Theo báo cáo tài chính của Nike, năm 2021, tỷ lệ sản xuất sản phẩm giày Nike tại Việt Nam tăng 21%, trong khi đó, tỷ lệ sản xuất của Trung Quốc đã giảm dần từ 35% năm 2006 xuống còn 21% vào năm 2021.

Phó chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Da - giày và túi xách Việt Nam Phan Thị Thanh Xuân cho biết, với hơn 50% sản lượng giày được gia công, sản xuất tại Việt Nam, Nike đã đưa Việt Nam trở thành nước gia công, sản xuất da giày lớn nhất của hãng. Thậm chí, thương hiệu giày thể thao hàng đầu thế giới này còn sẵn sàng tăng thêm đơn hàng nếu Việt Nam vẫn có dư địa để phát triển.

Theo bà Xuân, việc Nike gia công và xuất khẩu từ Việt Nam với tỉ trọng lớn và ngày càng tăng đã giúp tạo ra việc làm cho khoảng 300.000 lao động. Hiện kim ngạch xuất khẩu giày Nike chiếm khoảng 30% kim ngạch xuất khẩu giày dép của Việt Nam.

Bất chấp những khó khăn do dịch COVID-19 mang lại, tỉ trọng gia công, xuất khẩu giày Nike tại Việt Nam vẫn duy trì mức tăng trưởng tốt trong năm 2020 và 2021. Làn sóng dịch phần lớn chỉ ảnh hưởng đến sản xuất trong quý 3, còn các quý 1 và quý 2 trước đó vẫn có đà tăng ổn định. Nhiều đơn hàng đã trở lại ngay sau khi Việt Nam kiểm soát được dịch bệnh.

Vượt Trung Quốc, nhà máy tại Việt Nam trở thành công xưởng sản xuất chính của Nike ( Ảnh minh họa)

Trong năm 2021, xuất khẩu giày dép Việt Nam sang Mỹ vẫn tăng trưởng dù dịch COVID-19 diễn biến phức tạp. Sau khi các đơn hàng được khôi phục lại, thị trường Mỹ đã cho thấy sự phục hồi rất tốt. Lãnh đạo của Hiệp hội Da - giày cho biết, mỗi năm nước Mỹ nhập khẩu khoảng 1,8 tỷ đôi giày. Trong khi đó, Việt Nam xuất vào thị trường này trên 300 triệu đôi, phần lớn là giày thể thao của các thương hiệu lớn, đặc biệt là Nike.

Những tín hiệu này là rất đáng khích lệ, bởi Việt Nam vẫn chưa có hiệp định để hưởng thuế quan ưu đãi với Mỹ, mà ưu đãi thuế chủ yếu là thuế tối huệ quốc (MFN).

Trong khi đó, hiện Trung Quốc vẫn giữ vị trí số 1 về xuất khẩu giày dép vào Mỹ và Việt Nam đứng thứ 2. Tuy vậy, đã có sự thay đổi trong vài năm gần đây khi xuất khẩu giày dép của Trung Quốc vào Mỹ chững lại, trong khi tỉ trọng, kim ngạch và sản lượng xuất khẩu giày dép của Việt Nam vào Mỹ lại tăng lên.

Tuy nhiên, khi nói về triển vọng tăng đơn hàng của Nike tại Việt Nam, bà Xuân cho biết nhu cầu này là có nhưng còn tùy vào dư địa và khả năng sản xuất. "Hiện nhiều doanh nghiệp đang gặp vấn đề thiếu lao động và tăng chi phí. Đây đang là điều đáng quan tâm và lo ngại, cần phải có thêm thời gian để phục hồi sau đại dịch".

Có thể những doanh nghiệp ổn định sản xuất, có cơ sở sản xuất đầu tư tốt không bị ảnh hưởng nhiều, nhưng các doanh nghiệp bị thiếu lao động, không giữ được lao động do dịch bệnh sẽ khó đáp ứng đơn hàng hơn.

Các sản phẩm của Nike có tỉ lệ nội địa hóa khá cao ở Việt Nam, do Việt Nam chủ động được các nguyên phụ liệu như mũ giày, đế giày. Trừ các dòng sản phẩm mới, còn lại tỷ lệ nội địa hóa với giày thể thao có thể đến 55-70%.

Phan Thị Thanh Xuân - Phó chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Da - giày và túi xách Việt Nam

Tuy nhiên, các đơn vị sản xuất nguyên phụ liệu cho Nike lại chủ yếu là các doanh nghiệp FDI. Trong khi đó, doanh nghiệp Việt Nam lại rất hạn chế do còn kém về năng lực. Như vậy, để tăng tỉ lệ nội địa hóa, doanh nghiệp Việt Nam phải tham gia được vào chuỗi cung ứng. Điều này đòi hỏi phải có lộ trình.

Để tiếp tục trở thành đối tác hàng đầu của Nike, cần hoạch định và xây dựng chính sách thu hút đầu tư vào vùng này, đi kèm với nâng cao hệ thống cơ sở hạ tầng, logistics. Để làm tốt xuất khẩu rất cần hạ tầng đồng bộ như cảng biển, hệ thống đường bộ tốt để lưu thông...

Bên cạnh đó, cần rà soát những chính sách hạn chế sự phát triển của các ngành xuất khẩu, cải cách thủ tục hành chính, đặc biệt là hệ thống hải quan để thúc đẩy xuất khẩu tốt hơn.