Trong phiên chất vấn sáng 6/6 về lĩnh vực lao động, thương binh và xã hội, một số đại biểu Quốc hội đề cập đến vấn đề thu sai bảo hiểm xã hội.
Đại biểu Huỳnh Thị Phúc (Đoàn Bà Rịa - Vũng Tàu) cho biết, nhiều địa phương có tình trạng thu bảo hiểm xã hội bắt buộc đối với các chủ hộ kinh doanh cá thể, trong khi các đối tượng không thuộc đối tượng phải đóng bảo hiểm bắt buộc. Điều này cho thấy cơ quan bảo hiểm xã hội đã không thực hiện đúng với quy định của pháp luật, gây ảnh hưởng trực tiếp đến quyền và lợi ích của các đối tượng liên quan.
Đại biểu Huỳnh Thị Phúc đề nghị Bộ trưởng Lao động Thương binh và Xã hội Đào Ngọc Dung làm rõ có tiêu cực trong thu bảo hiểm xã hội hay không, trách nhiệm thuộc về cơ quan nào và hướng xử lý trong thời gian tới.
Về vấn đề này, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung cho biết, thời gian qua, cơ quan bảo hiểm xã hội có thu sai với một tỷ lệ không nhỏ các chủ hộ kinh doanh cá thể. Đây không phải là đối tượng được quy định đóng bảo hiểm bắt buộc. Việc thu sai này đã diễn ra từ năm 2003 đến năm 2016. Bộ Lao động Thương binh và Xã hội đã phát hiện và chấn chỉnh bảo hiểm xã hội; về cơ bản đã được giải quyết.
“Chúng tôi vừa kết thúc 8 đoàn kiểm tra của Ban Kinh tế Trung ương, của Bộ xung quanh vấn đề này, để chuẩn bị sửa Luật Bảo hiểm xã hội”, Bộ trưởng nói.
Bộ trưởng Dung cho biết, đây là nội dung chưa được quy định trong Luật Bảo hiểm xã hội, do đó cần đánh giá rất cụ thể. Tuy nhiên với quan điểm cá nhân, ông cho rằng cần đặt lợi ích của người lao động, của chủ hộ kinh doanh lên hàng đầu. Cơ quan công quyền làm sai thì phải xin lỗi và xử lý theo quy định.
Về hướng giải quyết, Bộ trưởng cho biết, Bộ đang đề xuất chuyển toàn bộ số hộ kinh doanh này sang bảo hiểm bắt buộc, để đảm bảo quyền lợi cho người lao động. Với trường hợp không có nhu cầu, có thể chuyển sang bảo hiểm tự nguyện. Trường hợp cả người lao động lẫn cơ quan đều không đồng ý thì cần thoái thu, tính lãi bằng tăng trưởng của quỹ bảo hiểm.
Theo tôi tốt nhất cho người lao động là khuyến khích, điều chỉnh chính sách sang bảo hiểm bắt buộc, để đảm bảo khi về già họ có lương hưu và cuộc sống ổn định.
Về trách nhiệm của cơ quan tổ chức, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung khẳng định, việc thu bảo hiểm xã hội bắt buộc đối với hộ kinh doanh cá thể là sai về chủ trương. Trách nhiệm này thuộc về cơ quan tổ chức thực hiện là Bảo hiểm xã hội Việt Nam, đặc biệt là bảo hiểm xã hội của các địa phương.
Bộ trưởng cho biết thêm, phần lớn các vướng mắc đã được các địa phương linh hoạt xử lý với chủ hộ kinh doanh. Nhiều trường hợp đồng ý chuyển sang đóng bảo hiểm tự nguyện, nhiều trường hợp đề nghị thoái thu, có những trường hợp đề nghị chuyển sang bảo hiểm bắt buộc. Có địa phương báo cáo là 62 trường hợp nhưng kiểm tra thực tế chỉ còn 8 trường hợp, như vậy là đã giải quyết về căn bản.
Về việc có tình trạng tiêu cực hay không, Bộ trưởng cho biết chưa phát hiện được tiêu cực nhưng việc thu này là sai về chủ trương nên chắc chắn phải xử lý theo quy định của pháp luật hiện hành.
Đúng về bản chất nhưng vướng về quy định pháp luật
Tham gia trả lời chất vấn về vấn đề thu sai bảo hiểm với vai trò Chủ tịch Quỹ bảo hiểm xã hội, Bộ trưởng Tài chính Hồ Đức Phớc cho biết, thực hiện Nghị định 01 năm 2003, với chủ trương mở rộng độ bao phủ bảo hiểm xã hội, Bảo hiểm xã hội Việt Nam đã có văn bản hướng dẫn cho một số tỉnh về đóng bảo hiểm xã hội. Có 54 tỉnh thu của 4.240 hộ kinh doanh cá thể từ năm 2003 đến năm 2016. Đến năm 2016 thì có chủ trương dừng lại, nhưng có một số hộ vẫn nộp tiếp đến năm 2020.
Bộ trưởng cho rằng, về bản chất và đạo lý thì việc đóng bảo hiểm của hộ kinh doanh cá thể không có gì sai, nhưng vẫn bị vướng về quy định pháp luật. Cụ thể, quy định của pháp luật bảo hiểm xã hội là phải có hợp đồng về giao kết bảo hiểm, nhưng ở đây các chủ hộ kinh doanh không có hợp đồng giao kết mà chỉ có hợp đồng của họ với nhân viên. Những nhân viên của họ được nộp bảo hiểm xã hội bắt buộc nhưng đối với các chủ hộ thì không có hợp đồng với ai cả, nên không được nộp bảo hiểm.
"Về bản chất, những đối tượng này vừa là chủ hộ, vừa là người lao động, vừa có thu nhập nên việc được tham gia bảo hiểm có thể coi là chấp nhận được, nhưng pháp luật lại không quy định nên có thể kết luận là sai đối tượng. Vì vậy Bộ Tài chính đã trao đổi với Bộ Lao động Thương binh và Xã hội là tới đây, khi tiến hành sửa đổi Luật Bảo hiểm xã hội sẽ cho phép chủ hộ kinh doanh được tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc", Bộ trưởng Hồ Đức Phớc cho biết.
