Phát biểu tại Hội thảo “Hiện thực hóa cam kết của Chính phủ về phát thải ròng bằng 0: Cơ hội và thách thức đối với các doanh nghiệp” sáng 11/10, PGS TS Nguyễn Thế Chinh, nguyên Viện trưởng Viện Chiến lược Chính sách tài nguyên và môi trường cho rằng, việc phát triển thị trường carbon với sự tham gia chủ động của doanh nghiệp có một vai trò hết sức quan trọng, giúp họ có thể phát triển và vận hành hiệu quả trong thị trường này.
Thị trường carbon về nguyên lý được xây dựng dựa trên những nguyên tắc vận hành của thị trường cạnh tranh “thuận mua, vừa bán” và đôi bên cùng có lợi. Khi tham gia vào thị trường carbon không bên nào bị thiệt, các bên cùng có lợi và thu được lợi nhuận.
Theo ông Chinh, có một hạn mức nhất định giấy phép xả thải (hạn ngạch) được quy định phát hành cho các doanh nghiệp từ Nhà nước. Theo đó, các doanh nghiệp có thể giao dịch dưới dạng trao đổi mua đi bán lại các giấy phép này để mua bán hạn ngạch xả thải.
“Doanh nghiệp thừa giấy phép so với quyền phát thải theo hạn ngạch sẽ bán giấy phép xả thải, ngược lại doanh nghiệp thiếu giấy phép so với quyền phát thải theo hạn ngạch sẽ mua giấy phép xả thải. Việc thừa hay thiếu giấy phép xả thải theo quy định hạn ngạch phụ thuộc cơ bản vào chi phí cận biên giảm thải của doanh nghiệp (MAC). Do đó, thị trường carbon cơ bản vận hành dựa trên nguyên tắc cung - cầu và các dịch vụ kèm theo”
Để có thể thích ứng và tham gia hiệu quả vào thị trường carbon, nguyên Viện trưởng Viện Chiến lược Chính sách tài nguyên và môi trường cho rằng, doanh nghiệp cần nắm vững các quy định pháp luật về phát triển thị trường carbon.
Điều đó sẽ giúp doanh nghiệp chủ động cân đối năng lực và đánh giá khả năng sẵn sàng tham gia khi thị trường này đi vào vận hành, nhất là đăng ký tham gia trên sàn giao dịch tín chỉ carbon.
Khung pháp lý quy định về lĩnh vực này hiện nằm trong Luật Bảo vệ môi trường. Bên cạnh đó, Nghị định số 06/2022/NĐ-CP do Chính phủ ban hành ngày 7/1/2022 cũng quy định chi tiết về lộ trình phát triển, thời điểm triển khai thị trường carbon trong nước.
Cụ thể, theo Điều 17, Nghị định số 06/2022, trong giai đoạn từ nay đến hết năm 2027, tập trung xây dựng quy định quản lý tín chỉ carbon, hoạt động trao đổi hạn ngạch phát thải khí nhà kính và tín chỉ carbon; xây dựng quy chế vận hành sàn giao dịch tín chỉ carbon; triển khai thí điểm cơ chế trao đổi, bù trừ tín chỉ carbon trong các lĩnh vực tiềm năng và hướng dẫn thực hiện cơ chế trao đổi, bù trừ tín chỉ carbon trong nước và quốc tế phù hợp với quy định của pháp luật và điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên; triển khai các hoạt động tăng cường năng lực, nâng cao nhận thức về phát triển thị trường carbon.
Tại Điều 17 cũng quy định việc thành lập và tổ chức vận hành thí điểm sàn giao dịch tín chỉ carbon bắt đầu từ năm 2025. Đối với giai đoạn từ năm 2028, thực hiện tổ chức vận hành sàn giao dịch tín chỉ carbon chính thức trong năm 2028. Đồng thời, triển khai việc quy định các hoạt động kết nối, trao đổi tín chỉ carbon trong nước với thị trường carbon khu vực và thế giới.
Như vậy, lộ trình quy định thời điểm triển khai thị trường carbon đã rất rõ ràng. "Các doanh nghiệp cần lưu tâm tới lộ trình này để có chiến lược và kế hoạch thích ứng kịp thời", ông Chinh nhấn mạnh.
Ngoài ra, để phát triển thị trường carbon và có sự chủ động tham gia của doanh nghiệp, PGS TS Nguyễn Thế Chinh cho rằng về phía cơ quan quản lý cần sớm hoàn thiện hệ thống khung pháp lý nhằm đảm bảo khi thị trường carbon ra đời vừa đảm bảo không chồng chéo với các văn bản quy định pháp lý hiện hành khác, đồng thời phù hợp với các cam kết mà Việt Nam đang và sẽ tham gia.
Theo quy định của pháp luật, Bộ Tài chính chịu trách nhiệm chủ trì thành lập thị trường carbon ở Việt Nam. Như vậy cần sớm xây dựng đề án thành lập thị trường carbon trình Thủ tướng Chính phủ, để chuẩn bị đến năm 2025 sàn giao dịch tín chỉ carbon tiến hành vận hành thí điểm.
Về vai trò chủ động của doanh nghiệp, nếu doanh nghiệp sản xuất dẫn đến phát thải khí nhà kính, thì cần chủ động xác định lượng phát thải. Còn đối với doanh nghiệp trung gian kinh doanh thông qua dịch vụ thị trường tín chỉ carbon cần có sự chủ động chuẩn bị tìm hiểu thị trường, dự báo khả năng thị trường, nguồn lực đầu tư và hạ tầng kỹ thuật tham gia thị trường.
Đồng thời, cần có sự vào cuộc các bên liên quan. Để vận hành được thị trường carbon và có sự chủ động tham gia của doanh nghiệp một cách tích cực, hiệu quả, rất cần các cơ quan có vai trò hỗ trợ doanh nghiệp như: các hiệp hội doanh nghiệp, hội doanh nhân trẻ, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI),... để chủ động giúp đỡ doanh nghiệp trong việc nâng cao nhận thức về thị trường carbon, kết nối doanh nghiệp.
