Phát biểu tại Hội nghị phát triển thị trường vốn an toàn, minh bạch, hiệu quả, bền vững, ông Zafer Mustafaeglu, Giám đốc Khối nghiệp vụ về tài chính, Năng lực cạnh tranh và Đổi mới sáng tạo Khu vực Đông Á - Thái Bình Dương của WB cũng cho rằng, Việt Nam đang bắt kịp với các quốc gia trong khu vực về quy mô thị trường.
Tuy nhiên, theo ông thị trường cổ phiếu của Việt Nam đã có trọng số trên 30% trong Chỉ số Thị trường Cận biên toàn cầu của MSCI. Đây là trọng số lớn nhất hiện nay, vượt xa Maroc, nước đang giữ vị trí tiếp theo là 10%. Do vậy, Chính phủ Việt Nam đang nỗ lực để có thể nâng cấp thành Thị trường Mới nổi.
Ông Zafer Mustafaeglu cho rằng, điều này không chỉ đem lại sự cải thiện về chất lượng, mà còn sẽ thu hút sự quan tâm của các nhà đầu tư quốc tế thứ hạng lớn đến Việt Nam. Ví dụ trên thị trường cổ phiếu, nâng cấp thành Thị trường Mới nổi có thể đem lại thêm 10 tỷ USD đầu tư gián tiếp mới cho Việt Nam, trong đó riêng năm đầu tiên có thể tiếp nhận thêm từ 2-5 tỷ USD.
"Sáu con mắt" cho thị trường hoạt động hiệu quả
Theo đại diện WB, để đạt được kết quả đầy hứa hẹn như trên, Việt Nam cần phải có nền tảng vững chắc để thị trường hoạt động hiệu quả tiến tới nâng cấp thành Thị trường Mới nổi. Ông giới thiệu khái niệm "sáu con mắt", tức 6 yếu tố của nền tảng thị trường cần được quan tâm sát sao.
Thứ nhất là Thể chế. Ở đây, cần nói đến những thể chế tạo ra chính sách, ban hành quy định, thực hiện chức năng giám sát và thực thi hiệu lực. Quy định không nên quá chặt chẽ làm cản trở sự phát triển của thị trường, nhưng cũng không nên quá lỏng lẻo để những cá nhân xấu và tác nhân xấu trên thị trường lợi dụng trục lợi một cách cách không công bằng. Theo đó, giám sát hiệu quả và thực thi hiệu quả chính là chìa khóa.
Thứ hai là Hạ tầng. Chìa khóa ở đây là giao dịch và thanh toán hiệu quả và an toàn. Thị trường cần nền tảng để thu thập và chia sẻ thông tin một cách đáng tin cậy kịp thời và đáng tin cậy, bao gồm thông tin về chứng khoán, doanh nghiệp, giá cả và giao dịch…. Điều đó khiến cho thị trường trở nên minh bạch hơn và là điều kiện cần để thị trường hoạt động hiệu quả. Đối với thị trường trái phiếu doanh nghiệp, tổ chức đánh giá định mức tín nhiệm là một phần quan trọng của hạ tầng thông tin. Đánh giá định mức tín nhiệm nên được thúc đẩy ở Việt Nam.
Thứ ba là Bên phát hành, với chính sách cần tạo thuận tiện cho tất cả các loại hình doanh nghiệp lớn nhỏ, của nhà nước hay dân doanh, công ty đại chúng hay tư nhân đều có thể huy động vốn trên thị trường vốn thông qua các kênh phù hợp một cách lành mạnh, an toàn, hiệu quả. Tất cả các loại hình này đều là bộ phận của các thị trường vốn.
Thứ tư là Nhà đầu tư, vốn được coi là máu đưa ô-xy đến các bộ phận của thị trường. Bảo vệ nhà đầu tư là ưu tiên hàng đầu trong các quy định về chứng khoán. Tuy nhiên cũng nên ghi nhận rằng không phải tất cả các loại chứng khoán đều phù hợp với mọi nhà đầu tư, nhất là các nhà đầu tư cá nhân. Một số loại chứng khoán, ví dụ như trái phiếu doanh nghiệp phát hành riêng lẻ, cần được duy trì trong thị trường chuyên nghiệp hoặc đòi hỏi trình độ cao hơn.
Thứ năm là Tổ chức Trung gian, trong đó trung gian chứng khoán là một hoạt động đòi hỏi phải được cấp phép và giám sát chặt chẽ. Các tổ chức trung gian khác nhau có vai trò khác nhau, ví dụ môi giới chứng khoán không được nhận tiền gửi kỳ hạn, đại diện bán của ngân hàng không thể bán chứng khoán (cổ phiếu hoặc trái phiếu) cho khách hàng. Những người này phải được cấp phép hành nghề, phải tuân thủ chuẩn mực hành vi tốt và chịu trách nhiệm giải trình về bất kỳ sai phạm nào.
Yếu tố cuối cùng là Công cụ. Theo đó hiểu được các công cụ khác nhau là chìa khóa để ban hành chính sách.
Trên thị trường chào bán đại chúng, các cấp có thẩm quyền cần tiếp tục hài hòa quy trình phê duyệt phát hành và niêm yết trái phiếu, để thủ tục trở nên nhanh hơn. Nên khuyến khích các doanh nghiệp tốt tham gia vào thị trường trái phiếu doanh nghiệp đại chúng, giúp họ tiếp cận mạng lưới các nhà đầu tư rộng hơn.
Liên quan đến chính sách về thị trường phát hành riêng lẻ, nhu cầu đặt ra là cần thắt chặt các quy tắc về nhà đầu tư chuyên nghiệp, sao cho không hạn chế các doanh nghiệp tham gia.
Tầm quan trọng của cách thức học hỏi từ sai sót
Với những nhiễu loạn hiện nay trên thị trường, WB lưu ý rằng thị trường Việt Nam còn tương đối non trẻ. Vì vậy, sai sót là hoàn toàn có thể xảy ra nhưng quan trọng hơn là cách thức học hỏi từ sai sót, chứ không nên đóng cửa chỉ vì có một vài thành viên xấu. Bên cạnh đó cũng không nên có phản ứng quá mức, gây hạn chế cho sự phát triển trong dài hạn.
Trong bối cảnh đó, Việt Nam nên cam kết đẩy nhanh lộ trình nâng cấp thành Thị trường Mới nổi. Điều này có nghĩa là Việt Nam cũng cần mở hơn nữa với các nhà đầu tư gián tiếp trên quốc tế, đồng thời nâng cao chất lượng thị trường. Thông tin phải kịp thời, đáng tin cậy và dễ tiếp cận hơn. Theo đại diện WB, Việt Nam cũng có thể cân nhắc các biện pháp làm tăng nguồn cung chứng khoán cho nhà đầu tư nước ngoài. Khi thị trường sâu hơn, đa dạng hơn, sẽ làm giảm cơ hội thao túng và trục lợi.
