Trong những năm qua, phần lớn các đường cao tốc được đầu tư 4 làn xe đầy đủ (nền đường rộng 25 m, mặt đường rộng 23,5 m, mỗi làn xe rộng 3,75 m, làn dừng xe khẩn cấp 2 bên được thi công đầy đủ), vận tốc thiết kế 100 - 120 km/h.
Tại 23 dự án thành phần cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2017 – 2020 và 2021 - 2025 đã và đang triển khai, chỉ có dự án cao tốc đoạn Phan Thiết - Dầu Giây được đầu tư với quy mô 4 làn xe bề rộng nền đường 25 m, bề rộng mặt đường 23,5 m, vận tốc thiết kế 120 km/h.
Các dự án thành phần còn lại được đầu tư phân kỳ giai đoạn 1 quy mô 4 làn xe hạn chế, bề rộng nền đường 17 m, vận tốc thiết kế 80 km/h. Trong đó, một số đoạn cao tốc Bắc - Nam phía Đông đã đưa vào khai thác theo quy mô 4 làn xe hạn chế (phân kỳ đầu tư) như Cao Bồ - Mai Sơn, Trung Lương - Mỹ Thuận đều khai thác với tốc độ tối đa 80 km/h do chiều rộng làn xe chạy chỉ 3,5 m và không có làn dừng xe khẩn cấp liên tục.
Để đảm bảo sự thống nhất, đồng bộ trong thiết kế, tổ chức giao thông đối với đường ô tô cao tốc phân kỳ đầu tư có 4 làn xe cơ giới (phần xe chạy 2 làn mỗi bên) thuộc cao tốc Bắc Nam, Bộ GTVT yêu cầu Cục Quản lý đầu tư xây dựng, Cục Đường cao tốc Việt Nam, các Ban Quản lý dự án, Sở GTVT các địa phương trong quá trình xây dựng các dự án chỉ đạo đơn vị tư vấn thiết kế, tư vấn thẩm tra an toàn giao thông, nghiên cứu, rà soát các yêu cầu thiết kế, tình trạng thực tế của tuyến đường, điều kiện thời tiết...
Yêu cầu trên nhằm đánh giá, đảm bảo phù hợp với tốc độ khai thác hoặc có điều chỉnh các giải pháp kỹ thuật nếu cần như: Làn tăng, giảm tốc; Khoảng cách an toàn, hệ thống an toàn giao thông... để có thể đưa các dự án cao tốc thành phần phân kỳ đầu tư vào khai thác đồng bộ với tốc độ 90 km/giờ.
Vì vậy, Bộ GTVT yêu cầu các dự án đã đưa vào khai thác hoặc các dự án chuẩn bị nghiệm thu đưa vào khai thác đợt 30/4/2023 như: Cao Bồ - Mai Sơn, Mai Sơn - Quốc lộ 45, Phan Thiết - Vĩnh Hảo, các đơn vị tư vấn lập phương án tổ chức giao thông, tư vấn thẩm tra an toàn giao thông, chủ đầu tư đánh giá tính khả thi của các biện pháp an toàn đồng bộ với vận tốc khai thác, làm cơ sở để cấp có thẩm quyền phê duyệt.
Như vậy với yêu cầu của Bộ GTVT, một loạt dự án cao tốc 4 làn xe sắp hoàn thành như Mai Sơn - QL5, Dầu Giây - Phan Thiết, Phan Thiết - Vĩnh Hảo và các tuyến cao tốc đã đưa vào khai thác vận hành như Cao Bồ - Mai Sơn và Trung Lương - Mỹ Thuận sẽ có thể lưu thông với tốc độ tối đa 90km/giờ.
Trước đó, ngày 22/6/2022, Tổng cục Đường bộ Việt Nam (nay là Cục Đường bộ Việt Nam) đã ban hành Quyết định số 2648 về việc công bố Tiêu chuẩn cơ sở Đường ô tô cao tốc - Thiết kế và tổ chức giao thông giai đoạn phân kỳ đầu tư xây dựng (TCCS 42:2022/ TCĐBVN).
Tiêu chuẩn quy định, trong thời gian phân kỳ có thể chấp nhận cho hạn chế tốc độ khai thác (tốc độ lưu hành cho phép) thấp hơn tốc độ của đường cao tốc trong tương lai (khi đã được xây dựng hoàn chỉnh) và có thể đề xuất việc hạn chế tải trọng xe nặng.
Việc lựa chọn tốc độ khai thác sẽ do cơ quan có thẩm quyền quyết định trong phương án tổ chức giao thông. Tốc độ khai thác cho phép (tốc độ lưu hành cho phép) phụ thuộc vào tình trạng thực tế của đường, điều kiện thời tiết, tình trạng giao thông... Trong mọi trường hợp, tốc độ khai thác tối đa không nên quá 90km/h.
