Từ ngày 26 - 28/10, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính sẽ tham dự Hội nghị cấp cao ASEAN lần thứ 38 và 39 theo lời mời của Quốc vương Brunei Darussalam, Chủ tịch ASEAN năm 2021.
Các Hội nghị cấp cao ASEAN với các đối tác (Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Ấn Độ, Hoa Kỳ, Australia và Nga), Hội nghị cấp cao ASEAN+3 và Hội nghị cấp cao Đông Á (EAS) sẽ tổ chức theo hình thức trực tuyến. Cũng trong dịp này, sẽ diễn ra một số hội nghị cấp cao của các nước tiểu vùng ASEAN.
Theo Cổng Thông tin điện tử Chính phủ, Hội nghị Cấp cao lần này dự kiến sẽ công bố/thông qua/ghi nhận 101 văn kiện (công bố 10 văn kiện, thông qua 25 văn kiện, ghi nhận 66 văn kiện), bao gồm các tuyên bố, chiến lược, khung hợp tác, kế hoạch hành động, báo cáo, tài liệu tầm nhìn… trên nhiều lĩnh vực ở 3 trụ cột hợp tác của ASEAN.
Kiểm soát COVID-19 và phục hồi kinh tế
Hội nghị diễn ra trong bối cảnh năm 2021 tiếp tục là năm khó khăn đối với ASEAN. Các điểm nóng an ninh truyền thống của thế giới và khu vực chưa có dấu hiệu hạ nhiệt. Các thách thức an ninh phi truyền thống không ngừng gia tăng, nhất là dịch bệnh COVID-19 bùng phát nghiêm trọng với tốc độ lây lan nhanh.
Ở Đông Nam Á, tính đến đầu tháng 09/2021 đã có hơn 9,6 triệu trường hợp nhiễm COVID-19. Số ca mắc đã vượt qua 91.000 ca/ngày và tỉ lệ tử vong là 2,2%. COVID-19 vừa đe dọa nghiêm trọng thành quả chống dịch của các nước, vừa làm chậm tiến trình phục hồi của khu vực. Mặc dù thế giới đã sản xuất được vaccine ngừa COVID-19, nhưng việc tiếp cận, phân bổ công bằng vaccine vẫn đang gặp nhiều khó khăn.
 |
ASEAN chung tay đẩy lùi COVID-19 |
Kinh tế ASEAN vẫn duy trì triển vọng phục hồi tích cực song bấp bênh và không đồng đều. Dự kiến, tăng trưởng của ASEAN đạt 4,0% trong năm nay và 5,2% vào năm 2022. Việt Nam là thành viên ASEAN duy nhất trong bối cảnh dịch bệnh vẫn duy trì mức tăng trưởng dương đến quý III năm 2021.
Cân bằng chiến lược và đẩy mạnh hợp tác:
Chủ đề của Cộng đồng ASEAN 2021 là “Chúng ta quan tâm, chúng ta chuẩn bị và chúng ta cùng phát triển thịnh vượng”. Hội nghị này là dịp đầu tiên trong năm 2021 để lãnh đạo các nước ASEAN trao đổi chính sách và quyết định vấn đề then chốt liên quan đến thực hiện các mục tiêu của ASEAN.
Cọ xát chiến lược và cạnh tranh nước lớn ngày càng gia tăng và dưới nhiều hình thái mới như sự hình thành các nhóm quốc gia hay các thỏa thuận, dàn xếp về an ninh, các ý tưởng mới trong tập hợp lực lượng. Đây là nhân tố có thể tác động tới cân bằng chiến lược ở khu vực, phần nào thách thức vị trí trung tâm của ASEAN.
Tình hình Myanmar, Biển Đông… diễn biến phức tạp, gây ảnh hưởng trực tiếp tới môi trường an ninh chung của khu vực. Đặc biệt, chính biến tại Myanmar đặt ra những thách thức chưa từng có với ASEAN.
ASEAN tiếp tục tập trung thúc đẩy các nội dung ưu tiên về xây dựng Cộng đồng ASEAN, gồm các sáng kiến 2021 do nước Chủ tịch Brunei đề xuất như: Sáng kiến tăng cường sức mạnh tổng hợp của ASEAN ứng phó với thảm họa thiên tai (ASEAN SHIELD), Tuyên bố của Lãnh đạo ASEAN về Đề cao Chủ nghĩa Đa phương, Tuyên bố của Lãnh đạo ASEAN về Kinh tế biển xanh, Chiến lược hợp nhất về Cách mạng Công nghiệp 4.0 cho ASEAN…
Các nội dung về Xây dựng Cộng đồng năm 2020 trong nhiệm kỳ Chủ tịch ASEAN của Việt Nam cũng được duy trì và thúc đẩy, nổi bật là sáng kiến xây dựng Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN sau 2025 và Đánh giá triển khai Hiến chương ASEAN.
ASEAN sẽ thông qua Lộ trình xây dựng Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN sau 2025 và Quy chế hoạt động của Nhóm đặc trách cao cấp (HLTF) xây dựng Tầm nhìn.
ASEAN cũng đánh giá việc triển khai Hiến chương ASEAN nhằm rà soát hoạt động của bộ máy, hướng tới nâng cao hiệu quả vận hành của ASEAN. Ngoài ra, đẩy mạnh hợp tác tiểu vùng trong đó có Mekong nhằm thu hẹp khoảng cách phát triển.
Ba thách thức lớn của ASEAN trong năm 2021
|
Tham vấn chung chuẩn bị cho Hội nghị cấp cao ASEAN lần thứ 38 và 39. |
Thứ nhất, kiểm soát đại dịch COVID-19, song song thúc đẩy phục hồi bền vững tiếp tục là trọng tâm trong tiến trình Xây dựng Cộng đồng ASEAN.
Nhằm ứng phó COVID-19, ASEAN sẽ thống nhất và chia sẻ nhiều biện pháp kiểm soát dịch bệnh, cải thiện năng lực y tế công cộng, quản lý thảm hoạ y tế, hướng tới hình thành chuỗi cung ứng và tự cường vaccine trong khu vực, đẩy mạnh hợp tác với các Đối tác trong ứng phó COVID-19. Thái Lan, Singapore và Việt Nam là 3 quốc gia của ASEAN đang tự chủ nghiên cứu, phát triển vaccine.
ASEAN chú trọng ổn định và duy trì chuỗi cung ứng, hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi sản xuất, chuyển đổi số thích ứng với điều kiện mới. Khung thỏa thuận hành lang đi lại ASEAN (ATCAF) dự kiến sẽ được ghi nhận tại Hội nghị cấp cao ASEAN 38 và 39, nhằm giảm thiểu tác động kinh tế - xã hội của đại dịch COVID-19 và thúc đẩy phục hồi toàn diện trong ASEAN.
Thứ hai, củng cố và phát huy vai trò trung tâm của ASEAN trong quan hệ với các đối tác.
ASEAN duy trì cân bằng quan hệ với các đối tác trong bối cảnh nhiều đối tác bày tỏ mong muốn tăng cường hợp tác với ASEAN, khuyến khích các đối tác hỗ trợ ASEAN kiểm soát, ứng phó với dịch COVID-19 và hợp tác giải quyết các thách thức chung.
Thứ ba, ứng xử của ASEAN trước các thách thức an ninh khu vực.
Tình hình Myanmar tiếp tục diễn biến phức tạp, gây ảnh hưởng tới môi trường an ninh chung của khu vực, là quan tâm chung trong chương trình nghị sự của ASEAN và giữa ASEAN với các Đối tác.
Trước đó, ASEAN đã có một số động thái kịp thời khi chính biến xảy ra ngày 1/2/2021: ra Tuyên bố Chủ tịch về những diễn biến tại Myanmar ngay trong ngày 1/2/2021; tổ chức Hội nghị trực tuyến Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN không chính thức thảo luận về tình hình Myanmar (ngày 2/3/2021); tổ chức Hội nghị các Nhà Lãnh đạo ASEAN trực tiếp đầu tiên sau 18 tháng (24/4/2021); thông qua và triển khai Đồng thuận 5 điểm về Myanmar. Ngày 18/8/2021, ASEAN tổ chức Hội nghị trực tuyến huy động hỗ trợ nhân đạo cho Myanmar.
Vấn đề Biển Đông tục được các nước ASEAN và các đối tác quan tâm, trao đổi sâu rộng. ASEAN duy trì quan điểm đề cao giá trị của luật pháp quốc tế bao gồm Công ước của Liên Hợp Quốc về Luật Biển (UNCLOS) 1982.
ASEAN coi đây là khuôn khổ pháp lý cho mọi hoạt động trên biển và đại dương. Nhấn mạnh tầm quan trọng của duy trì hòa bình, ổn định, an ninh ở Biển Đông. Kêu gọi tự kiềm chế, không sử dụng hay đe dọa sử dụng vũ lực. Thực hiện đầy đủ và hiệu quả Tuyên bố về ứng xử các bên ở Biển Đông (DOC), sớm đạt được Bộ quy tắc ứng xử trên Biển Đông (COC) thực chất, hiệu quả, phù hợp luật pháp quốc tế.
Tiến trình thực hiện DOC và đàm phán COC có một số tiến triển so với năm 2020 bị đình trệ vì dịch COVID-19. ASEAN và Trung Quốc đã tổ chức 03 cuộc họp Tiểu nhóm công tác (SWG) theo hình thức trực tuyến và 01 cuộc họp SOM ASEAN-Trung Quốc về thực hiện DOC (SOM-DOC) theo hình thức trực tiếp. Đặc biệt, trong Hội nghị đặc biệt Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN- Trung Quốc (Trùng Khánh, tháng 6/2021), Trung Quốc lần đầu tiên công khai đề cập xây dựng COC phù hợp luật pháp quốc tế và UNCLOS 1982, mong đạt được COC trong năm 2022 nhân kỷ niệm 20 năm DOC.
Đồng hành cùng ASEAN vượt qua khó khăn; giữ vững đoàn kết, thống nhất
Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính sẽ dẫn đầu đoàn đại biểu Việt Nam tham dự 14/17 hoạt động trong chuỗi Hội nghị Cấp cao lần này. Tháp tùng Thủ tướng Chính phủ tham dự có đại diện Lãnh đạo nhiều bộ, ngành trong Chính phủ.
Chủ trương của Việt Nam khi tham gia các Hội nghị cấp cao ASEAN lần này là “đóng góp chủ động, ứng xử tích cực và sẻ chia trách nhiệm”, hướng tới vai trò nòng cốt, dẫn dắt trên các lĩnh vực, nội dung phù hợp, và hòa giải khi điều kiện thuận lợi.
Chủ trương này phù hợp với tinh thần chung và mong muốn của Việt Nam: đồng hành cùng các nước ASEAN vượt qua khó khăn, giữ vững đoàn kết, thống nhất ASEAN. Tiếp nối đà xây dựng Cộng đồng và đẩy mạnh liên kết khu vực, ứng phó hiệu quả các thách thức đang nổi lên. Củng cố vai trò trung tâm và vị thế, tiếng nói quốc tế của ASEAN.
