Khuyến nghị của World Bank cho chuyển dịch năng lượng xanh tại Việt Nam

Phát thải ngành điện chỉ còn khoảng 40 triệu tấn/năm theo Quy hoạch điện VIII

Thông tin về kịch bản chuyển dịch năng lượng theo hướng tăng trưởng xanh tại hội thảo “Tác động của COP26 đến chuyển dịch năng lượng theo hướng tăng trưởng xanh”, ngày 17/8, ông Hoàng Tiến Dũng, Cục trưởng Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo (Bộ Công Thương) cho biết, trước COP26, các nguồn nhiệt điện trong cơ cấu nguồn điện đến năm 2045 vẫn chiếm tỉ lệ khá cao, từ 36% - 41% công suất và từ 56% - 66% sản lượng điện.

Nhiệt điện cũng là nguyên nhân chính gây ra tình trạng phát thải khí CO2 ở mức cao. Tuy nhiên, với cam kết của Thủ tướng Phạm Minh Chính tại Hội nghị COP26 về việc Việt Nam sẽ đạt trung hòa carbon vào năm 2050, Quy hoạch điện VIII đã hiệu chỉnh lại toàn bộ phương án phát triển điện lực thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn tới năm 2045.

So sánh kết quả quy hoạch nguồn điện của phương án trình tháng 4/2022 với phương án trình trước COP26, ông Dũng chỉ ra, đến năm 2045, công suất nguồn điện than đã giảm khoảng 23.400 MW, công suất nguồn điện sử dụng khí tự nhiên giảm khoảng 24.350 MW.

Trong khi đó, điện mặt trời tăng 33.000MW, điện gió trên bờ tăng khoảng 23.000MW và điện gió ngoài khơi tăng 28.500 MW. Các nguồn điện năng lượng điện tái tạo khác cũng tăng đáng kể.

Toàn cảnh hội thảo.

Theo kịch bản Quy hoạch điện VIII, nhờ việc phát triển mạnh mẽ năng lượng tái tạo và chuyển đổi nhiên liệu của các nhà máy nhiệt điện nên lượng phát thải CO2 của phương án phát triển điện lực rà soát sau COP26 đã giảm mạnh. Phát thải CO2 sẽ đạt đỉnh vào giai đoạn 2031 - 2035 ở mức 231 triệu tấn, sau đó giảm dần.

Đến năm 2045 lượng phát thải CO2 giảm xuống khoảng 175 triệu tấn, tức là giảm khoảng 208 triệu tấn CO2 so với phương án trước COP26. Đến năm 2050, ước tính phát thải CO2 từ lĩnh vực sản xuất điện còn khoảng 40 triệu tấn/năm, góp phần quan trọng vào việc đáp ứng cam kết của Việt Nam tại COP26 về phát thải ròng bằng ”0” vào năm 2050.

“Dẫu còn rất nhiều khó khăn và thách thức trong đảm bảo cung cấp điện cho phát triển kinh tế xã hội và thực hiện cam kết của Việt Nam tại COP26, nhưng chắc chắn rằng xu hướng chuyển dịch năng lượng xanh là không thể đảo ngược”, ông Dũng nhấn mạnh.

Phát triển điện mặt trời trang trại ở mức tối đa có thể.

Cần kết hợp các giải pháp về hạ tầng và nguồn lực

Để Việt Nam có thể đạt được những mục tiêu như kịch bản xanh của Quy hoạch điện VIII nêu trên, ở góc độ góp ý của chuyên gia thế giới, ông Rahul Kitchlu, phụ trách Chương trình – cơ sở hạ tầng của Ngân hàng thế giới (World Bank) đánh giá Việt Nam đã có những nỗ lực về phát triển năng lượng tái tạo.

Với hơn 20 GW và huy động 17 tỷ USD đầu tư tư nhân trong vòng 2 năm qua là một nỗ lực đáng ghi nhận và là những bước đi nghiêm túc hướng tới đẩy mạnh chuyển dịch năng lượng sạch, loại bỏ carbon khỏi nền kinh tế của Việt Nam.

Tuy nhiên, phía trước vẫn còn rất nhiều thách thức, để cân bằng giữa chuyển dịch năng lượng và đảm bảo an sinh xã hội, chuyên gia của World Bank đưa ra 5 khuyến nghị gợi mở cho Việt Nam:

Thứ nhất, cần có các cải tiến trong việc hoạch định mở rộng hệ thống năng lượng, khung pháp lý đối với việc thu mua để đảm bảo nguồn cung năng lượng tái tạo có chi phí thấp nhằm tiếp tục duy trì sự tăng trưởng này đối với năng lượng tái tạo.

Thứ hai, việc tích hợp nguồn năng lượng tái tạo phát triển nhanh chóng sẽ đòi hỏi việc tăng cường đầu tư vào lưới điện. Từ đó, xuất phát một nhu cầu mạnh mẽ trong việc gia tăng đầu tư công cho mạng lưới truyền tải và phân phối.

Thứ ba, thúc đẩy truyền tải và mua bán điện giữa các khu vực nhằm tăng việc nhập khẩu năng lượng sạch. Việt Nam có thể cân nhắc ưu tiên nhập khẩu điện từ Lào và Trung Quốc do 2 quốc gia này có nguồn thủy điện phong phú.

Thứ tư, sử dụng năng lượng hiệu quả. Việc thực hiện các biện pháp sử dụng năng lượng hiệu quả và đầu tư nhằm giảm nhu cầu năng lượng một cách chủ động và trên quy mô toàn quốc có thể giúp Việt Nam tránh được việc phải tăng thêm 12 GW sản lượng điện tới năm 2030.

Thứ năm, phát triển nguồn khí tự nhiên như nguồn nhiên liệu trong quá trình chuyển dịch giúp thay thế việc sản xuất điện từ than cần phải được hoạch định cẩn thận và đầu tư có chọn lọc trong các dự án nhập khẩu khí hóa lỏng.

Bên cạnh đó, ông Rahul Kitchlu cũng nhấn mạnh rằng, quá trình chuyển dịch năng lượng sẽ đòi hỏi vốn đầu tư và cần giảm thiểu tác động lên giá điện.

Tính toán của World Bank cho biết, chi phí của lộ trình khử carbon chủ yếu phát sinh từ ngành năng lượng, gồm chi phí đầu tư vào năng lượng tái tạo và quản lý quá trình chuyển dịch ra khỏi năng lượng than có thể tiêu tốn khoảng 64 tỷ USD từ năm 2022 đến năm 2040.

"Như vậy, Việt Nam sẽ cần khoảng 166 tỷ USD (giá trị hiện tại) đầu tư cho ngành điện tới năm 2040 để chuyển dịch theo các mục tiêu của COP26. Con số này cao hơn khoảng 50% so với con số 109 tỷ USD được ước tính theo kịch bản chính sách hiện tại nêu ra trong Quy hoạch điện VIII sơ bộ. Giá điện trung bình cũng có thể tăng khoảng 25% vào năm 2040”.

Ông Rahul Kitchlu, phụ trách Chương trình cơ sở hạ tầng của World Bank Việt Nam

Theo vị chuyên gia World Bank, để đáp ứng nhu cầu tài chính, cần có sự kết hợp của nhiều nguồn lực, bao gồm tái phân bổ nguồn tiết kiệm nội địa cho các dự án liên quan đến khí hậu, tăng dự trữ quốc gia, và nguồn hỗ trợ tài chính từ bên ngoài.

“Nguồn vốn ODA có thể giúp giảm thiểu nguy cơ và huy động lĩnh vực kinh tế tư nhân, cải thiện tính tiếp cận của các dịch vụ về điện. Việt Nam nên làm việc chặt chẽ với các đối tác phát triển đa phương và song phương để đảm bảo nguồn tài chính cho các nỗ lực chuyển dịch năng lượng xanh”, ông Rahul Kitchlu khuyến nghị.