Theo báo cáo của Tổ chức Nông Lương Liên Hợp Quốc (FAO), năm 2021, ước tính trên thế giới có khoảng 1,5 tỷ người sản xuất rừng và trang trại quy mô nhỏ. Đây là lực lượng đang sản xuất khoảng 1/3 lượng lương thực, thực phẩm cho toàn cầu. Để ứng phó với biến đổi khí hậu, nhiều nông hộ nhỏ đang sản xuất ra các sản phẩm khác nhau trên cùng một diện tích canh tác.
Sự đa dạng hóa đó đã giúp giảm bớt tính dễ bị tổn thương của các nông hộ nhỏ trước tác động của các cú sốc liên quan đến khí hậu và thị trường. Theo FAO, nếu được quản lý đúng cách và hỗ trợ tài chính thích đáng, sự đa dạng hóa sản phẩm này có thể góp phần cải thiện chất lượng đất và thúc đẩy dinh dưỡng cho người dân tốt hơn.
Với vai trò này, FAO khẳng định những nông hộ nhỏ chính là những tác nhân thay đổi chính trong việc triển khai các giải pháp chống chịu với biến đổi khí hậu hiện nay. Báo cáo của FAO cũng ví những nông hộ sản xuất rừng và trang trại như các “lính gác chống biến đổi khí hậu” của thế giới.
Do đó, các hỗ trợ tài chính thích đáng hơn dành cho cho những nông hộ nhỏ có thể tạo ra tác động trên quy mô toàn cầu. Đây cũng là nội dung chính được thảo luận tại Hội thảo quốc tế chia sẻ kinh nghiệm giữa các tổ chức sản xuất rừng và trang trại với chủ đề “Hãy bảo vệ tương lai”, diễn ra sáng 22/9 tại Hà Nội. Sự kiện do Chương trình hỗ trợ rừng và trang trại (FFF) và các đối tác của FAO phối hợp với Trung ương hội Nông dân Việt Nam tổ chức.
 |
Ông Ewald Rametsteiner, Phó Trưởng Ban Lâm nghiệp của FAO tại Hội thảo. |
35% lương thực thế giới đến từ các nông hộ nhỏ
Tại hội thảo, khẳng định sự cần thiết trong việc hỗ trợ cho các nông hộ nhỏ, ông Ewald Rametsteiner, Phó Trưởng Ban Lâm nghiệp của FAO cho biết, với sự hỗ trợ phù hợp, các nông hộ nhỏ có thể đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì cảnh quan rừng và nông trại trước tác động của biến đổi khí hậu, đồng thời đảm bảo an ninh lương thực cho thế giới.
Ông viện dẫn số liệu các tổ chức sản xuất rừng và trang trại gồm thành viên là các hộ nông dân nhỏ đang chiếm tới 84% tổng số trang trại trên toàn thế giới, sản xuất ra 35% lương thực cho toàn cầu dù chỉ sử dụng khoảng 12% diện tích đất nông lâm nghiệp của thế giới. Nhưng hiện nay các nông hộ nhỏ này lại đang phải cạnh tranh với hoạt động kinh doanh từ các công ty độc canh trên quy mô công nghiệp.
“Trong khi đang sở hữu hoặc quản lý ít nhất 4,35 tỷ ha cảnh quan rừng và trang trại trên toàn cầu, là những tác nhân chính trong việc phục hồi cảnh quan rừng, nhưng những nông hộ nhỏ lại chỉ nhận được dưới 1,7% tài chính từ các chương trình hỗ trợ chống biến đổi khí hậu”, ông Ewald Rametsteiner chỉ ra vấn đề.
Để khắc phục bất cập này, đối tác của FAO là Chương trình Hỗ trợ Rừng và Trang trại (FFF) đang tìm cách phát triển các mô hình kinh doanh cho nông hộ trồng rừng, nhằm duy trì cảnh quan, thích ứng với khí hậu và cải thiện sinh kế.
Hiện Chương trình FFF thực hiện giai đoạn I với tổng ngân sách 53 triệu USD, hỗ trợ các tổ chức sản xuất rừng và trang trại tại 12 nước, bao gồm Việt Nam. Ông Ewald Rametsteinerhy vọng những chương trình như FFF sẽ giúp hỗ trợ nguồn tài chính nhiều hơn cho các nông hộ nhỏ, cộng đồng địa phương và người dân bản địa, vì kết quả của những hỗ trợ này sẽ tạo ra tính lan tỏa lớn cho mục tiêu chống biến đổi khí hậu trên toàn cầu.
 |
Toàn cảnh hội thảo. |
Việt Nam coi phát triển lâm nghiệp bền vững là hạt nhân của tăng trưởng xanh
Từ năm 2015, Hội Nông dân Việt Nam là đối tác chính thực hiện Chương trình FFF, tiến hành tại 5 tỉnh gồm Yên Bái, Bắc Kạn, Hòa Bình, Sơn La và Thái Nguyên.
Ông Lương Quốc Đoàn, Chủ tịch BCH Trung ương Hội Nông dân Việt Nam cho biết, đây là chương trình có ý nghĩa quan trọng trong bối cảnh gỗ và lâm sản ngày càng chiếm vai trò lớn trong xuất khẩu của Việt Nam, đạt giá trị trên 15,87 tỷ USD trong năm 2021.
Diện tích rừng của Việt Nam hiện có 14,2 triệu ha, chiếm 43% diện tích lãnh thổ và tỷ lệ che phủ rừng đến năm 2021 đạt 42,02%. Số lượng trang trại cũng đang phát triển mạnh và hiệu quả ngày càng cao, với 18.945 trang trại các loại như trồng trọt, chăn nuôi, nuôi trồng thủy sản, lâm nghiệp, tổng hợp...
Với tiềm năng này, theo ông Đoàn, việc phát triển lâm nghiệp và sử dụng đất bền vững là một trong các yếu tố hạt nhân trong chiến lược tăng trưởng xanh của Việt Nam, góp phần thực hiện mục tiêu đưa tổng lượng phát thải khí nhà kính về “0” vào năm 2050, như Việt Nam đã cam kết tại Hội nghị COP26.
“Phát triển kinh tế rừng và trang trại sẽ góp phần thực hiện thắng lợi chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế trong khi vẫn bảo đảm rằng tự nhiên có đủ năng lực cung cấp nguồn lực sản xuất và môi trường sống”.
Ông Đoàn cũng cho biết, Tổ chức Hội Nông dân Việt Nam đã xây dựng mô hình mẫu về “nông nghiệp xanh”, nhân rộng các mô hình tiên tiến và hỗ trợ thực hiện có hiệu quả các mô hình sản xuất nông lâm kết hợp cho các nông hộ. Cùng với đó là tích cực góp ý xây dựng, vận động thực hiện các chương trình, kế hoạch, dự án quốc gia về sử dụng hiệu quả, bền vững tài nguyên đất và nước, phục hồi và phát triển các nguồn vốn tự nhiên.
