghị quyết số 34/2021/QH15 ngày 13/11/2021 về dự toán ngân sách nhà nước năm 2022 và số 40/2021/QH15 ngày 13/11/2021 về phân bổ ngân sách trung ương năm 2022 là 526.105,895 tỷ đồng, trong đó vốn Ngân sách Trung ương là 222.000 tỷ đồng, vốn ngân sách địa phương là 304.105,895 tỷ đồng.
Nếu tính cả 16.000 tỷ đồng vốn Chương trình mục tiêu quốc gia chuyển nguồn từ năm 2021 sang năm 2022, tổng kế hoạch đầu tư vốn Ngân sách Nhà nước năm 2022 là 542.105,895 tỷ đồng.
Về tình hình phân bổ kế hoạch đầu tư vốn Ngân sách Nhà nước năm 2022 của các Bộ, cơ quan Trung ương và địa phương, tính đến ngày 28/6/2022, tổng số vốn các bộ, cơ quan trung ương và địa phương đã có quyết định giao chi tiết cho các dự án đủ thủ tục đầu tư, đủ điều kiện giải ngân trong năm 2022 là 485.924,036 tỷ đồng, đạt 93,8% số vốn Thủ tướng Chính phủ giao đầu năm.
Lý giải về nguyên nhân phân bổ, giải ngân vốn đầu tư công trong 6 tháng đầu năm còn khiêm tốn, Bộ trưởng KH&ĐT Nguyễn Chí Dũng cho rằng, để đánh giá tốc độ giải ngân cần nhìn nhận một cách toàn diện và trong cả một giai đoạn.
Từ thực tế tỷ lệ giải ngân giai đoạn 2017 - 2022, 5 tháng đầu thường đạt khoảng 22 - 26% kế hoạch được Thủ tướng Chính phủ giao, trong đó thấp nhất là năm 2021 đạt 22,12% (102,03 nghìn tỷ đồng), cao nhất là năm 2019 đạt 26,4% (96,89 nghìn tỷ đồng). Tuy nhiên giải ngân cả năm thì có sự biến động mạnh, trong khoảng 76,89% đến 96,47%.
Thời gian này tỷ lệ giải ngân năm 2018 là thấp nhất, đạt 76,89% (303,1 nghìn tỷ đồng), năm 2019 thấp thứ hai đạt 78,83% (325,1 nghìn tỷ đồng) mặc dù chính năm này tỷ lệ giải ngân 5 tháng đạt cao nhất trong giai đoạn 2017 - 2022.
Năm có tỷ lệ giải ngân cao nhất là năm 2020 đạt 96,47% (450,2 nghìn tỷ đồng), là năm cuối kỳ trung hạn giai đoạn 2016 - 2020; năm cao thứ hai là 2021 đạt 95,7% (417,7 nghìn tỷ đồng) năm tiếp tục thực hiện hoàn thành nhiều dự án của giai đoạn 2016-2020 và chuẩn bị đầu tư cho 2021 - 2025.
Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cho rằng, có thể thấy rõ là tỷ lệ giải ngân thường tăng dần vào thời điểm cuối năm và có xu hướng trở thành quy luật.
Bộ trưởng KH&ĐT Nguyễn Chí Dũng
“Đặc thù của giải ngân vốn đầu tư công là vậy, thấp vào những tháng đầu năm và tăng mạnh trong những tháng cuối năm, bởi các nhà thầu cũng cần thời gian để thi công, tích lũy khối lượng đủ để nghiệm thu, thanh toán”.
Vì thế, theo Bộ trưởng, nhận định giải ngân nhanh hay chậm cần xem xét cả đến yếu tố này. Việc giải ngân thấp ở các tháng đầu năm cũng chưa khẳng định được tỷ lệ giải ngân cả năm là sẽ thấp, điển hình là các năm 2020 - 2021 vừa qua.
Thừa nhận con số tổng kết 6 tháng đầu năm về giải ngân vốn đầu tư công là chưa đạt kỳ vọng, người đứng đầu Bộ KH&ĐT cho biết, Thủ tướng Chính phủ đã thành lập 6 Tổ công tác để đi kiểm tra, đốc thúc việc phân bổ, giải ngân vốn đầu tư công tại các bộ ngành, địa phương có tỷ lệ phân bổ, giải ngân vốn còn thấp, đồng thời liên tục có các giải pháp quyết liệt nhằm tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, thúc đẩy giải ngân.
Triển khai dự án mới là điểm yếu cốt lõi của giải ngân vốn đầu tư công chậm
Bên cạnh nguyên nhân mang tính quy luật, Bộ trưởng KH&ĐT Nguyễn Chí Dũng cũng phân tích các lý do khiến giải ngân vốn đầu tư công hiện đang bị chậm.
Trong đó, Bộ trưởng Dũng chỉ ra, giải ngân chậm do nhiều nguyên nhân, có những nguyên nhân mang tính hệ thống, tồn tại trong nhiều năm lại có nguyên nhân do chủ quan, khách quan, do đặc thù của từng năm.
Kế hoạch đầu tư công trung hạn mới được Quốc hội thông qua từ tháng 7/2021, nên thực tế đầu năm nay, chủ yếu là tiếp tục triển khai các dự án chuyển tiếp. Trong khi đó, các dự án mới thì vẫn đang trong quá trình chuẩn bị, làm thủ tục, quá trình này thông thường mất khoảng 6 - 8 tháng, phải tới cuối năm mới có thể giải ngân được.
“Năm 2022 có những nguyên nhân rất đặc thù, như dịch bệnh Covid-19 diễn biến phức tạp, gây khó khăn cho tiến độ thi công dự án. Đầu năm, giá nguyên vật liệu tăng cao khiến nhiều nhà thầu có xu hướng thi công cầm chừng, chờ được điều chỉnh đơn giá. Hơn nữa, năm 2022 tuy là năm thứ hai triển khai thực hiện Kế hoạch đầu tư công trung hạn 2021 - 2025, nhưng thực tế lại là năm đầu tiên”, Bộ trưởng phân tích.
Bên cạnh đó, một nguyên nhân khác được Bộ trưởng KH&ĐT cho rằng điểm yếu cốt lõi dẫn tới giải ngân vốn đầu tư công chậm là việc triển khai dự mới.
Ngoài chuyện chuẩn bị, lựa chọn dự án chưa tốt, vẫn còn tình trạng chọn dự án chưa thực sự cấp thiết, chưa có tầm nhìn trung và dài hạn, trong khi nguồn lực có hạn, thì còn có chuyện các bộ ngành, địa phương chưa chuẩn bị đầu tư từ sớm, từ xa, chưa quan tâm đến việc sử dụng kinh phí của kỳ kế hoạch này để chuẩn bị cho dự án của kỳ kế hoạch sau, không có sự đồng bộ giữa tiến độ chuẩn bị dự án với tiến độ giao kế hoạch chi tiết.
Tiến độ giải ngân vốn đầu tư công phụ thuộc vào các biện pháp căn cơ
Theo Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng, việc thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công là một nhiệm vụ chính trị rất quan trọng, nhất là trong bối cảnh nền kinh tế còn đang khó khăn và chúng ta đang thực thi các giải pháp để phục hồi kinh tế. Xác định rõ điều này, thời gian qua, Chính phủ đã quyết liệt thực thi nhiều giải pháp để thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công.
 |
Chuẩn bị dự án từ sớm, từ xa để đẩy nhanh tiến độ giải ngân vốn đầu tư công. |
Tuy nhiên, để đẩy nhanh tiến độ triển khai các dự án đầu tư công, thì không thể chỉ quan tâm giải quyết trước mắt, mà phải được giải quyết căn cơ, lâu dài, thông qua việc tiếp tục hoàn thiện thể chế, chính sách, thay đổi cách tiếp cận, quản lý, sử dụng nguồn vốn này phù hợp với yêu cầu phát triển.
“Chúng ta cũng không chỉ cần tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc liên quan đến Luật Đầu tư công, mà còn phải quan tâm sửa đổi, bổ sung các quy định pháp luật khác liên quan. Bảo đảm hệ thống pháp luật đồng bộ, rõ ràng, liên tục là điều kiện tiên quyết để thực hiện dự án đầu tư công thuận lợi”, người đứng đầu Bộ KH&ĐT định hướng.
Bên cạnh đó, Bộ trưởng cũng chỉ ra một yếu tố rất quan trọng, đó là phải chuẩn bị dự án từ sớm, từ xa, chuẩn bị dự án thật tốt, nghiên cứu và bổ sung quy định về một số hành động trước được thực hiện trong quá trình chuẩn bị đầu tư, chuẩn bị thực hiện dự án để bảo đảm tính khả thi, tính sẵn sàng, nhất là về mặt bằng, để nếu được phân bổ vốn có thể đưa vào thực hiện, giải ngân sớm.
Liên quan đến vấn đề này, Chính phủ vẫn đang tiếp tục nghiên cứu để báo cáo Quốc hội cho phép tách giải phóng mặt bằng thành một dự án độc lập, được thực hiện với các quy định đặc thù, phù hợp với điều kiện thực tế, tạo thuận lợi hơn cho công tác chuẩn bị, nâng cao tính sẵn sàng và triển khai dự án.
“Cùng với đó, bên cạnh yêu cầu chung là quản lý, sử dụng nguồn vốn đầu tư công hiệu quả, tiết kiệm, không lãng phí, đúng mục tiêu, đối tượng, tuân thủ quy định về nguyên tắc, tiêu chí phân bổ vốn…, thì cũng cần tiếp cận thẳng ngay vào nguyên nhân của những điểm nghẽn đang cản trở, làm chậm tiến độ thực hiện, giải ngân vốn đầu tư công”, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng định hướng thêm.
