Các công ty đa quốc gia đau đầu khi ‘tiến thoái lưỡng nan’ ở Nga

Sau hàng loạt lệnh trừng phạt kinh tế từ phương Tây giáng xuống Nga, hàng trăm công ty đa quốc gia đã công bố kế hoạch cắt đứt quan hệ kinh doanh với nước này.

Hãng Apple thông báo tạm ngừng kinh doanh tại nước này, đồng thời đóng các dịch vụ Apple Pay và Apple Maps. Trong khi tập đoàn năng lượng BP của Anh – dù sở hữu lượng lớn cổ phần của gã khổng lồ năng lượng Nga Rosneft - cũng tuyên bố thoái vốn khỏi công ty này.

Rời bỏ thị trường Nga không phải quyết định dễ dàng của nhiều công ty phương Tây. Ảnh: Getty Images

Mặc dù vậy, vẫn còn nhiều công ty đa quốc phân vân với quyết định tiếp tục kinh doanh tại Nga hay sẽ rời đi. Đối với các công ty hàng tiêu dùng thiết yếu như thực phẩm, sữa, đồ gia dụng..., phải lựa chọn một trong hai phương án trên là một quyết định khó khăn.

Có rất nhiều lý do khiến họ “băn khoăn” khi rút khỏi thị trường Nga. Bởi vì, họ không chỉ đóng vai trò là nhà cung cấp các loại hàng hóa cần thiết cho đời sống của người dân Nga, mà còn tạo công ăn việc làm của hàng nghìn nhân viên người nơi đây.

Làn sóng di dời của các thương hiệu phương Tây

Tốc độ rút lui khỏi thị trường Nga của các doanh nghiệp nước ngoài tăng nhanh hơn sau khi chiến dịch quân sự vẫn leo thang bất chấp các cuộc đàm phán và sau khi các chính phủ phương Tây tăng cường áp dụng các biện pháp trừng phạt kinh tế. Giáo sư Jeffrey Sonnenfeld tại đại học Yale ước tính đã có hơn 300 công ty đã ngừng hoạt động tại Nga kể từ khi xung đột quân sự nổ ra vào ngày 24/2.

Tập đoàn năng lượng BP của Anh quyết định ''chia tay" gã khổng lồ năng lượng Nga Rosnef. Ảnh: Bloomberg

Trong bối cảnh hiện tại, các tập đoàn năng lượng là bên phải chịu sức ép lớn nhất khi Anh, Mỹ đồng loạt công bố lệnh cấm và hạn chế dầu mỏ và khí đốt của Nga. Không chỉ riêng tập đoàn BP, những “trùm năng lượng” thế giới như Shell, ExxonMobil và Equinor cũng quyết định cắt giảm đầu tư vào Nga, sau khi đối mặt với áp lực từ các cổ đông, chính phủ và công chúng.

Hãng dầu khí lớn của Pháp, Total Energies, cũng thông báo sẽ không thực hiện tài trợ cho các dự án mới ở Nga. Tuy nhiên, hãng này cho biết không có kế hoạch bán các khoản đầu tư hiện có của họ tại đây. Vẫn chưa rõ điều gì sẽ xảy ra với các khoản đầu tư đó, liệu cuối cùng chúng có được bán, thu lại một phần giá trị hay đơn giản sẽ bị xóa sổ với mức tổn thất lớn.

Ở lĩnh vực công nghệ, Samsung, nhà cung cấp điện thoại hàng đầu tại Nga, cũng quyết định ra đi giống như đối thủ Apple. Hãng đã tạm dừng các chuyến hàng đến nước này, dù chưa công bố quyết định đóng cửa các cửa hàng hay không.

Một số công ty công nghệ cũng hạn chế các phương tiện truyền thông liên kết với Điện Kremlin đăng bài trên các nền tảng của họ. Facebook, Instagram đã bị chặn tại Nga sau khi công ty này từ chối ngừng kiểm tra thực tế và dán nhãn nội dung từ các tổ chức truyền thông nhà nước Nga. Nền tảng TikTok của Trung Quốc cũng thông báo chặn tất cả nội dung không phải tiếng Nga ở Nga và ngừng phát trực tiếp.

Một cửa hàng Zara ở St Petersburg, Nga. Inditex cho biết 9.000 nhân viên của họ sẽ nhận được một kế hoạch hỗ trợ. Ảnh: Alamy

Trên thị trường thời trang, theo dòng xu hướng rời thị trường Nga, Inditex - công ty mẹ của biểu tượng thời trang toàn cầu Zara - đã quyết định đóng cửa hàng tại Nga, nhưng vẫn giữ lại 9.000 nhân viên. Hãng mỹ phẩm lớn nhất thế giới L'Oreal và đối thủ Estee Lauder cùng rất nhiều thương hiệu nổi tiếng khác cũng chấp nhận đóng cửa hàng và ngừng bán hàng trực tuyến tại Nga.

Ngay cả những biểu tượng toàn cầu trong lĩnh vực đồ ăn nhanh và nước giải khát như McDonald's, Coca-Cola, Starbucks và Heineken đều tuyên bố ngừng kinh doanh tại thị trường này sau khi chịu sức ép lớn. McDonald's đã thông báo tạm thời đóng cửa khoảng 850 nhà hàng, trong khi Starbucks ngừng hoạt động 100 quán cà phê. Coca-Cola cũng đình chỉ hoạt động kinh doanh ở Nga nhưng, không cung cấp thông tin chi tiết về việc này.

Starbucks đã cam kết quyên góp lợi nhuận từ hoạt động kinh doanh của mình ở Nga cho các nỗ lực nhân đạo ở Ukraine. Ảnh: AFP

Bình luận về “cuộc di cư” của các thương hiệu toàn cầu tại Nga, ông Chris Weafer, thành viên công ty tư vấn Macro-Advisory nhận xét: "Nhiều công ty không muốn làm ăn với Nga nữa vì những gì đang xảy ra ở Ukraine". Ông giải thích rằng, ngay cả khi hoạt động kinh doanh ở Nga có thể đem lại lợi nhuận lớn, nhưng họ cũng phải đối mặt rủi ro danh tiếng rất cao khi "phần còn lại của thế giới” có phản ứng tiêu cực. Đó là lý do họ lựa chọn “quay lưng” với Nga.

Vẫn có những cái tên tiếp tục “bám trụ”

Danh sách các công ty rời đi tiếp tục tăng lên, nhưng vẫn có một số thương hiệu vẫn ở lại. Phần lớn trong số đó đang gặp khó khăn hơn trong việc “chia tay Nga”, ngay cả khi áp lực ngày gia tăng trong những ngày tới.

Đáng chú ý là Restaurant Brands International (RBI), công ty mẹ đứng sau chuỗi đồ ăn nhanh Burger King hôm 17/3 cho biết không thể đóng cửa 800 nhà hàng tại Nga theo lệnh trừng phạt của phương Tây. Phía công ty cho biết các cửa hàng nhượng quyền ở quốc gia này đã có "thỏa thuận pháp lý lâu dài" không dễ thay đổi.

Cửa hàng Burger King tại khu ẩm thực trong trung tâm mua sắm ở Moscow, Nga. Ảnh: CNN

Một số công ty hàng tiêu dùng đa quốc gia đã lựa chọn trụ lại Nga, bao gồm công ty Dettol Reckitt Benckiser của Anh, tập đoàn dinh dưỡng toàn cầu Herbalife cùng chuỗi siêu thị như Auchan của Pháp và Metro của Đức.

Ngay cả nhà sản xuất sữa Danone từ Pháp, công ty thực phẩm hàng đầu thế giới Nestlé, tập đoàn thuốc lá Philip Morris của Mỹ, hãng sản xuất hàng tiêu dùng Unilever và Johnson & Johnson và rất nhiều công ty khác dù đều ngừng các khoản đầu tư mới vào Nga, nhưng vẫn tiếp tục hoạt động kinh doanh ở thị trường này.

Công ty kẹo và thức ăn cho thú cưng Mars, đã hoạt động ở Nga trong nhiều thập kỷ và có gần 6.000 nhân viên và một số nhà máy ở đó, tuần trước cho biết họ sẽ tạm dừng các khoản đầu tư cũng như nhập khẩu và xuất khẩu vào Nga và tạm dừng quảng cáo và phương tiện truyền thông xã hội.

Nhưng Mars sẽ tiếp tục bán thức ăn và thức ăn cho vật nuôi, nói rằng họ có “vai trò thiết yếu trong việc cung cấp thức ăn cho vật nuôi của Nga”. Phía công ty cho biết lợi nhuận từ việc kinh doanh ở Nga sẽ dành cho các mục đích nhân đạo.

Sức ép từ các bên khiến nhiều công ty “mắc kẹt”

Theo nhiều nhà đầu tư, việc các công ty phương Tây ngừng kinh doanh những mặt hàng cơ bản ở Nga có thể “gây tổn hại khá lớn” cho người dân đất nước này – “những người hoàn toàn vô can trong cuộc xung đột”. Những quyết định này ngược lại cũng gây ra tổn thương cho các công ty.

Theo ông Ben Ritchie, Trưởng bộ phận cổ phiếu châu Âu tại Abrdn, với những công ty hàng tiêu dùng phương Tây dù có tiếp tục hoạt động tại Nga hay không, họ đều phải đối mặt với trách nhiệm trong nước, chi phí tài chính và những hậu quả của hành động đó. Ông cũng cảnh báo việc ngừng hoạt động tại một thị trường là hành động đi ngược với hợp đồng của công ty với các nhà cung cấp, đối tác nhượng quyền và nhà phân phối.

Heineken và rất nhiều thương hiệu trên thế giới đã chịu sức ép lớn, khiến họ phải ra thông báo ngừng kinh doanh tại Nga. Ảnh: Getty Images

Tuy nhiên, dù có muốn ngừng kinh doanh với Nga hay không, các công ty đa quốc gia này sẽ phải đối mặt với áp lực từ làn sóng dư luận. Ông Niklas Schaffmeister, chuyên gia tại GlobeOne, cho biết các công ty đang chứng kiến làn sóng phản đối ở cả trong vào ngoài thị trường Nga, khi một bên kêu gọi ngừng hoạt động kinh doanh tại nước này, một bên mong muốn họ tiếp tục ở lại.

Có thể kể đến một trường hợp chịu “gạch đá” từ dư luận là Giám đốc điều hành của Heineken Dolf van den Brink. Ông thông báo rằng công ty sẽ quyên góp 1 triệu Euro (1,1 triệu USD) để hỗ trợ những nạn nhân trong cuộc xung đột ở Ukriane. Tuy nhiên, phát ngôn này của ông lại khiến nhiều người chỉ trích vì cho rằng nếu công ty không tuyên bố rời Nga thì hành động này chỉ mang tính chất xoa dịu.

Ngay cả cựu nhân viên có thâm niên 21 năm tại Heineken cũng kêu gọi công ty: “Hãy nhanh chóng đóng băng mọi hoạt động ở Nga. Công ty càng chần chừ lâu, thì tổn thất về thương hiệu sẽ càng lớn. Tôi muốn tự hào về Heineken một lần nữa”.

Cuối cùng, nhà sản xuất bia hơi này đã quyết định tạm ngừng mọi khoản đầu tư mới vào Nga.

Làn sóng phản đối thậm chí tẩy chay các công ty phương Tây tiếp tục hoạt động tại Nga đang nổi lên mạnh mẽ trong giới trẻ trên toàn thế giới. Chuyên gia Yerlan Syzdykov, người đứng đầu nghiên cứu thị trường mới nổi tại công ty quản lý tài sản Amundi của Pháp, cho biết các thương hiệu hướng đến người tiêu dùng trẻ tuổi phải chịu nhiều áp lực nhất.

“Nếu các công ty này không chịu ngừng kinh doanh tại Nga, họ sẽ mất một lượng lớn khách hàng”, ông Syzdykov nói.

Để đối phó với áp lực đó, một số công ty đang xem xét các biện pháp bao gồm tìm nguồn cung thay thế cho các mặt hàng có nguồn gốc từ Nga và hạn chế những bài đăng liên quan đến quốc gia này trên mạng xã hội.

Cho tới thời điểm hiện tại, hầu hết các công ty đa quốc gia đều chỉ thông báo tạm thời ngừng kinh doanh ở Nga. Tuy nhiên, một số doanh nghiệp có khả năng sẽ vĩnh viễn rời bỏ thị trường này. Phía Heineken cho biết, công ty đang “đánh giá lại các lựa chọn chiến lược” cho tình hình kinh doanh tại Nga trong tương lai.