Các doanh nghiệp lớn trong nước như: Masan, Hùng Vương, Vingroup, Hòa Phát đã bắt đầu có những đầu tư lớn vào ngành sản xuất thức ăn chăn nuôi với mong muốn "lội ngược dòng", giành lại thị phần từ tay các doanh nghiệp nước ngoài.
Kim ngạch nhập khẩu nguyên liệu sản xuất thức ăn chăn nuôi năm 2020 của nước ta lên tới 3,84 tỷ USD, tăng 3,75% so năm 2019. Trong khi, xuất khẩu thức ăn chăn nuôi trong năm 2020 đem về hơn 800 triệu USD, tăng 16,98% so với năm 2019. Như vậy, ngành thức ăn chăn nuôi của Việt Nam vẫn trong tình trạng nhập siêu lớn, thâm hụt thương mại lên tới hơn 3 tỷ USD.
 |
| Các doanh nghiệp lớn trong nước đầu tư lớn vào ngành sản xuất thức ăn chăn nuôi với mong muốn giành lại thị phần từ doanh nghiệp ngoại. (Nguồn: Internet) |
Ngành sản xuất thức ăn chăn nuôi ở nước ta tăng trưởng rất nhanh. Nếu như năm 2008, tổng sản lượng thức ăn chăn nuôi cả nước đạt 8,5 triệu tấn thì đến năm 2020 đã đạt 20,5 triệu tấn; tổng công suất lắp đặt của các nhà máy tăng từ 12 triệu tấn (năm 2008) lên gần 40 triệu tấn (năm 2020).
Việt Nam trở thành nước đứng thứ 10 thế giới và số 1 khu vực Đông Nam Á về sản lượng thức ăn chăn nuôi sản xuất công nghiệp, xếp trên cả Indonesia (18,3 triệu tấn) và Thái Lan (18,6 triệu tấn).
Nhiều chuyên gia trong và ngoài nước đã đánh giá, nhu cầu thức ăn chăn nuôi của Việt Nam sẽ cần khoảng 30 triệu tấn/năm trong năm năm tới, trị giá 12-13 tỷ USD với mức tăng trưởng trung bình 13-14%/năm nên có thể coi đây là thị trường lớn, còn nhiều tiềm năng phát triển sản xuất thức ăn chăn nuôi.
Nhập khẩu gấp 5 lần xuất khẩu
Kim ngạch xuất khẩu thức ăn chăn nuôi của Việt Nam trong năm 2020 đạt hơn 800 triệu USD, tăng 16,98% so với năm 2019. Ba thị trường tiêu thụ thức ăn chăn nuôi lớn nhất của Việt Nam là Mỹ, Trung Quốc, Campuchia. Cụ thể, xuất khẩu thức ăn chăn nuôi sang Campuchia đạt 122,32 triệu USD, tăng 23,15%; Trung Quốc đạt 211,23 triệu USD, chiếm 26,38% tổng kim ngạch, tăng 15,68% so với năm 2019; Mỹ đạt 114,5 triệu USD, tăng mạnh 125% so với năm 2019 - Bộ NN&PTNT cho biết.
Theo dự báo của Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ (USDA), thị trường thức ăn chăn nuôi Việt Nam sẽ đạt hàng chục tỷ USD trước 2022 khi mà năng lực sản xuất đang tiếp tục được củng cố nhờ vào các dự án đầu tư mới và mở rộng của các doanh nghiệp trong ngành, đặc biệt là khối doanh nghiệp ngoại dẫn dắt thị trường, năng lực sản xuất thức ăn chăn nuôi ngày càng phình to, sẽ sớm đưa mặt hàng này gia nhập nhóm các mặt hàng xuất khẩu tỷ USD.
Nhưng nếu so mức xuất khẩu với mức nhập khẩu hàng năm của mặt hàng này, giá trị xuất khẩu hiện chỉ chiếm tỷ trọng gần 1/5 nhập khẩu. Nhập khẩu nguyên liệu thức ăn chăn nuôi trong tháng 12/2020 tiêu tốn 374,3 triệu USD, tăng 26,43% so với tháng 12/2019. Tính chung cả năm 2020, kim ngạch nhập khẩu nguyên liệu và thức ăn chăn nuôi đạt 3,84 tỷ USD, tăng 3,75% so với năm trước.
Các thị trường chính cung cấp thức ăn chăn nuôi cho Việt Nam vẫn là Mỹ, Brazil, Thái Lan, Trung Quốc, Ấn Độ Argentina. Trong đó, Argentina trở thành thị trường cung cấp lớn nhất cho nước ta với kim ngạch nhập khẩu năm 2020 lên 1,53 tỷ USD, tăng 2,64% so với năm trước đó, chiếm tới 40% thị phần. Đây cũng là thị trường duy nhất đạt kim ngạch tỷ USD trong cả năm 2020.
Đứng thứ hai là thị trường Mỹ với kim ngạch nhập khẩu của cả năm 2020 đạt 505,56 triệu USD, giảm 19,55% so với năm 2019, chiếm 13,16% thị phần tổng kim ngạch nhập khẩu thức ăn chăn nuôi của cả nước. Thứ ba là từ Brazil, với kim ngạch nhập khẩu cả năm 2020 đạt 391,67 triệu USD, tăng 83,34% so với năm 2019, chiếm 10,2% thị phần.
Nguyên liệu phải nhập khẩu 80%
Đã có những bước tiến mạnh mẽ trong ngành sản xuất thức ăn chăn nuôi, góp phần quan trọng thúc đẩy phát triển ngành chăn nuôi, nhưng nếu nhìn một cách tổng thể còn tồn tại nhiều bất cập. Điều này được thể hiện rất rõ trong những tháng đầu năm 2020, khi dịch COVID-19 lan rộng toàn cầu, dịch tả lợn châu Phi diễn biến khó lường.
Việt Nam là nước sản xuất và xuất khẩu lương thực nằm ở tốp đầu thế giới, song ngành sản xuất thức ăn chăn nuôi nước ta vẫn phải nhập khẩu 70-80% nguyên liệu từ nước ngoài. Nguyên nhân được cho là các loại nguyên liệu sản xuất thức ăn như khô dầu các loại, ngũ cốc, đậu tương, phụ gia... hiện nước ta sản xuất không đủ hoặc do giá thành quá cao so với sản phẩm nhập khẩu cùng loại.
Trong khi mỗi năm Việt Nam xuất khẩu khoảng 6 triệu tấn gạo, trị giá khoảng 2,8 tỷ USD thì lại cần nhập tới trên 15 triệu tấn nguyên liệu sản xuất thức ăn chăn nuôi, trị giá gần 3,8 tỷ USD, như vậy giá trị nhập siêu riêng lĩnh vực lương thực đã lên tới khoảng 1 tỷ USD mỗi năm.
Do đó, ngành sản xuất thức ăn luôn từ nhiều năm nay phụ thuộc vào nguyên liệu nhập khẩu, dẫn tới tình trạng thiếu ổn định, dễ bị tổn thương khi có sự cố xảy ra. Năm 2020, do ảnh hưởng của dịch COVID-19, cộng thêm bệnh dịch tả lợn châu Phi chưa ổn định khiến các doanh nghiệp sản xuất thức ăn chăn nuôi bị ảnh hưởng nặng nề, khi vừa thiếu nguyên liệu sản xuất, vừa khó tìm thị trường đầu ra cho sản phẩm.
Ngoài việc khó khăn về nhập khẩu, giá nguyên liệu cũng tăng lên khá mạnh khiến các doanh nghiệp sản xuất thức ăn chăn nuôi cũng phải tăng giá thức ăn chăn nuôi.
Cụ thể, mặt hàng khô dầu đậu tương tăng từ 9.000 đồng/kg lên 10.200 đồng/kg, ngô tăng đột biến từ 5.600 đồng/kg lên 7.000 đồng/kg, thậm chí một số phụ gia như lysine, axít amin thậm chí tăng giá gấp đôi... vì lẽ đó đã kéo giá thức ăn chăn nuôi tại nước ta tăng từ 200-1.000 đồng/kg. Đây là một trong những nguyên nhân khó giảm giá thịt lợn tại Việt Nam hiện nay dẫn tới tăng chỉ số lạm phát trong những tháng gần đây.
Bất cập khác nữa, trong lĩnh vực sản xuất thức ăn chăn nuôi, các doanh nghiệp nội luôn yếu thế trước doanh nghiệp ngoại. Theo thống kê của Bộ NN&PTNT, cả nước hiện có khoảng 265 nhà máy sản xuất thức ăn chăn nuôi, trong đó có 85 nhà máy thuộc doanh nghiệp nước ngoài (chiếm tỷ lệ 32%), 180 nhà máy thuộc doanh nghiệp trong nước (chiếm 68%).
Mặc dù có số lượng nhà máy chiếm áp đảo, trong đó có một số doanh nghiệp quy mô lớn như: Masan, Dabaco, GreenFeed, Lái Thiêu, Vina... nhưng các doanh nghiệp trong nước chỉ chiếm khoảng 35% thị phần cung cấp thức ăn chăn nuôi, 65% thị phần còn lại do các doanh nghiệp nước ngoài nắm giữ.
Đã bắt đầu có những đầu tư lớn vào ngành sản xuất thức ăn chăn nuôi với mong muốn "lội ngược dòng", giành lại thị phần từ tay các doanh nghiệp ngoại, các doanh nghiệp lớn trong nước như: Vingroup, Masan, Hòa Phát, Hùng Vương. Cụ thể, Masan đã mua lại Proconco, Anco vươn lên vị trí cung ứng thức chăn nuôi lớn thứ 2 trên cả nước.
Tập đoàn Hòa Phát cũng đã xây dựng và đi vào hoạt động nhà máy chế biến thức ăn chăn nuôi tại Khu công nghiệp Long Khánh với công suất 200.000 tấn/năm. Các tập đoàn này đang liên kết tạo thành chuỗi phát triển sang lĩnh vực chăn nuôi, tiêu thụ và bước đầu đã thành công ở thị trường Việt Nam đầy tiềm năng này./.
