Khi giới chức ở thành phố Liễu Châu, phía nam Trung Quốc bắt đầu đấu giá các lô đất công vào tháng 6, có rất ít người đến mua. Chỉ một trong 5 lô đất được mang ra đấu giá có chủ; số còn lại không bán được. Cũng như ở nhiều thành phố trên khắp Trung Quốc, sự suy thoái của thị trường bất động sản khiến nhu cầu về đất đai để xây dựng các dự án căn hộ ở Liễu Châu giảm mạnh.
Đây là một tin xấu đối với các chính quyền địa phương, vốn phần lớn dựa vào việc bán đất để có nguồn thu. Đó cũng là một dấu hiệu đáng lo ngại đối với những người nắm giữ trái phiếu được phát hành bởi các công ty huy động vốn của chính quyền địa phương (LGFV). Đây là những công ty nửa công nửa tư, tạo nền tảng cho sự phát triển của Trung Quốc trong thời gian qua.
Giải pháp kiềm chế nợ nhưng vẫn tạo ra nợ
LGFV là một trong những đổi mới tài chính “kỳ lạ nhất” của Trung Quốc. Vào giữa những năm 1990, chính phủ đã áp dụng luật ngân sách để ngăn chặn nợ chính quyền địa phương. Do vậy, các địa phương đã tạo ra các LGFV như một giải pháp thay thế. Hàng nghìn LGFV đã trở thành động lực động lực quan trọng của tăng trưởng kinh tế, giúp xây dựng cầu, nhà và đường.
 |
Các LGFV của Trung Quốc đều có nguy cơ vỡ nợ trái phiếu. Ảnh: Reuters |
Tuy nhiên, chính nó cũng trở thành một trong những loại nợ lớn nhất của Trung Quốc, gây ra khoảng 53.000 tỷ NDT (tương đương 8.300 tỷ USD, hay 52% GDP) trong các khoản nợ trong và ngoài nước, theo ngân hàng Goldman Sachs. Mặc dù khoản vay này không xuất hiện trên bảng cân đối kế toán công khai, nhưng chính quyền địa phương vẫn có trách nhiệm hoàn trả. Những khoản nợ ẩn này có nguy cơ đẩy hệ thống tài chính vào tình trạng hỗn loạn.
Chính phủ Trung Quốc đã mất nhiều năm để cố gắng cải cách hệ thống tài chính ngầm của Trung Quốc, nhưng các khoản nợ ẩn ngoài bảng cân đối kế toán vẫn được đưa ra ánh sáng rất chậm chạp. Nhiều LGFV chỉ kiếm được thu nhập ít ỏi từ việc xây dựng hệ thống cầu, đường, điện nước. Tuy nhiên, các khoản nợ của LGFV vào cuối năm 2020 vẫn lớn hơn trái phiếu chính quyền trung ương và địa phương đang lưu hành cộng lại. Các quan chức từng bù đắp khoản thiếu hụt bằng doanh thu bán đất, nhưng điều này đang trở nên khó khăn hơn.
Theo công ty nghiên cứu Enodo Economics, trong một đợt đấu giá năm nay ở 22 thành phố lớn nhất của Trung Quốc, giá trúng thầu chỉ cao hơn hơn 4,7% so với giá khởi điểm của chính quyền, mức rất thấp so với con số 16,7% hồi đầu năm. Sự vỡ nợ của Evergrande, một nhà phát triển bất động sản với khoản nợ khổng lồ 300 tỷ USD và sự bất ổn chung trong ngành bất động sản đồng nghĩa nhu cầu về đất đai có thể tiếp tục bị ảnh hưởng. Theo số liệu công bố vào ngày 15/12, giá nhà tại Trung đã giảm mạnh trong tháng thứ ba liên tiếp.
Tiềm ẩn rủi ro vỡ nợ
Hiện tại, chưa có LGFV nào bị vỡ nợ trái phiếu. Nhưng nhiều nhà quan sát thị trường, như Larry Hu tại ngân hàng Macquarie, tin rằng vỡ nợ sẽ chỉ là vấn đề thời gian. Theo ngân hàng Nomura, các LGFV sẽ phải đối mặt với khoản hoàn trả 32,2 tỷ USD trái phiếu nước ngoài vào năm 2022, tăng từ 26,9 tỷ USD vào năm 2021.
Nhiều công ty trong số này phải phát hành trái phiếu ngắn hạn chỉ để thanh toán các kỳ hạn khác. Guangxi Liuzhou Dongcheng, một trong những LGFV của thành phố Liễu Châu đã bị S&P đánh tụt xếp hạng vào tháng 10 vì họ có 25,7 tỷ nhân dân tệ (4 tỷ USD) nợ ngắn hạn. Trung bình 60% lượng trái phiếu LGFV phát hành không dành cho các dự án tạo ra tăng trưởng, mà hướng tới mục đích thanh toán các khoản nợ đáo hạn vào năm 2020 và 2021.
Nhiều chính quyền địa phương dường như đang chuẩn bị tâm thế cho một cơn bão tài chính. Liễu Châu đã sử dụng ước tính 20 tỷ NDT (3,1 tỷ USD) trong quỹ công để bù đắp khoản thiếu vốn tại Tập đoàn Đầu tư và Phát triển Dongtong, một LGFV đã bị Fitch hạ xếp hạng vào tháng 8.
Một LGFV ở thành phố Trùng Khánh đã vỡ nợ hồi tháng 3. Công ty con của một LGFV ở Quảng Tây cũng đã phá sản. Chính quyền các tỉnh ở Giang Tô và Vân Nam đã ban hành hướng dẫn kêu gọi các LGFV đang gặp khó khăn phải tuân thủ các quy trình phá sản chính thức thay vì giấu nợ.
Những cải cách như vậy sẽ không dễ dàng. Giá trị của trái phiếu LGFV trong nước là 11.900 tỷ NDT (1.869 tỷ USD) vào tháng 6. Con số này gấp 6 lần giá trị trái phiếu do các nhà phát triển bất động sản phát hành và bằng 1/10 thị trường trái phiếu trong nước của Trung Quốc.
Trong "Văn bản số 15", một thông tư nội bộ do cơ quan quản lý ngân hàng ban hành vào tháng 7, yêu cầu tổ chức cho vay giảm khả năng tiếp cận vốn lưu động đối với một số LGFV. Nếu được duy trì, các quy tắc mới có thể gây ra một cuộc khủng hoảng tiền mặt đối với các LGFV - tương tự như việc siết chặt nguồn vốn với Evergrande. Tuy nhiên, để các LGFV sụp đổ là một ranh giới mà chính quyền trung ương chưa sẵn sàng vượt qua.
Tình huống này cho thấy nguy cơ thị trường bị chao đảo nếu những cải cách bị dừng hoặc thay đổi. Tại nhiều lĩnh vực khác, chẳng hạn như bất động sản và các doanh nghiệp nhà nước không thuộc sở hữu chính, sẽ gặp khó khăn khi không nhận được sự trợ giúp của chúng phủ. Còn với LGFV, do giới chức vẫn không kiên quyết chấm dứt hỗ trợ ngầm cho các công ty này, nên nhiều công ty quản lý tài sản ở Trung Quốc vẫn coi chúng là an toàn để rót tiền. "Chúng đang trở thành nơi trú ẩn", Larry Hu bình luận.
