Sáng 09/11 tại Hà Nội, Ban Kinh tế Trung ương phối hợp các bộ, ban ngành liên quan khai mạc Diễn đàn cấp cao thường niên và Triển lãm quốc tế lần thứ 3 về công nghiệp 4.0 – Industry 4.0 Summit 2021.
Đây là Diễn đàn cấp cao gắn với triển khai nghiên cứu, xây dựng Đề án “Chủ trương, chính sách công nghiệp hóa, hiện đại hóa đến năm 2030, tầm nhìn 2045” trình Hội nghị Trung ương 6 Khóa XIII. Với chủ đề "Đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước trong kỷ nguyên số", diễn đàn sẽ bao gồm chuỗi 10 hội thảo chuyên đề được tổ chức trong tháng 11, thu hút sự tham gia của nhiều nhà khoa học hàng đầu, các tổ chức quốc tế uy tín, các cơ quan Chính phủ và giới hoạch định chính sách cũng như các công ty hàng đầu Việt Nam.
Được coi là một trong những sự kiện chính sách lớn nhất 2021, dự kiến phiên Diễn đàn cấp cao sẽ được tổ chức tại Hà Nội ngày 6/12/2021 dưới sự chủ trì của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính và Trưởng ban Kinh tế Trung ương Trần Tuấn Anh.
Tìm điểm nghẽn của công nghiệp Việt Nam: Dòng vốn không đi vào khu vực sản xuất
Phát biểu tại Hội thảo chuyên đề 1 với chủ đề “Tư duy và cách tiếp cận công nghiệp hóa, hiện đại hóa” trong khuôn khổ Diễn đàn cấp cao và Triển lãm quốc tế lần thứ 3 về công nghiệp 4.0, Thứ trưởng Bộ Công Thương Đỗ Thắng Hải đã đưa ra nhận định khái quát về hiện trạng ngành công nghiệp Việt Nam.
Ông Hải cho biết trong năm 2020, tỷ trọng ngành công nghiệp chế biến, chế tạo trong GDP đạt 16,7%. Tỷ trọng các ngành công nghiệp công nghệ trung bình và cao chiếm 40% về giá trị gia tăng và kim ngạch xuất khẩu của toàn ngành chế biến chế tạo.
 |
Hiện trạng cơ cấu ngành công nghiệp tại Việt Nam |
Theo Báo cáo cạnh tranh công nghiệp (UNIDO 2020), Việt Nam hiện đứng thứ 38 trong số 152 quốc gia và vùng lãnh thổ được xếp hạng về năng lực cạnh tranh công nghiệp trên toàn cầu với điểm số 0,08 (so với điểm số 0,067 bình quân 152 quốc gia).
Thứ trưởng Đỗ Thắng Hải nhận định quá trình chuyển đổi công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong 3 năm vừa qua diễn ra tương đối chậm chạp, ít thay đổi do nguồn lực, nội lực của các doanh nghiệp còn hạn chế, các chính sách hỗ trợ của Nhà nước chưa nhiều.
“Đa số các doanh nghiệp Việt Nam đang đứng ngoài cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, doanh nghiệp công nghiệp Việt Nam mới chỉ tiếp cận ở mức thấp đối với tất cả các trụ cột của một nền sản xuất thông minh”.
Theo Thứ trưởng Đỗ Thắng Hải, điểm nghẽn của công nghiệp Việt Nam nằm ở 4 yếu tố.
Yếu tố đầu tiên phải kể đến là nội lực của nền công nghiệp trong nước còn yếu, thể hiện ở năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp công nghiệp trong nước chưa cao, giá trị gia tăng tạo ra còn thấp, nền công nghiệp chủ yếu phụ thuộc vào các nguồn lực bên ngoài (vốn FDI, phụ tùng linh kiện, nguyên liệu nhập khẩu...)
Thứ hai, nguồn nhân lực công nghiệp còn yếu kém. Điều này được phản ánh rõ nét qua tỷ lệ lao động đã qua đào tạo thấp, thiếu tính liên kết giữa khu vực sản xuất với các cơ sở đào tạo, đội ngũ lãnh đạo các doanh nghiệp công nghiệp còn thiếu kinh nghiệm cạnh tranh trên thị trường toàn cầu cũng như nền tảng quản trị sản xuất khoa học, hiệu quả.
Một yếu tố khác không thể phủ nhận là trình độ công nghệ của doanh nghiệp công nghiệp trong nước còn thấp. Khảo sát do Bộ Công Thương thực hiện gần đây về mức độ sẵn sàng của các ngành công nghiệp Việt Nam trước cách mạng công nghiệp 4.0 cho thấy, với thang điểm 5, hầu hết các ngành đều có điểm số dưới 2,5 ở tất cả các khía cạnh.
 |
Yếu tố cuối cùng, theo Thứ trưởng Bộ Công Thương Đỗ Thắng Hải là nguồn lực xã hội chưa tập trung nhiều đầu tư vào sản xuất.
“Bản chất của khu vực sản xuất đòi hỏi lượng vốn đầu tư lớn dài hạn, trong khi nguồn lực xã hội đầu tư vào sản xuất rất hạn chế do thời gian thu hồi vốn chậm, lợi nhuận biên kém hấp dẫn so với đầu tư vào các lĩnh vực khác như bất động sản, tài chính”, ông Hải nói.
Bản chất của khu vực sản xuất đòi hỏi lượng vốn đầu tư lớn dài hạn, trong khi nguồn lực xã hội đầu tư vào sản xuất rất hạn chế do thời gian thu hồi vốn chậm, lợi nhuận biên kém hấp dẫn so với đầu tư vào các lĩnh vực khác như bất động sản, tài chính
“Tất cả những điểm nghẽn này bắt nguồn từ ba nguyên nhân chính: Một là thiếu khung pháp lý, cơ chế chính sách hoàn chỉnh, đồng bộ và hấp dẫn để hỗ trợ các doanh nghiệp công nghiệp trong nước nâng cao năng lực cạnh tranh, đổi mới công nghệ. Hai là thiếu tính liên kết giữa khu vực doanh nghiệp trong nước với khu vực FDI và thị trường thế giới để tận dụng cơ hội tiếp cận chuyển giao công nghệ, tiếp cận với các phương pháp quản trị sản xuất hiện đại, hiệu quả. Ba là, thiếu tính định hướng về phân bổ nguồn lực xã hội từ trung ương đến địa phương và khu vực tư nhân, khiến cho các dòng vốn đầu tư không đi vào khu vực sản xuất, không tạo ra được của cải vật chất, mang lại sự thịnh vượng cho đất nước”, Thứ trưởng Đỗ Thắng Hải nói.
Thay đổi tư duy công nghiệp hóa, hiện đại hóa theo hướng phát triển nội lực, làm chủ công nghệ
Để giải quyết những điểm nghẽn trên đây và thúc đẩy công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, Thứ trưởng Bộ Công Thương Đỗ Thắng Hải cho rằng cần thiết phải thay đổi tư duy và cách tiếp cận công nghiệp hóa, hiện đại hóa.
Trong đó, cần chuyển đổi tư duy phát triển từ phụ thuộc vào nguồn lực từ bên ngoài song song chủ động phát triển nội lực, đẩy mạnh sáng tạo, vươn lên làm chủ công nghệ, phục vụ cho nền công nghiệp nước nhà.
Đồng thời, cần chuyển đổi mạnh mẽ cơ cấu công nghiệp, đẩy mạnh chuyển đổi số trong sản xuất để nâng cao năng suất, hiệu quả sản xuất. Thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa đặt trong xu thế phát triển công nghiệp toàn cầu nhưng cũng phải phù hợp với hiện trạng phát triển và nền tảng công nghiệp trong nước.
Nhằm mục tiêu triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ 13 của Đảng và đẩy mạnh hơn nữa việc thực hiện Nghị quyết 52-NQ/TW ngày 27-9-2019 của Bộ Chính trị về một số chủ trương, chính sách chủ động tham gia cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ 4, Thứ trưởng Bộ Công Thương đã đưa ra 4 định hướng chiến lược về phát triển công nghiệp hóa, hiện đại hóa giai đoạn 2021-2025, tầm nhìn 2030.
Một là tập trung vào hoàn thiện hệ thống thể chế, chính sách, văn bản quy phạm pháp luật làm nền tảng, tạo động lực phát triển công nghiệp và thay đổi tư duy, hướng tiếp cận về công nghiệp hoá, hiện đại hoá theo hướng nâng cao năng suất và năng lực cạnh tranh của nền công nghiệp trong nước.
Hai là ưu tiên phân bổ, sử dụng hợp lý nguồn lực để phát triển công nghiệp bền vững, hiệu quả, gắn với bảo vệ môi trường, tăng trưởng xanh, trên nguyên tắc dựa trên lợi thế của đất nước, hình thành chuỗi cung ứng trong nước; nâng cao năng lực, tính chủ động và tính liên kết của các địa phương.
Ba là hỗ trợ nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp công nghiệp trong nước nhằm đưa khu vực DN công nghiệp tư nhân thành động lực quan trọng cho phát triển đất nước.
Bốn là tăng cường liên kết giữa doanh nghiệp trong nước với khu vực FDI và thị trường toàn cầu nhằm tận dụng tốt cơ hội từ các hiệp định tự do thương mại, từ cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ 4, qua đó đưa doanh nghiệp công nghiệp trong nước tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu.
