Ngày 18/11, Trung tâm Nghiên cứu – Phát triển – Đào tạo (Analytical R&E Center) chính thức được khai trương tại cơ sở Hoà Lạc của Đại học Quốc gia Hà Nội, với sự tham dự của đại diện Đại sứ quán Nhật Bản, các trường đại học, viện nghiên cứu và doanh nghiệp Việt Nam – Nhật Bản trong lĩnh vực quan trắc môi trường và an toàn thực phẩm.

Trung tâm là một hợp phần trọng yếu của Dự án hợp tác kỹ thuật SATREPS EDFEN sử dụng nguồn vốn ODA không hoàn lại của chính phủ Nhật Bản. Dự án do Trường đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học quốc gia Hà Nội chủ trì, đồng tài trợ bởi Cơ quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JICA) và Cơ quan Khoa học và Công nghệ Nhật Bản (JST).

Mục tiêu của dự án là phát triển công nghệ cao chế tạo thiết bị phân tích nhanh, dễ sử dụng và tăng cường nguồn nhân lực phục vụ kiểm soát an toàn thực phẩm và chất lượng môi trường.

Phát biểu tại lễ khai trương, Ngài Ito Naoki, Đại sứ Đặc mệnh Toàn quyền Nhật Bản tại Việt Nam đánh giá cao ý nghĩa của dự án SATREPS trong việc phát triển công nghệ phân tích hiện đại và đào tạo nhân lực chất lượng cao cho Việt Nam.

Ông cho rằng trung tâm là dự án nổi bật trong chuỗi hợp tác khoa học - công nghệ giữa hai nước, hướng tới mục tiêu đào tạo khoảng 300 chuyên gia trong 5 năm và phát triển năng lực phân tích môi trường, thực phẩm theo tiêu chuẩn quốc tế.

Đại sứ Nhật Bản cũng bày tỏ kỳ vọng mô hình hợp tác giữa các trường đại học: Tokyo, Waseda và Đại học quốc gia Hà Nội cùng các doanh nghiệp Nhật Bản sẽ tạo ra nền tảng bền vững để Việt Nam nâng cao năng lực giám sát chất lượng môi trường, qua đó cải thiện chất lượng cuộc sống của người dân.

Trao đổi với Mekong ASEAN, GS TS Nguyễn Văn Nội, Trường Đại học Khoa học Tự nhiên (Đại học Quốc gia Hà Nội), đại diện phía Việt Nam của dự án cho hay, việc ra mắt trung tâm ngày hôm nay đóng vai trò rất quan trọng trong công tác quan trắc chất lượng môi trường và an toàn thực phẩm.

"Việc ra mắt trung tâm đào tạo, nghiên cứu và phát triển đáp ứng mục tiêu kép. Thứ nhất là giải quyết được vấn đề liên quan đến ô nhiễm môi trường, thông qua việc quan trắc, phân tích, đánh giá chất lượng môi trường, để từ đó đưa ra những cái giải pháp kịp thời để cảnh báo và ngăn chặn tình trạng ô nhiễm.

Thứ hai là vấn đề liên quan đến an toàn thực phẩm. Đây là vấn đề mà Chính phủ Việt Nam và người dân Việt Nam đều quan tâm. Chúng ta có thể biết được chất lượng thực phẩm, phát hiện được độc tố, cũng như là những chất ô nhiễm trong thực phẩm để từ đó đưa ra những cái giải pháp để bảo vệ sức khỏe người dân

Với sự phối kết hợp giữa các nhà khoa học Việt Nam và Nhật Bản, chúng tôi hi vọng trung tâm sẽ góp phần thực hiện hai mục tiêu đó một cách trọn vẹn," ông Nguyễn Văn Nội nói.

GS TS Nguyễn Văn Nội thông tin thêm, hợp phần quan trọng nhất trong dự án hợp tác kỹ thuật SATREPS là phát triển các thiết bị phân tích các thành tố ô nhiễm ở trong môi trường cầm tay, dễ sử dụng, có độ chính xác cao và giá thành thấp.

Từ đó hình thành những sản phẩm mang thương hiệu Việt Nam, và dưới sự phối hợp với các nhà khoa học Nhật Bản, các thiết bị này có thể đạt chất lượng cạnh tranh và hướng tới thương mại hóa.

Bên cạnh đó, cũng theo vị chuyên gia này, dự án hợp tác kỹ thuật này còn tạo cơ hội để các nhà khoa học và giảng viên Việt Nam tiếp cận trình độ nghiên cứu tiên tiến của thế giới; làm việc trực tiếp, thảo luận hàng ngày với các chuyên gia Nhật Bản giúp đội ngũ khoa học trong nước phát huy năng lực, khẳng định trí tuệ và nâng tầm nghiên cứu.

"Hợp tác cũng mở ra điều kiện để sinh viên được tiếp cận, thực hành với trang thiết bị hiện đại, tương đương các phòng thí nghiệm tại Nhật Bản. Đây là nền tảng quan trọng để thế hệ trẻ phát triển thành những nhà khoa học trong tương lai – yếu tố cốt lõi của sự phát triển bền vững," GS TS Nguyễn Văn Nội nói.

Về phía Nhật Bản, GS TS Kazuma Mawatari, Cố vấn trưởng của Dự án SATREPS cho biết, trung tâm là mô hình hợp tác liên kết đa bên giữa các trường đại học, viện nghiên cứu, doanh nghiệp và chính quyền địa phương. Với bối cảnh Việt Nam sở hữu hơn 150 trạm quan trắc nhưng còn nhiều hạn chế về vận hành, dự án tập trung giải quyết các vấn đề kỹ thuật, đào tạo nhân lực và tối ưu hóa dữ liệu để tăng chất lượng giám sát môi trường.

"Trong giai đoạn đầu, trung tâm dự kiến phối hợp với các cơ quan nghiên cứu của Việt Nam để phát triển kỹ thuật và thiết bị mới, nhằm đo và phân tích các chất trong không khí và thực phẩm mà trước đây chưa thể xác định. Các kỹ thuật mới này kỳ vọng sẽ mở rộng đáng kể khả năng giám sát và đánh giá môi trường cũng như bảo đảm an toàn thực phẩm," GS TS Kazuma Mawatari chia sẻ với Mekong ASEAN.

Liên quan đến kế hoạch hợp tác hoặc liên kết với doanh nghiệp để ứng dụng kết quả nghiên cứu vào thực tiễn, GS TS Kazuma Mawatari cho biết, điểm đặc trưng lớn nhất của dự án lần này là sự tham gia của các doanh nghiệp tư nhân ngay từ giai đoạn đầu, như TOA DKK, Horiba và Hiệp hội JAIMA. Sự tham gia này đảm bảo rằng các kết quả nghiên cứu sau khi hoàn thành sẽ được ứng dụng thực tế ngay.

"Bên cạnh đó, Đại học Quốc gia Hà Nội dự kiến thành lập các doanh nghiệp Spin-off (các công ty do các viện nghiên cứu hoặc các trường đại học thành lập), nhằm biến các phát minh khoa học và các kết quả nghiên cứu thành sản phẩm và dịch vụ thương mại, đưa tri thức từ phòng thí nghiệm ra thị trường.

Vị chuyên gia này cũng chia sẻ, trong vòng 1-3 năm tới, dự án kỳ vọng đạt ba kết quả chính liên quan đến: phát triển kỹ thuật phân tích, đào tạo nhân lực và nghiên cứu khoa học dữ liệu.

"Chúng tôi đã mất khoảng 2 năm để xây dựng xong trung tâm này. Đây chính là nền tảng quan trọng nhất. Bước tiếp theo, chúng tôi sẽ phát triển thêm, nghiên cứu về kỹ thuật, con người và khoa học dữ liệu," GS TS Kazuma Mawatari cho biết.