Trong 30 năm qua, quan hệ ASEAN-Trung Quốc phát triển trên tất cả các lĩnh vực, trong đó Trung Quốc luôn khẳng định coi trọng vai trò của ASEAN ở khu vực và trên thế giới; ủng hộ ASEAN đóng vai trò trung tâm trong cấu trúc khu vực.
ASEAN và Trung Quốc thiết lập quan hệ vào năm 1991 và nâng cấp quan hệ lên Đối tác chiến lược vào tháng 10/2003. Hội nghị Cấp cao kỷ niệm 15 năm Đối tác chiến lược ASEAN-Trung Quốc tháng 11/2018 đã thông qua Tầm nhìn Quan hệ Đối tác Chiến lược ASEAN-Trung Quốc 2030.
Đây là dịp để các nhà lãnh đạo hai bên đánh giá hợp tác ASEAN và Trung Quốc trong 30 năm qua và đề ra các định hướng quan trọng trong thời gian tới, nhất là trong bối cảnh ASEAN và Trung Quốc đã thống nhất thiết lập quan hệ Đối tác Chiến lược Toàn diện tại Hội nghị Cấp cao ASEAN - Trung Quốc lần thứ 24 vào tháng 10/2021 vừa qua.
 |
Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường trong cuộc họp cấp cao ASEAN - Trung Quốc hôm 26/10 vừa qua. Ảnh: Reuters |
Hợp tác kinh tế, y tế thời Covid-19
Bất chấp ảnh hưởng của đại dịch Covid-19, Trung Quốc và ASEAN đã ghi nhận mức tăng trưởng thương mại tích cực và trở thành đối tác lớn nhất của nhau trong lĩnh vực này. Hợp tác thương mại của hai bên đã không ngừng phát triển trong những năm qua. Riêng trong năm 2020, thương mại song phương giữa ASEAN - Trung Quốc đạt 732 tỷ USD, đưa ASEAN lần đầu tiên thay thế Liên minh châu Âu (EU) trở thành đối tác thương mại lớn nhất của Trung Quốc.
Trong 3 quý đầu năm nay, thương mại hai bên duy trì đà tăng trưởng. ASEAN hiện là đối tác thương mại lớn nhất của Trung Quốc, thương mại song phương của nước này với ASEAN chiếm 14,4% tổng kim ngạch xuất nhập khẩu của Trung Quốc.
Giới chuyên gia kinh tế Trung Quốc cho biết việc ký kết hiệp định thương mại tự do (FTA) Trung Quốc-ASEAN đã thúc đẩy sự mở cửa hai chiều của thị trường hai bên, đồng thời cũng giúp thúc đẩy sự phát triển thuận lợi hóa thương mại trong khu vực. Ngoài ra, FTA Trung Quốc-ASEAN cũng giúp giảm tối đa chi phí thương mại, thúc đẩy hội nhập kinh tế khu vực và tiếp sức cho hợp tác kinh tế khu vực.
ASEAN và Trung Quốc cùng nhất trí công bố năm 2021 là Năm hợp tác bền vững ASEAN-Trung Quốc. Các hoạt động, chương trình hợp tác sẽ được triển khai trên các ưu tiên như y tế công cộng, giảm nghèo, quản lý thiên tai, biến đổi khí hậu, an ninh lương thực, năng lượng sạch, phát triển nông thôn bền vững và đô thị bền vững...
Về hợp tác phòng, chống Covid-19 và thúc đẩy phục hồi toàn diện, hai bên chủ động thúc đẩy ngay từ sớm với việc tổ chức Hội nghị đặc biệt Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN-Trung Quốc về Covid-19 tại Vientiane (ngày 20/2/2020).
Thông qua các cơ chế do ASEAN khởi xướng và dẫn dắt, Trung Quốc tích cực thúc đẩy các sáng kiến hợp tác với ASEAN ứng phó COVID-19 và phục hồi toàn diện. Hai bên nhất trí thông qua các Tuyên bố chung ASEAN - Trung Quốc về Hợp tác hỗ trợ Khung phục hồi tổng thể ASEAN; Tuyên bố chung ASEAN về Hợp tác phát triển bền vững và xanh trong năm 2021 nhằm đẩy mạnh hơn nữa các nỗ lực này.
Trung Quốc đề xuất tận dụng, phát huy các cơ chế hợp tác hiện có nhằm trao đổi thông tin, kinh nghiệm, hỗ trợ các nước ASEAN nghiên cứu, phát triển vaccine, cân nhắc nhu cầu vaccine Covid-19 của ASEAN, cử các chuyên gia y tế đến hỗ trợ các nước ASEAN. Nước này đã triển khai đóng góp 1 triệu USD cho Quỹ ASEAN ứng phó Covid-19, đề xuất lập cơ chế ứng phó tình huống y tế công cộng khẩn cấp, cam kết trích 5 triệu USD từ Quỹ Hợp tác ASEAN-Trung Quốc tài trợ các chương trình, dự án hợp tác y tế công cộng với ASEAN...
Vấn đề Biển Đông và COC
ASEAN và Trung Quốc ký Tuyên bố về Ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC) vào tháng 11/2002 tại Phnom Penh, Campuchia. Tháng 11/2012, Cấp cao ASEAN-Trung Quốc lần thứ 15 thông qua Tuyên bố chung về kỷ niệm 10 năm ký Tuyên bố DOC. Hai bên thông qua Tuyên bố chung của các Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN-Trung Quốc về triển khai đầy đủ và hiệu quả DOC vào ngày 25/7/2016.
Gần đây nhất, tại Hội nghị Cấp cao ASEAN-Trung Quốc lần thứ 24 diễn ra ngày 26/10/2021, Hội nghị khẳng định môi trường hòa bình, an ninh, ổn định khu vực, trong đó có Biển Đông, là quan tâm và lợi ích chung của các nước.
Tại hội nghị, Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường cho biết Trung Quốc mong muốn đẩy nhanh đàm phán COC. Ông nói: "Năm tới (2022) là kỷ niệm 20 năm ngày ký Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC). Trung Quốc mong muốn làm việc với các nước ASEAN để đánh dấu dịp này bằng các hoạt động kỷ niệm".
Trên cơ sở đó, các nước cam kết sẽ tiếp tục thực hiện đầy đủ và hiệu quả Tuyên bố DOC, nỗ lực thúc đẩy xây dựng Bộ quy tắc ứng xử ở Biển Đông (COC) hiệu quả, thực chất, phù hợp với luật pháp quốc tế và Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển (UNCLOS) 1982.
Trên chặng đường 30 năm qua, quan hệ ASEAN - Trung Quốc đã đạt nhiều cột mốc, đặc biệt trong 18 năm kể từ khi hai bên nâng cấp lên quan hệ Đối tác chiến lược. Hội nghị thượng đỉnh Trung Quốc - ASEAN lần này không chỉ mang ý nghĩa kỷ niệm mà còn là cơ hội để các bên bàn về những vấn đề nóng nhất hiện nay như Covid - 19 và phục hồi kinh tế sau đại dịch.
