Trong năm 2021, nhu cầu tăng vọt trong khi nguồn cung không đáp ứng đủ đã dẫn tới giá phân bón tăng cao. Chỉ số giá lương thực của Tổ chức Nông lương Liên hợp quốc (FAO) đang ở mức cao kỉ lục kể từ năm 2011. Đây là một hệ quả tất yếu do sự tăng giá của khí đốt tự nhiên và than đá dẫn đến việc cắt giảm sản lượng trong lĩnh vực phân bón sử dụng nhiều năng lượng. Trên thị trường, giá Ure tăng hơn 200% trong khi giá diammonium phosphate (DAP) tăng gần gấp đôi.
Josh Linville, giám đốc phân bón tại StoneX Group có trụ sở tại Mỹ, cho biết ở hiện tại, hầu hết các kho dự trữ ure vẫn đang được đảm bảo. Tuy nhiên tình hình sẽ không giống vậy trong quý I năm sau. Nhu cầu được dự đoán sẽ tăng lên khá nhiều do các quốc gia như Mỹ, Canada, Brazil đến các nước châu Á và châu Âu đều bắt đầu mua hàng.
Đáp lại động thái này, nông dân trên toàn thế giới đang trì hoãn việc mua hoặc giảm sử dụng phân bón để tiết kiệm tiền.
Ấn Độ và Ai Cập - hai nền kinh tế nông nghiệp lớn - đã tăng trợ cấp của chính phủ trong tháng 11. Bộ phân bón của Ấn Độ tăng cường cung cấp cho các huyện có lượng dự trữ thấp để đảm bảo sẵn nguồn cung cho cây trồng vụ đông.
 |
Biểu đồ giá phân bón trên thế giới. Ảnh: Refinitiv Eikon |
Tác động của giá phân bón tăng cao
Frederic Neumann, đồng giám đốc HSBC cho biết, giá lương thực toàn cầu hiện đang mức cao nhất trong hơn một thập kỷ qua. Cùng với sự gia tăng chi phí phân bón, điều này sẽ tạo áp lực lên khả năng chi trả lương thực, đặc biệt là của các nền kinh tế phụ thuộc vào nhập khẩu. Cùng lúc đó, ngân sách bị kéo dài sẽ khiến dư địa trợ cấp của chính phủ còn lại rất ít.
Chi phí lương thực tăng cao đang gây ảnh hưởng nặng nề đến người nghèo trong bối cảnh COVID-19 tàn phá cuộc sống và sinh kế của hàng triệu người. Ông Frederic nhận định: "Điều này gây ra rủi ro rằng chi phí phân bón cao hơn sẽ không chỉ ảnh hưởng đến nông dân mà còn ảnh hưởng đến cả người tiêu dùng thông qua sự tăng giá lương thực".
Tuy nhiên, những dấu hiệu tiêu cực chưa kết thúc tại đây. Các nhà phân tích cho rằng tình trạng thiếu nguồn cung phân bón sẽ còn trở nên tồi tệ hơn vào đầu năm tới. Để đối phó với tình hình này, nông dân châu Âu, Bắc Mỹ và Bắc Á sẽ cần tăng cường thu mua trước khi gieo trồng vụ xuân. Mặt khác, các quốc gia sản xuất lương thực chủ chốt là Trung Quốc, Nga và Ai Cập bắt đầu hạn chế xuất khẩu để đảm bảo nguồn cung trong nước.
Bernhard Kruesken, Tổng thư ký hiệp hội nông nghiệp DBV của Đức cho biết năng suất thu hoạch tại nước này có thể bị sụt giảm tùy theo quy mô nông dân cắt giảm phân bón.
Trong khi đó Brazil, quốc gia cung cấp lương thực cho 10% dân số toàn cầu, đưa ra cảnh báo về tình trạng thiếu phân bón trong năm tới. Với tư cách là một trong những nơi trồng nhiều đậu tương và ngô nhất thế giới, việc thiếu phân bón sẽ làm chậm lại quá trình mở rộng gieo trồng đậu nành, ngô và bông tại đây.
Andre Pessoa, đối tác tại công ty tư vấn kinh doanh nông nghiệp Brazil Agroconsult, cho biết: “Do phân bón đã được mua từ trước, đậu tương có thể tránh không bị ảnh hưởng bởi việc tăng giá. Nhưng vụ ngô thứ hai của chu kỳ sẽ phải đối đầu trực tiếp với giá phân bón tăng cao”. Vấn đề hiện tại thậm chí còn không phải về giá cả nữa, mà về việc đảm bảo nguồn cung.
Ngay cả ở Bắc Mỹ, nơi có những nông dân giàu có nhất thế giới, việc này cũng gây ra ảnh hưởng không nhỏ. Những nông dân này đã trì hoãn việc mua hàng mà họ thường thực hiện trước vụ xuân với hy vọng giá giảm.
 |
Công nhân vận chuyển phân bón xuất khẩu tại cảng Nam Thông, tỉnh Giang Tô, Trung Quốc. Ảnh: Reuters |
Các hộ nông dân nhỏ chịu ảnh hưởng nặng nhất
Mặc dù thời tiết, dịch bệnh, sâu bệnh và nguồn nước đều quan trọng trong ngành nông nghiệp, phân bón là một trong những con bài mạnh nhất mà người nông dân nắm giữ. Các trang trại lớn có lẽ vẫn sẽ chống chọi được. Tuy nhiên, các hộ nông dân nhỏ - những người sản xuất đến 1/3 số lương thực toàn cầu, sẽ bị buộc phải cắt giảm phân bón vào năm 2022.
Tại Đông Nam Á, nơi sản xuất hầu hết dầu cọ trên thế giới, người nông dân đang chịu ảnh hưởng của chi phí đầu ra cao hơn. Việc mua và nhập khẩu phân bón cũng dần gặp phải sự gián đoạn. Teo Tee Seng, Giám đốc điều hành công ty cung cấp hóa chất nông nghiệp Behn Meyer AgriCare của Malaysia, cho biết: “Do yêu cầu về chất lượng phân bón cao hơn, các vụ mùa hoa quả và rau củ, ví dụ như sầu riêng, sẽ phải chịu ảnh hưởng nặng nề hơn cọ”.
Albertus Wawan, chủ hộ nông dân trồng cọ dầu ở Indonesia, cho biết anh đã cắt giảm 1/3 lượng phân bón. Nhằm tiết kiệm chi phí trong 2 tháng, anh sẽ hoãn lần bón phân tiếp theo sang tháng 1 năm sau. "Một khi giá phân bón tăng, nó sẽ không giảm", Wawan nói. "Đây là thách thức đối với người nông dân trong tương lai".
Theo FAO, giá dầu giảm gần đây có thể giúp chi phí sản xuất phân bón giảm nhẹ. Tuy nhiên, bất kỳ cú sốc năng lượng nào trong tương lai do giá lạnh bất ngờ cũng có thể khiến giá lương thực tăng cao hơn
Josef Schmidhuber, Phó giám đốc bộ phận thương mại và thị trường của FAO, nhận định: “Bất kì biện pháp hay chính sách làm tăng giá năng lượng nào cũng sẽ làm tăng giá thực phẩm". Điều này không có nghĩa là thế giới sẽ không quan tâm đến các chính sách giảm thiếu biến đổi khí hậu nữa. Việc cần làm lúc này là cần tìm cách tăng hiệu quả sử dụng phân bón và xem xét lại các chính sách năng lượng một cách nghiêm túc.
