Nổi bật trong các lĩnh vực giao thương giữa Việt Nam và Mỹ là ngành dệt may, với tốc độ phát triển vượt bậc. Trong khuôn khổ tháp tùng chuyến thăm và làm việc của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đang diễn ra tại Mỹ, Bộ trưởng Công Thương Nguyễn Hồng Diện đã có cuộc trao đổi với bà Bridget McGovern, Trợ lý Bộ trưởng phụ trách Thương mại và An ninh kinh tế, Bộ An ninh nội địa Mỹ (DHS) và đại diện Lãnh đạo Cơ quan Hải quan và Bảo vệ biên giới Mỹ (CBP).
Theo đó, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên thể hiện mong muốn thúc đẩy quan hệ kinh tế, thương mại với phía Mỹ, đặc biệt đối với ngành dệt may, vì đây là ngành liên quan mật thiết tới vấn đề an sinh xã hội, sử dụng hàng triệu lao động tại Việt Nam. Đồng thời, Bộ Công Thương Việt Nam hy vọng các cơ quan chức năng của Mỹ xây dựng cơ chế thực thi luật một cách khách quan, công bằng, không tạo ra rào cản đối với hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam.
Từ trăm triệu đến trăm tỷ USD
Cùng với dệt may, sự tăng trưởng của nhiều ngành hàng khác giúp kim ngạch thương mại song phương Việt - Mỹ liên tục tăng cao. Theo đó, trong năm tài chính đầu tiên sau khi thiết lập quan hệ ngoại giao, năm 1996 kim ngạch thương mại song phương giữa hai nước đạt 450 triệu USD và tới năm 2021, con số này đã đạt 111,56 tỷ USD, tăng gấp 248 lần. Trong lịch sử ngoại thương của Việt Nam, Mỹ là đối tác thương mại thứ hai đạt được mốc 100 tỷ USD (sau Trung Quốc).
Ngoại trừ năm 1996 nhập siêu, cho tới nay, cán cân thương mại đều nghiêng về phía Việt Nam với giá trị xuất siêu tăng dần qua các năm. Năm 2021, xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ đạt 96,29 tỷ USD, tăng 24,9% so với năm 2020. Mỹ tiếp tục là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam khi chiếm đến 28,6% kim ngạch xuất khẩu cả nước.
Năm 2021, có tới 13 nhóm hàng xuất khẩu sang Mỹ đạt kim ngạch từ 1 tỷ USD trở lên, trong đó có 3 nhóm đạt hơn 10 tỷ USD. Các sản phẩm nông nghiệp của Việt Nam cũng rất được ưa chuộng tại Mỹ nhiều nhóm hàng “tỷ USD”.
Sang năm 2022, chỉ trong 4 tháng đầu năm, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ đã đạt 36,2 tỷ USD, tăng trưởng 21% so với cùng kỳ năm ngoái. Trong đó, có 6 mặt hàng xuất khẩu đạt trên 1 tỷ USD gồm máy móc, thiết bị đạt 6 tỷ USD, hàng dệt may đạt 5,97 tỷ USD, máy tính, sản phẩm điện tử và linh kiện đạt 4,47 tỷ USD, điện thoại, linh kiện đạt 4,19 tỷ USD, gỗ, sản phẩm gỗ 3,34 tỷ USD, và hàng giày dép các loại đạt 3,16 tỷ USD.
Ở chiều ngược lại, năm 2021 Việt Nam chi 15,27 tỷ USD nhập khẩu hàng hóa từ Mỹ, tăng 11,4% so với năm 2020 và chiếm 4,6% kim ngạch nhập khẩu của Việt Nam. Trong đó có 2 nhóm hàng nhập khẩu với kim ngạch 1 tỷ USD trở lên là máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện đạt 4,79 tỷ USD, bông 1,17 tỷ USD. Ngoài ra, nhóm hàng máy móc, thiết bị cũng đạt kim ngạch xấp xỉ 1 tỷ USD (992 triệu USD).
Còn tới 4 tháng đầu năm 2022, Việt Nam nhập khẩu 4,6 tỷ USD hàng hóa từ Mỹ, giảm 10% so với cùng kỳ năm trước. Trong đó mới chỉ có mặt hàng máy móc, sản phẩm điện tử và linh kiện đạt trên 1 tỷ USD (1,28 tỷ USD).
Nhiều ngành hàng của Việt Nam đã tìm được vị thế của mình tại đây để góp phần đưa Mỹ trở thành thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam, với các nhóm hàng xuất khẩu đa dạng từ hàng nông sản, thủy sản, lâm sản đến những hàng hóa công nghệ cao như điện thoại, máy tính, máy móc… Trong đó, đặc biệt là bước phát triển vượt bậc của ngành dệt may.
Từng bước làm nên thương hiệu ngành xuất khẩu dệt may của Việt Nam tại Mỹ
Ngành dệt may xuất khẩu đóng vai trò quan trọng trong mối quan hệ giao thương giữa Việt Nam và Mỹ. Đây đồng thời là sản phẩm chiếm tỉ trọng lớn thứ hai trong số các sản phẩm xuất khẩu sang nước này.
Nhiều năm qua, Mỹ luôn là thị trường xuất khẩu lớn nhất của nhóm hàng này với thị phần những năm gần đây xoay quanh mức 50% kim ngạch xuất khẩu dệt may của cả nước. Đơn cử như năm 2021, xuất khẩu dệt may của Việt Nam sang Mỹ đạt hơn 16 tỷ USD, chiếm khoảng 49,2%.
Hiện, may mặc xuất khẩu của Việt Nam đang dần tạo dựng được thương hiệu tại Mỹ, để chiếm được chỗ đứng vững chắc ở thị trường này không phải là câu chuyện dễ dàng. Trong một bài viết cách đây ít năm, ông Lê Quốc Ân, Chủ tịch Hiệp hội Dệt may Việt Nam - Vinatex (giai đoạn 1999 - 2010), từng ví von “đây là giấc mơ thành hiện thực”.
Cuối năm 2001, cuộc triển lãm đầu tiên của hàng dệt may Việt Nam và lễ ra mắt Văn phòng Đại diện thương mại của Vinatex tại New York đã được tổ chức với sự tham gia của 20 doanh nghiệp dệt may, nhân dịp lãnh đạo Chính phủ hai nước thỏa thuận đưa Hiệp định Thương mại Việt Nam - Mỹ (BTA) có hiệu lực.
Thời điểm đó, kim ngạch xuất khẩu dệt may Việt Nam vào Mỹ mới chỉ đạt 47 triệu USD, xếp thứ 67 trong các quốc gia, vùng lãnh thổ xuất khẩu dệt may vào thị trường này. Và tổng kim ngạch xuất khẩu dệt may của Việt Nam năm 2001 cũng chỉ đạt chưa đầy 2 tỷ USD, trong khi Thái Lan đạt trên 6 tỷ USD và Indonesia đã đạt trên 8 tỷ USD.
Nhờ Tham tán Thương mại Việt Nam tại Mỹ kết nối và thông qua các cuộc triễn lãm, doanh nghiệp Việt Nam đã kết nối với một số thương hiệu lớn như: Diesel, Limited Brand, Target, Smart Shirt, Mast Industries… và có những phản hồi tích cực.
Đầu năm 2002, với các tác động tích cực của BTA với việc cho các mặt hàng nhập khẩu từ Việt Nam biểu thuế ưu đãi tương đương với các quốc gia khác, Limited Brand, Mast Industries và Target đã quyết định mở văn phòng đại diện tại Việt Nam và bắt đầu đưa đơn hàng về đây. Kết quả khả quan thể hiện ngay trong năm 2002, xuất khẩu hàng dệt may Việt Nam vào Mỹ đã đạt 957 triệu USD (gấp 20 lần năm 2001).
Sau khi cơ chế giám sát với hàng dệt may Việt Nam được phía Mỹ bãi bỏ vào giữa năm 2009, từ năm 2010 trở đi, ngành hàng này mới thực sự được đối xử bình đẳng như các thành viên khác trong WTO khi xuất khẩu vào Mỹ. Nhờ đó đã đạt tốc độ tăng trưởng hai con số hàng năm.
Đến năm 2019, xuất khẩu dệt may Việt Nam vào Mỹ đã đạt trên 15 tỉ USD, trở thành nước xuất khẩu dệt may vào Mỹ lớn thứ 2 trên thế giới sau Trung Quốc. Tới năm 2021, hồi phục lại sau dịch bệnh Covid-19, kim ngạch xuất khẩu mặt hàng này đã đạt 16 tỷ USD, tăng nhẹ 7% so với năm 2019. Và 4 tháng đầu năm, xuất khẩu hàng dệt may đạt gần 6 tỷ USD, tăng 27% so với cùng kỳ, tương đương 37,5% kim ngạch xuất khẩu của năm trước.
