Xuất khẩu sụt giảm trong quý 1 do biến động tiêu cực của thị trường
Theo Bộ trưởng Công Thương Nguyễn Hồng Diên, thời gian qua Việt Nam đã ký các Hiệp định thương mại song phương, đa phương nhằm thuận lợi hóa thương mại để thúc đẩy sản xuất trong nước. Tuy nhiên, một số nước phát triển đã dựng lên các rào cản kỹ thuật như chuyển đổi năng lượng xanh sạch, sản xuất cacbon thấp…
“Tất cả những chính sách này mới nghe có vẻ rất nhân văn nhưng đây là "luật chơi mới" trong cuộc đua không cân sức, bởi những nước phát triển đã đi trước chúng ta rất xa, có điều kiện hơn chúng ta rất nhiều."
Trong bối cảnh như vậy người sản xuất kinh doanh, doanh nghiệp, nhất là sản xuất kinh doanh và doanh nghiệp trong nước là những đối tượng chịu sự tác động nhiều nhất.
Trên thực tế, báo cáo của Cục Xuất nhập khẩu đưa ra tại Hội nghị cũng cho thấy, kết quả xuất nhập khẩu 3 tháng đầu năm 2023 đều ghi nhận mức giảm so với cùng kỳ, đạt 79,3 tỷ USD, giảm 11,8%; kim ngạch nhập khẩu đạt 74,5 tỷ USD, giảm 15,4%.
Xuất khẩu, nhập khẩu giảm ở cả khu vực doanh nghiệp trong nước và khu vực doanh nghiệp FDI, cũng như ghi nhận mức giảm chung từ các thị trường, các ngành hàng xuất khẩu chính.
Xét về nhóm hàng, xuất khẩu nhóm hàng công nghiệp đạt 67,8 tỷ USD, giảm 12,7% so với cùng kỳ; nhóm nông, thủy sản đạt 6,8 tỷ USD, giảm 7,8%; nhóm nhiên liệu và khoáng sản đạt 1,03 tỷ USD, giảm 1,6%.
Theo đánh giá của Bộ Công Thương, nguyên nhân sản xuất, xuất khẩu giảm so với cùng kỳ năm trước là do thị trường xuất khẩu, các ngành hàng đều gặp khó khăn khi lạm phát cao, sức mua sụt giảm, đặc biệt là nhóm hàng hoá tiêu dùng không thiết yếu. Tuy nhiên, tác động đến từng ngành hàng là khác nhau.
Những ngành hàng có thị trường xuất khẩu chính là Hoa Kỳ, EU... như dệt may, da giày, gỗ, thuỷ sản là những ngành sụt giảm nhiều nhất; trong khi đó các ngành hàng có thị trường xuất khẩu chính là châu Á như cao su, gạo, rau quả, hạt điều... ít chịu tác động hơn.
Ngoài ra, chi phí nguyên liệu vật tư đầu vào tăng cao trong khi mức giá xuất khẩu không tăng làm giảm sức cạnh tranh của sản phẩm, các doanh nghiệp sản xuất cầm chừng tránh rủi ro. Chi phí nhân công, bao bì, vận chuyển... cũng tăng cao.
Khả năng đáp ứng nguồn nguyên liệu trong nước cũng đang là khó khăn của một số ngành xuất khẩu chủ lực như mặt hàng gỗ, thuỷ sản, hạt điều. Báo cáo đánh giá, việc chủ động được nguồn nguyên liệu trong nước sẽ giúp đảm bảo ổn định nguồn cung, giữ mức giá cạnh tranh cho hoạt động sản xuất, xuất khẩu.
Bên cạnh đó, một số ngành hàng như thuỷ sản, gỗ và sản phẩm gỗ, sắt thép, sản phẩm nhựa đang phải đối mặt với các áp lực về điều tra phòng vệ thương mại và những yếu tố cạnh tranh khác trên thị trường ảnh hưởng đến giá hàng hoá xuất khẩu.
Giảm thuế thu nhập doanh nghiệp 2% cho doanh nghiệp phát triển xanh
Tại hội nghị, đại diện các hiệp hội, ngành hàng kinh doanh, xuất khẩu đã chỉ ra những tồn tại, hạn chế và đề xuất giải pháp để tháo gỡ trong thời gian tới.
Dù đem về hàng chục tỷ USD mỗi năm, song ngành dệt may đang đối diện với những thách thức lớn từ sự suy giảm thị trường, nhất là ở các thị trường chủ lực như Mỹ, EU.
Đại diện cho cộng đồng doanh nghiệp dệt may, ông Trần Như Tùng, Phó Chủ tịch Hiệp hội Dệt May Việt Nam (VITAS), kiến nghị cần tăng cường xúc tiến thương mại để mở rộng thị trường xuất khẩu, trong đó tập trung vào các quốc gia trong khối CPTPP và EU. Đây là những thị trường mà Việt Nam đã ký những Hiệp định thương mại thế hệ mới.
Đồng thời, cần có gói vay ưu lãi suất ưu đãi 0% để trả lương cho người lao động như gói vay mà ngân hàng chính sách xã hội đã thực hiện trong giai đoạn Covid-19 để giúp doanh nghiệp phần nào giảm áp lực tài chính để trả lương cho người lao động, giữ chân lao động trong giai đoạn khó khăn hiện nay.
Ông Tùng cũng kiến nghị, đợt này có thể nâng lên 6 tháng lương cơ bản thay vì 3 tháng lương như vừa qua vì sự khó khăn lúc này cũng không khác gì so với gián đoạn vì đại dịch Covid-19.
Về trung, dài hạn, ông Tùng cho rằng, để phù hợp với chiến lược của ngành mà Chính phủ đã phê duyệt đến năm 2030 và tầm nhìn 2035, cần có sự hỗ trợ một phần tài chính và chuyên gia trong việc thực hiện các dự án xanh hoá như giảm nước thải, chất thải, sử dụng năng lượng tái tạo, nguyên liệu tái chế, giảm sử dụng hoá chất ... (ESG), hỗ trợ chuyển đổi số trong ngành dệt may để tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu. Tạo điều kiện để doanh nghiệp phát triển và sản xuất nguyên liệu.
Đặc biệt, cần xây dựng và quảng bá thương hiệu về ngành dệt may Việt Nam; hợp tác với đối tác nước ngoài để đào tạo nguồn nhân lực về thiết kế thời trang, sản xuất nguyên phụ liệu...
Một điểm đáng chú ý khác, theo ông Tùng, Nhà nước cần giảm thuế thu nhập doanh nghiệp 2% cho các doanh nghiệp đáp ứng tiêu chuẩn xanh và hỗ trợ lãi suất cho các dự án chuyển đổi xanh, như trường hợp Bangladesh đang làm.
Cần chính sách về lãi suất, nguồn vốn tín dụng cho thu mua xuất khẩu
Với ngành hàng thủy sản, ông Nguyễn Hoài Nam, Phó Tổng Thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) cho biết, trong 3 tháng đầu năm nay, xuất khẩu thủy sản giảm 27,5%, tương đương mức giảm trong giai đoạn dịch Covid-19 bùng phát nặng nhất.
Dự báo xuất khẩu thủy sản tiếp tục đối mặt nhiều khó khăn trong năm nay bởi các thị trường xuất khẩu chính như Mỹ, châu Âu, Nhật Bản đều suy giảm mạnh.
Theo ông Nam nguyên nhân là do tình hình lạm phát khiến người dân tại các nước này thắt chặt chi tiêu. Nhiều doanh nghiệp dù đã ký hợp đồng nhưng khách hàng lại dời lại, khiến lượng hàng tồn kho nhiều. Việc xuất khẩu giảm khiến dòng tiền chậm về.
Cùng với đó, nguồn vốn tín dụng hạn hẹp khiến các doanh nghiệp chế biến, xuất khẩu không có nguồn vốn để mua nguyên liệu, không mua nguyên liệu đúng giá cho nông, ngư dân. Điều này khiến nông, ngư dân hạn chế sản xuất.
“Các ngành xuất khẩu chủ yếu vay USD, trước đây lãi suất vay USD là dưới 3%, khoảng 2,1 - 2,3% thì giờ đã lên đến trên 4%.”
Bên cạnh đó, việc dòng tiền chậm về trong khi rất nhiều nguồn vay ngân hàng đến hạn phải trả, doanh nghiệp không có tiền thu mua nguyên liệu. Từ đó, ông Nam kiến nghị cần giảm lãi suất vay USD để dòng tiền không bị nghẽn. Giúp doanh nghiệp có nguồn tiền để duy trì việc thu mua nguyên liệu.
Ông Nam cũng cho rằng, Chính phủ cần có gói tín dụng khoảng 10.000 tỷ đồng lãi suất thấp để phục vụ thu mua nguyên liệu, kích thích tâm lý, để nông ngư dân duy trì việc sản xuất. Đây chỉ là giải pháp ngắn hạn nhưng rất cần thiết trong giai đoạn hiện nay.
 |
Toàn cảnh hội nghị. Ảnh: Bộ Công Thương |
Với ngành hàng gạo, quý 1/2023, việc xuất khẩu gạo đang thuận lợi khi cầu thế giới tăng, giá gạo ở mức cao. Tuy nhiên, theo ông Nguyễn Ngọc Nam, Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA), dù đạt nhiều kết quả ấn tượng song hiệu quả mang lại cho doanh nghiệp, người dân chưa tương xứng.
Về nguyên nhân, ông Nguyễn Ngọc Nam cho biết, các doanh nghiệp trong ngành chủ yếu là doanh nghiệp nhỏ và vừa nên nguồn tài chính hạn chế, khi tới mùa vụ thường thiếu vốn để thu mua lúa gạo. Do đó Ngân hàng Nhà nước cần có cơ chế chính sách tín dụng cho ngành gạo.
Đồng quan điểm, ông Nguyễn Đình Tùng, Phó Chủ tịch Hiệp hội Rau quả Việt Nam kiến nghị Ngân hàng Nhà nước coi sản phẩm trồng trên đất là tài sản để được thế chấp, vay vốn, ví dụ như sầu riêng, nhãn…Ông Tùng lấy ví dụ như sầu riêng, mỗi năm, người dân phải đầu tư khoảng 50 triệu cho 1ha sầu riêng, nhưng các sản phẩm này lại không được coi là tài sản để thế chấp.
